Η περίοδος αυτή είναι η πιο σημαντική, για να περάσει το παιδί ομαλά από την προσχολική αγωγή, σε αυτή που θα του προσφέρει το Δημοτικό Σχολείο. Δεν είναι ποτέ αργά, για να του διαβάζετε, να παίξετε με τα βιβλία, τα γράμματα και τους ήχους. Έρευνες δείχνουν, πως τα παιδιά με καθυστέρηση στον προφορικό λόγο και με χαμηλή φωνολογική επίγνωση, έχουν πιο πολλές πιθανότητες να αναπτύξουν Μαθησιακές Δυσκολίες, σε σχέση με παιδιά φυσιολογικής ανάπτυξης σε επίπεδο λόγου και φωνολογίας. Γι’ αυτό μη χάνετε χρόνο. Βάλτε το παιδί σας στον κόσμο των βιβλίων, των ήχων, των γραμμάτων και βοηθήστε το να τον ανακαλύψει!

Θυμηθείτε πως τώρα βρίσκεστε στην τελική φάση της «προετοιμασίας» του παιδιού σας, για να «δεχθεί» τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Αυτά τα δύο χρόνια είναι καθοριστικά, για να κατακτήσει το παιδί σας δεξιότητες προαπαιτούμενες της ανάγνωσης και της γραφής και να τελειοποιήσει ικανότητες, όπως αυτή του προφορικού λόγου.

Διαβάστε μαζί συχνά. Τι πετυχαίνετε; Τα οφέλη είναι πολλαπλά. Η επαφή με το παιδί σας κατά τη διάρκεια μιας ήρεμης και χαλαρής ανάγνωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από ζεστασιά και αίσθηση ασφάλειας, δίνει σε εκείνο το μήνυμα, πως το διάβασμα είναι μια ρουτίνα που το τροφοδοτεί με τα δύο παραπάνω θετικά συναισθήματα. Όταν διαβάζουμε αισθάνομαι όμορφα, ζεστά… Δημιουργείτε έτσι ή και διατηρείτε μια καλή σχέση με το διάβασμα και το βιβλίο. Το παιδί σας έτσι μαθαίνει να αναζητά το διάβασμα, γιατί θα αναζητά αυτά τα συναισθήματα. Ποιο παιδί άλλωστε δεν θέλει να μοιράζεται όμορφα συναισθήματα με τους γονείς του.

Επιπλέον με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του προφορικού και του γραπτού λόγου, αυτή της επικοινωνίας, της μεταφοράς μηνυμάτων, νοημάτων και ιδεών. Με το να έρχεται σε επαφή καθημερινά με το γραπτό λόγο, όλα αυτά παίρνουν στο μυαλό του μια μορφή, αποκτούν δομή και περιεχόμενο. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως αυτό που ο μπαμπάς ή η μαμά μου διαβάζουν είναι αυτό που είναι γραμμένο πάνω στο χαρτί. Δεν διαβάζει παράξενα σχήματα στη σειρά, αλλά γράμματα στη σειρά, τις λέξεις, οι οποίες έχουν συγκεκριμένο ήχο. Αντιλαμβάνεται πως αυτό που λέμε, μπορούμε και το γράφουμε, υπάρχει δηλαδή αντιστοιχία μορφής και ήχου, γραφήματος και φωνήματος.

Με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί σας δεν μαθαίνει μόνο νέες λέξεις αλλά και πώς τις χρησιμοποιούμε. Οι λέξεις αυτές δεν είναι τυχαίες, αλλά βρίσκονται μέσα σε ένα σύνολο, σε ένα παραμύθι. Δεν τις ακούει απλά. Οι λέξεις αυτές φτιάχνουν στο μυαλό του παιδιού μια ολόκληρη ιστορία, μια ιστορία με ήρωες, παθήματα, μαθήματα, δράση. Είναι λέξεις τις οποίες «βιώνει» το παιδί, όπως βιώνει και το παραμύθι (μπαίνει μέσα σε αυτό), άρα θα τις χρησιμοποιήσει.

Το άκουσμα μιας ιστορίας, η κατανόηση του νοήματός της από το παιδί και η ικανότητά του να την αναδιηγηθεί σημαίνει ότι θυμάται τους ήρωες και τα χαρακτηριστικά τους, τα γεγονότα και τη σειρά τους. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει, πως το παιδί σας προσέχει. Άρα όσο περισσότερο διαβάζετε, τόσο περισσότερο αυξάνεται το εύρος της προσοχής του παιδιού (θα μπορεί μετά από ένα ή δύο χρόνια να κάθεται στην καρέκλα του και να ακούει τη δασκάλα του, θα μπορεί να συγκεντρωθεί επαρκώς για να μελετήσει το απόγευμα στο σπίτι). Σημαίνει ότι θυμάται, άρα όσο πιο πολύ διαβάζετε θα βελτιώνεται η μνήμη του. Σημαίνει, πως έχει επίγνωση της αλληλουχίας των γεγονότων, άρα αύριο θα μπορεί π.χ να οργανώσει τη σκέψη του με τέτοιο τρόπο, ώστε να γράψει σωστά κείμενα.

Όταν τελειώσετε το διάβασμα μιας ιστορίας ή κατά τη διάρκειά της, κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας. Αφήστε κι εκείνο να σας ρωτήσει. Κάντε ερωτήσεις για τα γεγονότα, τις αποφάσεις των ηρώων και γιατί τις πήραν, πώς αισθάνονται οι ήρωες και γιατί, πώς αισθάνεται εκείνο και γιατί, μιλήστε για τα δικά σας συναισθήματα και εξηγήστε, ρωτήστε, αν θα άλλαζε κάτι στην ιστορία, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί, αν θα άλλαξε το τέλος και ποιο θα ήταν αυτό, μοιραστείτε και τη δική σας άποψη. Ρωτήστε ότι σας έρχεται στο νου, με διάθεση όμως παιχνιδιού, πειράγματος και όχι αυστηρού δασκάλου. Άλλωστε τώρα παίζετε και στο παιχνίδι είμαστε χαλαροί και χαρούμενοι!

Όλο αυτό το πάρε δώσε μεταξύ σας, θα βελτιώνει χρόνο με το χρόνο, ανάγνωση με την ανάγνωση τον προφορικό του λόγο. Θα μάθει νέες λέξεις και τις χρήσεις τους. Θα μάθει να τις συντάσσει σωστά, να εκφράζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια. Επιπλέον, θα μάθει να βγάζει σωστά συμπεράσματα ή συμπεράσματα που έχουν σωστή βάση, θα μάθει να προβλέπει, να κρίνει, εφόδια απαραίτητα για ένα παιδί, ήδη από την Α’ Τάξη.

Διαβάζοντας μαζί με το παιδί, θα αρχίζει να κατανοεί πού είναι η αρχή και πού το τέλος ενός κειμένου, ποιος είναι και τι είναι ο τίτλος μιας ιστορίας, ότι διαβάζουμε από αριστερά προς τα δεξιά, ότι αυτό είναι ένα γράμμα κι αυτό μια λέξη. Όλα αυτά είναι δεξιότητες και έννοιες προαπαιτούμενες της διδασκαλίας και κατάκτησης της ανάγνωσης και της γραφής.

Παίξτε με τους ήχους. Τραγουδήστε μαζί, πείτε ποιηματάκια και οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε που έχει ομοιοκαταληξία. Μαθαίνετε έτσι στο παιδί σας, πως τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου. Πείτε του λέξεις και ζητήστε να σας της χτυπήσει παλαμάκια. Το πιο πιθανό είναι να χτυπάει ένα παλαμάκι σε κάθε συλλαβή, όπως είναι και το σωστό. Έτσι του μαθαίνετε, πως οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερους ήχους, τις συλλαβές. Κάντε το ίδιο και με τις προτάσεις (κάθε λέξη και παλαμάκι). Παίξτε το παιχνίδι «από τι αρχίζει». Πείτε λέξεις και ζητήστε από το παιδί σας να σας πει από ποιο ήχο ξεκινούν (ΣΦ-ΣΦ, ΣΦ-ΣΦ-ΣΦ δηλαδή, παπί, πατάτα). Αρχικά θα σας λέει την πρώτη συλλαβή, που ακούει και αργότερα θα μπορέσει να σας πει τον πρώτο φθόγγο, το πρώτο γράμμα. Μην του το ζητήσετε εξ’ αρχής, θα το μπερδέψετε. Βρείτε μαζί λέξεις, που αρχίζουν με τον ίδιο ήχο. Βάλτε στο παιχνίδι και κάρτες με εικόνες. Ζητήστε να σας πει, τι βλέπει και «από τι αρχίζει». Αυτές οι κάρτες συνήθως έχουν και το αρχικό γράμμα κάθε λέξης, οπότε το παιδάκι σας θα αρχίσει να συνδέει την εικόνα με το γράμμα κι έτσι σταδιακά με ένα παιγνιώδη τρόπο θα μάθει τα γράμματα. Με όλα τα παραπάνω παιχνίδια, ενισχύετε την φωνολογική επίγνωση του παιδιού, την κατανόηση δηλαδή ότι ο λόγος έχει δομή σε επίπεδο ήχου και μορφής.

Παίξτε με τα γράμματα. Πάρτε μολύβια, χρώματα, μαρκαδόρους, λαδοπαστέλ, δαχτυλομπογιές, πλαστελίνες, φακές, ρύζι, ζυμαρικά και ότι άλλο φανταστείτε και ζωγραφίστε, κατασκευάστε, «γεμίστε» τα γράμματα. Ζωγραφίστε εσείς τα γράμματα -με κενό μέσα τους-σε χαρτί ή χαρτόνι και ζητήστε από το παιδί να τα γεμίσει με χρώμα ή οποιοδήποτε άλλο υλικό. Φτιάξτε τα γράμματα με πλαστελίνη. Κόψτε τα γράμματα σε χαρτόνι. Φτιάξτε δικές σας κάρτες με γράμματα. Ζητήστε από το παιδί σας να «ζωγραφίσει» κάθε γράμμα με το δάχτυλό του στο τραπέζι, στην πλάτη σας, στον αέρα.»Γράψτε» στη δική του πλάτη κάποιο γράμμα, για να το αναγνωρίσει. Μαθαίνετε έτσι τα γράμματα παίζοντας.

Δεν είναι ανάγκη να κάνετε όλα τα παραπάνω μονομιάς. Η αλήθεια είναι, πως δεν θα τα καταφέρετε και θα κουράσετε το παιδάκι σας. Εισάγετε στο πρόγραμμα και στη ρουτίνα σας κάθε εβδομάδα και κάτι καινούργιο. Πάντα όμως με τη μορφή αλλά και τη διάθεση παιχνιδιού. Έχετε πάντα στο μυαλό σας, ότι όλα είναι παιχνίδι ή ότι όλα μπορούν να γίνουν παιχνίδι, αρκεί να έχετε τη διάθεση να το κάνετε. Μην ξεχνάτε! Ο στόχος είναι να περάσει το παιδάκι σας ομαλά από την προσχολική αγωγή στην Α’ τάξη και όχι να γίνει «ο πιο καλός ο μαθητής» .

Πόσο πιο κατάλληλη ηλικία από τη νηπιακή θα μπορούσε να υπάρχει, για να προετοιμάσετε το παιδί σας να γίνει ένας καλός αναγνώστης στο μέλλον; Η λέξη που χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο είναι η δράση! Το παιδάκι σας πλέον περπατάει και τρέχει με αυτοπεποίθηση, είναι έτοιμο, όσο ποτέ, να γνωρίσει τον κόσμο με δική του πρωτοβουλία. Κάνει δεκάδες ερωτήσεις καθημερινά και σας τρελαίνει! Θέλει να μάθει! Το κίνητρό του να μάθει είναι καθαρά εσωτερικό και έντονο. Η ανάγκη του να ανακαλύψει έρχεται και «κουμπώνει» με την προσπάθειά σας να του δείξετε, ότι μπορεί να ανακαλύψει έναν άλλο ολόκληρο και παράλληλο κόσμο, στον κόσμο των βιβλίων. Αρπάξτε λοιπόν την ευκαιρία!

Σε αυτή την ηλικία στόχος σας είναι να ενισχύσετε την ανάπτυξη τόσο του προφορικού λόγου όσο και της φωνολογικής επίγνωσης του παιδιού αλλά και να πετύχετε να κάνει το παιδί σας τα πρώτα βήματα προς την εξής κατανόηση: Αυτό που «φέρει» το μήνυμα, όταν του διαβάζετε, βρίσκεται σε εκείνα τα παράξενα σχήματα, που είναι γραμμένα στο βιβλίο και λέγονται γράμματα! Δεν του διαβάζετε τις εικόνες!

Μην περιμένετε να «καθίσει» καλά, ενώ του διαβάζετε. Θα έχετε παρατηρήσει, ότι στο σπίτι παίζετε πολύ κυνηγητό. Είναι πολύ πιθανό το παιδάκι σας να μην καθίσει σαν άγαλμα δίπλα σας. Αφήστε το να κινηθεί στο χώρο, σας ακούει!

Εκπαιδεύστε το στη ρίμα. Το να κατανοήσει το παιδάκι σας, ότι τα τραγουδάκια και τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, που τα κάνει τόσο διασκεδαστικά, δηλαδή κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου κατά ζευγάρια ή σταυρωτά, εξυπηρετεί ένα σπουδαίο στόχο. Αυτός ο στόχος λέγεται ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης, η οποία είναι θεμελιώδης για την επιτυχή διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Το παιδί σας, δηλαδή, αρχίζει να καταλαβαίνει, πως ο προφορικός λόγος έχει δομή και πως μια σειρά από ήχους, αυτό που εμείς λέμε πρόταση, αποτελείται από μια άλλη σειρά με μικρούς ήχους, τις λέξεις και αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από πολύ μικρούς ήχους τις συλλαβές, οι οποίες τέλος αποτελούνται από τους πιο μικρούς ήχους που υπάρχουν, τους φθόγγους. Αυτές οι διαπιστώσεις γίνονται σταδιακά και έμμεσα από τα παιδιά (δεν θα βοηθούσε να τους το εξηγήσει κάποιος), όσο έρχονται καθημερινά σε «σύγκρουση» με κάτι καινούργιο. Με ένα καινούργιο τραγούδι, με ένα καινούργιο δίστιχο αλλά και με ένα καινούργιο ηθελημένα λάθος από μέρους σας σε μία ρίμα. Ενθαρρύνετέ το λοιπόν να σας διορθώσει!

Επιλέξτε βιβλία κατάλληλα για την ηλικία του. Το παιδί σας έχει ανάγκη κάτι παραπάνω από έντονα χρώματα και ξεκάθαρα σχήματα στα βιβλία του. Θέλει να ανακαλύπτει! Να ερευνά και να εξευρευνά! Βιβλία με τρισδιάστατες εικόνες, με παραθυράκια που ανοίγουν ή σηκώνονται και ανακαλύπτεις ή μαντεύεις τι είναι κρυμμένο, βιβλία που για να διαβάσεις την ιστορία σωστά πρέπει να πατήσεις και το αντίστοιχο κουμπάκι, για να ακουστεί ο κατάλληλος ήχος, βιβλία με αφήγηση, που ακούς και γυρνάς τη σελίδα την κατάλληλη στιγμή, βιβλία με παζλ (σιγουρευτείτε ότι έχουν τον κατάλληλο αριθμό κομματιών για το παιδί σας). Αναζητήστε δηλαδή βιβλία, που εμπεριέχουν δράση, η οποία φυσικά πάντα δίνει αφορμή για συζήτηση, ενώ παράλληλα κρατά το ενδιαφέρον του παιδιού για το βιβλίο ζωντανό, άρα ενισχύει την καλή τους σχέση.

Διαβάστε για λίγη ώρα, απλά και συχνά. Τα νήπια έχουν περιορισμένο εύρος προσοχής. Καθώς μεγαλώνουν, ο χρόνος, που θα μπορούν να συγκεντρώνονται, θα αυξάνεται. Έχετε στο νου σας λοιπόν ότι 10- 15 λεπτά είναι ο χρόνος που θα μένουν σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Διαβάστε για λίγη ώρα και συχνά. Προσέξτε τα κείμενα να είναι απλά, για να μπορεί να τα κατανοεί και μικρά (σε κάθε σελίδα), για να μη χάνει το ενδιαφέρον του.

Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του παιδιού. Αν είναι χαρούμενο, προσεκτικό, δείχνει ενδιαφέρον, ρωτάει, θέλει να ξαναδιαβάσετε, ξεφυλλίζει και μόνο του, τότε όλα καλά. Αν όμως δυσφορεί, είναι ανυπόμονο, αντιδρά στη δική σας πρόταση για διάβασμα, τότε χρειάζεται να σκεφτείτε τι πήγε στραβά. Μήπως το πιέζετε για διάβασμα; Μήπως του το λέτε πολύ συχνά; Μήπως του το λέτε, ενώ ήδη παίζει ή κάνει κάτι ενδιαφέρον; Μήπως τα βιβλία του δεν είναι κατάλληλα για εκείνον; Μήπως απλά δεν του αρέσουν οι επιλογές σας; Όσο πιο πολύ ενδιαφέρει το παιδί σας το βιβλίο που έχετε επιλέξει να διαβάσετε, τόσο θα αυξάνεται το εύρος της προσοχής του και θα ικανοποιείται από το διάβασμα. Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός σας στην ανάγνωση βιβλίων είναι το ίδιο το παιδί και τα συναισθήματά του γι’ αυτά. Να είστε παρατηρητικοί και ευέλικτοι!

Αφιερώστε χρόνο στις ερωτήσεις και τις απαντήσεις του. Ενθαρρύνετε το παιδί να σας ρωτάει ότι θέλει κι εσείς απαντήστε, αν γνωρίζετε. Αν όχι, ζητήστε χρόνο, για να το ψάξετε. Δώστε του την ευκαιρία να δει με ποιο τρόπο θα αναζητήσετε την πληροφορία που ψάχνετε, με ποιο τρόπο θα μάθετε και τελικά θα καταφέρετε να του απαντήσετε. Είναι σπουδαίο μάθημα να δει το παιδί σας, ότι την απάντηση την ψάχνετε στο γραπτό λόγο, σε κάποιο βιβλίο ή το διαδίκτυο. Αφιερώστε χρόνο όμως και στις απαντήσεις ή τις απόψεις τους παιδιού σας. Κάντε του πολλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό που μόλις διαβάσατε, ώστε να το βοηθήσετε να εκφράσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ιδέες του, να καταλάβετε τι θέλει να σας πει κι έτσι να ενισχύσετε την ανάπτυξη του προφορικού λόγου του παιδιού, η οποία αποτελεί προαπαιτούμενο της κατάκτησης της αναγνωστικής δεξιότητας.

Καλλιεργήστε λοιπόν τις συνθήκες για την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για την ανάγνωση βιβλίων, ώστε να το προετοιμάσετε σωστά, για την κατάκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας στην Α’ Δημοτικού αλλά και για να αγαπήσει το βιβλίο και αυτό θα το καταφέρετε αν σεβαστείτε την ανάγκη του για ανακάλυψη και δράση!