Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility συναισθηματα Archives - Φύσσα Έφη

TAG: συναισθηματα

Εσείς αφήνετε το παιδάκι σας να κλάψει;

«Μα τι έχουν πάθει όλοι; Γιατί δεν την αφήνουν να κλάψει επιτέλους; Πως γίνεται να μην καταλαβαίνουν;». Πολύ συχνά πια κάνω αυτές τις ερωτήσεις και ανησυχώ. Ανησυχώ για ένα κόσμο γύρω μου με ελάχιστη κατανόηση του πόνου, με μικρή ανοχή στην πλήρη έκφραση συναισθημάτων τόσο των ευχάριστων όσο και των δυσάρεστων, με λιγοστή τρυφερότητα, με υπερβολική αυστηρότητα. Ανησυχώ για ένα κόσμο γύρω μου που δεν αφήνει τα παιδιά να εκφράσουν τη λύπη, το θυμό τους, την κούραση τους, την απογοήτευσή τους, την ανησυχία τους, για ένα κόσμο που καθημερινά μαθαίνει στα παιδιά ότι το κλάμα δεν επιτρέπεται γιατί αυτό τα κάνει λιγότερο καλά παιδιά, συνδέοντας παράλογα την μη έκφραση δυσάρεστων συναισθημάτων με την αύξηση της προσωπικής αξίας.

Πόσο ευεργετικό είναι ένα καλό κλάμα…! Ένα κλάμα πλήρες, που αφήνεις το παιδάκι σου να κλάψει και να σταματήσει όταν εκείνο είναι έτοιμο, όταν εκείνο δεν έχει ούτε άλλο κλάμα, ούτε άλλα δάκρυα. Πόσο ευεργετικό είναι ένα κλάμα στην αγκαλιά σας λέγοντάς του όχι μόνο ότι δεν πειράζει να κλαίει αλλά και ότι μπορεί να κλάψει όσο το έχει ανάγκη, ενώ πριν από λίγο φώναζε θυμωμένα ότι δεν θέλει να φύγει ακόμα από το πάρτι και οι περισσότεροι γονείς θα έκαναν ακριβώς το αντίθετο, θα έκλειναν την αγκαλιά τους για το παιδί τους και θα την άνοιγαν για το θυμό τους.  Πόσο ωφέλιμο είναι για το παιδάκι σου να κλάψει όσο το έχει ανάγκη, όταν στην πραγματικότητα δεν έχει τα λόγια να εκφράσει τον πόνο του για οτιδήποτε, τουλάχιστον όσο τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Άφησέ το να κλάψει για να πει ότι έχει να πει, να «βγάλει» όλο τον πόνο, την απογοήτευση, τη στενοχώρια, το θυμό του.

Άφησέ το να εκφραστεί πλήρως μέσω του κλάματος και ύστερα θα δεις, θα έρθει η γαλήνη. Το κλάμα έχει τη δύναμη να «καθαρίζει» κάθε δυσάρεστο συναίσθημα μόνο υπό μία προϋπόθεση όμως. Ποια είναι αυτή; Την άδεια του γονέα! Ναι! Χρειάζεται να δώσετε στο παιδάκι σας την άδεια να κλάψει! Αν δώσετε στο παιδί σας το δικαίωμα να διαφωνεί, να πονά (εμβόλιο, χτύπημα), να μην αποδέχεται και γι’αυτό να στενοχωριέται, να θυμώνει, να απογοητεύεται κι έτσι να κλαίει, τότε η στάση σας, όταν εκείνο κλαίει, θα δείχνει πως είστε δίπλα του και όχι απέναντί του. Η γαλήνη μετά το κλάμα έρχεται μόνο όταν συνοδεύετε το παιδάκι σας στο κλάμα του. Το κλάμα φέρνει την κάθαρση και τη γαλήνη μόνο όταν ο γονιός με την αγκαλιά του, το χάδι του, με το «δεν πειράζει να κλαις, κλάψε όσο το έχεις ανάγκη, είμαι εδώ για σένα», δείχνει στο παιδί του ότι κατανοεί τον πόνο του, τη δυσφορία του, ότι καταλαβαίνει πόσο δύσκολα αισθάνεται και πως εκείνος θα είναι το στήριγμά του, όπως πάντα.

Αντίθετα, αν ο γονιός θυμώνει όταν το παιδί του κλαίει ή αισθάνεται άβολα και του δημιουργεί ενοχές ή με το τρόπο του αποθαρρύνει το παιδάκι του από το να εκφραστεί μέσω του κλάματος, τότε εκείνο θα σταματήσει να κλαίει είτε από ντροπή είτε μετά από αρκετή ώρα λόγω της κούρασής του (σωματικής, συναισθηματικής). Ο γονιός βέβαια ανακουφίζεται γιατί το κλάμα έχει σταματήσει αλλά και γιατί πιστεύει ότι όσα έμαθε στο παιδί του θα του χρησιμεύσουν την επόμενη φορά που θα θελήσει να κλάψει. Θα το αποτρέψουν δηλαδή.  Τι μαθαίνει λοιπόν το παιδί; Τι κερδίζει από την αντίδραση του μπαμπά ή της μαμάς;

Για να δούμε μερικά από τα «επιχειρήματα» στα οποία στηρίζουν οι γονείς  την άποψή τους κατά του κλάματος:

–«Έλα τώρα, πάει πέρασε (πόνος)! Τι κάνεις έτσι;». Το παιδάκι πονά ακόμα σωματικά αλλά και συναισθηματικά. Οι γονείς του υποτιμούν τον σωματικό του πόνο και παραβλέπουν τον συναισθηματικό. Θεωρούν ή κάνουν πως δεν υπάρχει. Το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του. Παράλληλα διαπιστώνει πως όταν κάποιος αισθάνεται άσχημα δεν βρίσκει κατανόηση ή μήπως έτσι πρέπει να είναι, αναρωτιέται. Η σχέση γονιού παιδιού πληγώνεται ελλείψει κατανόησης ενώ παράλληλα χάνεται μια πολύ καλή ευκαιρία το παιδί να «εκπαιδευτεί» στην ενσυναίσθηση, αφού κανείς δεν την έδειξε σε εκείνο.

–«Ποιος κλαίει…;!!! ή Ποιος κλαίει πάλι;», με έντονη χροιά ψέγους και απογοήτευσης.  Το παιδί μαθαίνει ότι το να κλαις σε κάνει «ελαττωματικό», λιγότερο καλό, μαθαίνει πως δεν επιτρέπεται να κλαίμε. Μαθαίνει πως όταν κλαίμε ευθυνόμαστε εμείς για την απογοήτευση, τη δυσφορία, ,το θυμό, τη στενοχώρια της μαμάς ή του μπαμπά που μας λέει «πάλι κλαις;». Το παιδί φορτώνεται με βάρη που ούτε είναι δικά του ούτε μπορεί να τα σηκώσει χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.

–«Μην κλαις εσύ είσαι γενναία/ος!». Τα παιδιά μαθαίνουν ότι οι γενναίοι δεν κλαίνε, ότι όποιος κλαίει δεν είναι γενναίος, ότι εφόσον κλαίνε μάλλον δεν είναι γενναία. Από τον τόνο του γονιού μαθαίνουν πως μάλλον θα έπρεπε να είναι γενναία (τα περισσότερα παιδιά μικρής ηλικίας δεν κατανοούν την έννοια παρά μόνο το πρόσημο της λέξης) αλλά εκείνα δεν είναι, αφού συνεχίζουν ή είναι πια και σταματούν το κλάμα.

–Μην κλαις!!! Σκέτο αυτή τη φορά, χωρίς επιχείρημα. Μαθαίνει στα παιδιά πως δεν επιτρέπεται το κλάμα και τίποτε άλλο. δυστυχώς!

Τι θα έπρεπε να μαθαίνει το παιδί κάθε φορά που κλαίει; Το πιο σημαντικό μάθημα είναι α) ότι το κλάμα δεν είναι μόνο επιτρεπτό αλλά και επιθυμητό γιατί θα με βοηθήσει να ξεσπάσω, θα με βοηθήσει να εκφράσω ότι  με κάνει να δυσφορώ και όταν τελειώσει πιθανά να βλέπω τα πράγματα καλύτερα, πιο καθαρά (πράγμα που έχει νευροβιολογική βάση, αν δηλαδή δεν εκφραστεί πλήρως το συναίσθημα, ο προμετωπιαίος φλοιός που ευθύνεται για τις αποφάσεις μας, δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά).β) Όλα τα συναισθήματά μου είναι αποδεκτά και καλά, το ίδιο κι εγώ. γ)Το κλάμα είναι δικαίωμά μου, είναι κάτι που μπορώ να κάνω είτε μου το επιτρέπει κάποιος είτε όχι, όπως όταν εκφράζω ελεύθερα τη γνώμη μου χωρίς αυτή να επηρεάζεται από τη γνώμη των άλλων. δ) Αν στενοχωριέμαι ή θυμώνω και κλαίω γιατί διαφωνώ με τη μαμά ή τον μπαμπά ή δεν μπορώ να αποδεχτώ μια κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει, αυτό δεν μας φέρνει απέναντι. Η μαμά και ο μπαμπάς με αγαπούν ακόμη και είναι δίπλα μου για να με στηρίξουν, για να μου απαλύνουν τον πόνο μου υπενθυμίζοντάς μου πως με αγαπούν και πως είναι εδώ για μένα. Τι όμορφα που είναι όταν διαφωνούμε αγκαλιασμένοι! Τι σπουδαία μαθήματα για ένα παιδί! Διαφωνείτε;

Δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν μπορούσαμε να εκφράσουμε ότι αισθανόμαστε και ότι σκεφτόμαστε, όπως ακριβώς είναι; Αν μπορούσαμε να είμαστε ο εαυτός μας. Δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν οι γονείς έδειχναν σεβασμό στα παιδιά τους ακούγοντας όσα είχαν να πουν, αν προσπαθούσαν να κατανοήσουν όσα άκουγαν ρωτώντας, αν αποδέχονταν τα συναισθήματα των παιδιών τους κι έτσι και τα ίδια, αν έδειχναν με τη στάση και τα λόγια τους ότι θα τα αγαπούν ότι κι αν γίνει, αν ήταν περισσότερο τρυφεροί και λιγότερο έως καθόλου επικριτικοί κι έτσι αποτελούσαν ένα υπέροχο παράδειγμα σεβασμού της έκφρασης, της ύπαρξης κάθε ανθρώπου; Ε, δεν θα ήταν;

Οι γονείς μπορούν να κάνουν θαύματα!

 

Οι γονείς μου χώρισαν. Και τώρα τι; Ο μπαμπάς θα πεθάνει;

Παιδιά προσχολικής ηλικίας που οι γονείς τους χωρίζουν συχνά μπερδεύουν την έννοια του χωρισμού, την απουσία του ενός γονέα από το σπίτι με την έννοια του θανάτου, προσπαθώντας να κατανοήσουν τον ίδιο τον χωρισμό. Πιο απλά, προσπαθώντας να καταλάβουν τι σημαίνει «η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν», «ο μπαμπάς θα φύγει από το σπίτι» και άλλες τέτοιες φράσεις που συνοδεύονται φυσικά και από τις αντίστοιχες εμπειρίες, αναρωτιούνται αν τελικά ο μπαμπάς τους πρόκειται να πεθάνει. Η αντίληψή τους αυτή επηρεάζεται από εσωτερικούς παράγοντες που συνδέονται με τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού αλλά και εξωτερικούς που σχετίζονται με το περιβάλλον του (προσπάθεια που έχει καταβληθεί από τους γονείς να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει το χωρισμό και τις συνέπειες που θα έχει στη ζωή του). Πως εκφράζεται το άγχος που βιώνουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας την ώρα που οι γονείς χωρίζουν και ποια σημάδια πρέπει να τους ανησυχήσουν;

«Ο μπαμπάς μου θα πεθάνει»; Πως μπορεί να αναδυθεί μια τέτοια φράση στο μυαλό ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας που οι γονείς του χωρίζουν;

Παιδιά αυτής της ηλικίας που έχουν έρθει με κάποιο τρόπο σε επαφή με την έννοια του θανάτου (θάνατος στην οικογένεια, ευρύτερη ή μη, θάνατος κατοικίδιου, παραμύθια που επεξεργάζονταν την έννοια του θανάτου, τηλεόραση, φυσική παρουσία σε συζήτηση ενηλίκων για κάποιο θάνατο) φυσικά δεν μπορούν να την κατανοήσουν πλήρως, όπως ένας έφηβος ή ένας ενήλικας. Η αντίληψή τους επηρεάζεται από τη γνωστική τους ανάπτυξη η οποία χαρακτηρίζεται από εγωκεντρική αλλά και μαγική σκέψη. Συγκεκριμένα, τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν ότι ο θάνατος οφείλεται σε εκείνα που με την «κακή» συμπεριφορά τους οδήγησαν το συγκεκριμένο άτομο στο θάνατο. Παράλληλα αντιλαμβάνονται το θάνατο σαν κάτι μη μόνιμο αλλά προσωρινό. Κάποιος δηλαδή μπορεί να πεθάνει, αλλά θα ξαναγυρίσει, όπως στα παραμύθια, απλά χρειάζεται κάποιος να του δώσει ένα μαγικό φίλτρο ή να χτυπήσει το ραβδί του και τότε θα γίνουν όλα όπως πριν! Την απώλεια δηλαδή κάποιου ουσιαστικά την αντιλαμβάνονται ως μη παρουσία ή απουσία που κάποια στιγμή θα ξαναγίνει παρουσία. Έτσι ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας που έχει αυτή την αντίληψη για το θάνατο και την απώλεια κάποιου προσώπου, αντίστοιχα μπορεί να αντιληφθεί την απουσία του (μετά από χωρισμό) ως απώλεια ή θάνατο. Η φράση αυτή λοιπόν από ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας μπορεί να ειπωθεί στα πλαίσια της αντίληψής του για την έννοια του θανάτου η οποία επηρεάζεται από τη μαγική σκέψη που χαρακτηρίζει τη γνωστική του ανάπτυξη.

Παράλληλα, ένα παιδί μπορεί να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα λόγω των συνθηκών που επικρατούν στο περιβάλλον του. Πράγματι, το πώς θα αντιληφθούν τα παιδιά το χωρισμό των γονιών τους επηρεάζεται άμεσα από τη γνωστική τους ανάπτυξη, το επίπεδο της οποίας τα οδηγεί σε παρανοήσεις. Αυτό όμως δε σημαίνει πως εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα βοηθήσουμε. Γονείς που δεν έχουν εξηγήσει με ειλικρίνεια- αναλογιζόμενοι φυσικά την ηλικία των παιδιών τους- τι σημαίνει «ο μπαμπάς και η μαμά χωρίζουν», γονείς που δεν έχουν δώσει χώρο και χρόνο στα παιδιά τους για να εκφράσουν  τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τα συναισθήματά τους για ότι ακούν ή για ότι πρόκειται να συμβεί, ενώ παράλληλα αυτά γίνονται κατανοητά και πλήρως αποδεκτά και από τους δύο γονείς αλλά και όσοι πιστεύουν ότι με μόνο μια τέτοια συζήτηση από καρδιάς τα παιδιά τους έχουν καταφέρει να εκφράσουν, να επεξεργαστούν και να κατανοήσουν πλήρως τα συναισθήματά τους αλλά και την αντίστοιχη νέα πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανό να έρθουν αντιμέτωποι με μια τέτοια φράση.

Αντιμέτωποι όμως θα έρθουν και με άλλες συμπεριφορές, που αποτελούν προσπάθεια των παιδιών να εκφράσουν το άγχος που βιώνουν, επειδή έχει διαταραχθεί η αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας (όχι μόνο λόγω του ίδιου του χωρισμού αλλά και του τρόπου που οι γονείς τον διαχειρίζονται), που τόσο έχουν ανάγκη για να βρίσκονται σε ισορροπία και να αναπτύσσονται ιδανικά. Τέτοιες είναι:

1.Να «βρέχονται» ενώ είχαν από καιρό βγάλει την πάνα.

2.Να μιλάνε «μωρουδίστικα», ενώ πριν μιλούσαν καθαρά.

3.Να κλαίνε φαινομενικά χωρίς αιτία.

4.Να αναζητούν πολύ πιο συχνά με επιμονή και ένταση τη μαμά ή τον μπαμπά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή άλλων δραστηριοτήτων που είχαν κατακτήσει ένα επίπεδο αυτονομίας.

5.Να αρνούνται να συμμετέχουν σε δραστηριότητες με συνομηλίκους ενώ πριν το απολάμβαναν (απόσυρση).

6.Να ζητούν να κοιμηθούν συστηματικά μαζί με το γονιό.

7.Να έχουν πολύ συχνούς εφιάλτες ή συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας ή να έχουν μεγάλη δυσκολία την έλευση του ύπνου.

8.Να είναι ιδιαίτερα επιθετικά.

9.Να έχουν κρίσεις θυμού πολύ πιο συχνά πια.

10.Να έχει διαταραχθεί η όρεξή τους.

Αντιμέτωποι θα έρθουν και με συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η θλίψη, η ανησυχία. Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν αν κάποιο από τα παραπάνω ή κάποιος συνδυασμός τους επιμένει παρ’όλες τις προσπάθειές τους να βοηθήσουν το παιδί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και τη δική τους έκφραση κατανόησης και αποδοχής τους και παράλληλα παρατηρούν ότι επηρεάζεται η γενικότερη λειτουργικότητα του παιδιού τους. Τότε είναι ώρα να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.singleparent.gr

 

Η γνώση είναι αυτή που κάνει «καλό» το γονιό;

Τι είναι αυτό που κάνει «καλό» έναν γονιό; Ή «αρκετά καλό» για το παιδί που μεγαλώνει; Πολύ συχνά, όταν οι γονείς συζητούν για ό τι τους προβληματίζει σχετικά με το παιδί τους, λένε: Σίγουρα έχω κάνει λάθη. Δεν ξέρω, γι’αυτό κάνω λάθη. Δεν έχω τη γνώση. Είναι η γνώση ο καθοριστικός παράγοντας που κρίνει τη σχέση που έχουμε με τα παιδιά μας; Είναι αυτή που καθορίζει το μεγάλωμά τους; Αλλά ακόμα κι αν την έχουμε, τη χρησιμοποιούμε πάντα; Γιατί όχι; Τι μπορεί να μπαίνει καθημερινά ανάμεσα στο γονιό και το παιδί του και να «πληγώνει» τη σχέση τους αλλά και την υγιή ανάπτυξη του παιδιού;

Τα εφόδια του «αρκετά καλού» γονέα για το παιδί που μεγαλώνει

Ανεπιφύλακτα, η γνώση είναι δύναμη. Η γνώση που έχουμε αποκτήσει από τις εμπειρίες μας, από τα βιβλία, από τις κάθε είδους αναζητήσεις μας, από τους ανθρώπους με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή, αποτελεί έναν από τους οδηγούς μας. Όμως η γνώση μπορεί να γίνει για εμάς ένας καλός οδηγός μόνο αν ξέρουμε τα όριά της. Μας κάνει καλό, όταν γνωρίζουμε, ότι δεν τα γνωρίζουμε όλα. Μας κάνει καλό, όταν γνωρίζουμε ότι δεν μπορούν όλα να εφαρμοστούν σε όλα τα παιδιά. Μας κάνει καλό, όταν γνωρίζουμε ότι δεν μπορούν όλα να ταιριάζουν σε κάθε περίπτωση. Η γνώση είναι δύναμη μόνο αν τη χρησιμοποιούμε αφού πρώτα έχουμε κατανοήσει βαθιά πού θα τη χρησιμοποιήσουμε και για ποιο λόγο. Πάντα, όταν χρησιμοποιούμε τη γνώση μας τη χρησιμοποιούμε μέσα σε ένα πλαίσιο. Μόνο αν κατανοήσουμε πλήρως το πλαίσιο και μόνο τότε η χρήση της θα είναι ευεργετική. Κι έτσι περνάμε στο δεύτερο εφόδιο.

Κατανόηση. Μεγάλο κεφάλαιο. Η κατανόηση του παιδιού, των σκέψεων και των συναισθημάτων του, η κατανόηση του βιώματός του συνολικά είναι λέξη κλειδί στο μεγάλωμά του. Τι να τις κάνω τις γνώσεις την ώρα που το παιδί μου με καλεί, αν δεν κατανοήσω το λόγο για τον οποίο με καλεί; Τι να τις κάνω τις γνώσεις αν δεν κατανοώ ότι κάτι προσπαθεί να μου πει την ώρα που εγώ βλέπω μόνο «κακή συμπεριφορά»; Χρειάζεται να γνωρίζεις ότι τα πράγματα τις περισσότερες φορές δεν είναι όπως φαίνονται και σε καλούν να τα ανακαλύψεις. Χρειάζεται να γνωρίζεις ότι δεν αρκεί «να ξέρεις το παιδί σου» κι έτσι να παίρνεις αποφάσεις.Τα παιδιά, όπως και όλοι μας είναι όντα πολύπλοκα που λειτουργούν μεν συνεκτικά αλλά μέσα από αντιφάσεις. Τα παιδιά, όπως και όλοι μας λειτουργούν μέσα σε σχέσεις και μεταξύ σχέσεων. Τα παιδιά, όπως και όλοι μας είναι συνεχώς αναπτυσσόμενα όντα. Είναι ανούσιο λοιπόν να αντιμετωπίζεις το παιδί σου με βάση την αντίληψή σου για εκείνο. Είναι ανάγκη κάθε φορά, που θα προσπαθείς να χρησιμοποιήσεις τις γνώσεις σου για να ανταποκριθείς σε ένα κάλεσμά του, να δώσεις αντ’ αυτού προσοχή σε εκείνο και να σεβαστείς την πολυπλοκότητά του, το γεγονός ότι είναι ον κοινωνικό και συνεχώς αναπτυσσόμενο, όσο προσπαθείς να το κατανοήσεις. Η κατανόηση δεν είναι ποτέ πλήρης, αν δεν γίνει αυθεντικά. Κι έτσι περνάμε στο επόμενο εφόδιο.

Αυθεντικότητα. Η προσοχή περνά τώρα σε εσάς. Πόσο αυθεντικοί είστε την ώρα που προσπαθείτε να καταλάβετε τι σας ζητά το παιδί σας, την ώρα που επικοινωνεί κάποια ανάγκη του; Ουσιαστικά πως είστε σίγουροι πως αυτό που καταλαβαίνετε ότι σας ζητά είναι αυτό που σας ζητά πραγματικά; Μμμ… Δύσκολο. Τελικά πόση επαφή έχετε με τις σκέψεις σας, την ώρα που προσπαθείτε να κατανοήσετε το παιδί σας, τη συμπεριφορά του, τα συναισθήματά του; Σίγουρα περνούν σκέψεις από το μυαλό σας. Από που πηγάζουν όμως; Από την αυθεντική προσπάθειά σας να κατανοήσετε το βίωμα του παιδιού σας; Τότε είμαστε μια χαρά. Μήπως όμως πρόκειται για σκέψεις αυτόματες, σκέψεις που ήδη κάνατε πριν καλά καλά καταλάβετε τι συμβαίνει, πριν ακούσετε το παιδί σας; Μήπως αυτές οι σκέψεις είναι η προϋπάρχουσα δική σας γνώση για το τι σημαίνει συνήθως μια τέτοια συμπεριφορά; Αν αφήσετε αυτές τις σκέψεις να σας οδηγήσουν, τότε σίγουρα δεν θα ανταποκριθείτε ούτε επαρκώς ούτε κατάλληλα στο κάλεσμα του παιδιού σας. Δεν θα καλύψετε δηλαδή μια συναισθηματική του ανάγκη. Ο κίνδυνος για την υγιή συναισθηματική του ανάπτυξη -και όχι μόνο- είναι ορατός, αν αυτό το κάνετε συστηματικά.

Τι σας θυμίζουν αυτές οι σκέψεις; Πόσο άνετα νιώθετε με αυτές; Πως αισθάνεστε την ώρα εκείνη; Θυμό, λύπη, άγχος, απογοήτευση; Αν η απάντηση σε κάποιο από αυτά τα συναισθήματα είναι ναι, τότε θα χρειαστεί να ψάξετε πιο βαθιά μέσα σας. Γιατί αισθάνομαι, όπως αισθάνομαι; Πως ήμουν εγώ στην ηλικία ή τη φάση στην οποία βρίσκεται το παιδί μου; Πως αντιδρούσα εγώ σε αντίστοιχες περιπτώσεις, όταν ήμουν παιδί; Τι έκαναν οι γονείς μου; Ποια η σχέση μεταξύ της αντίδρασης των γονιών μου και της αντίστοιχης δικής μου; Με ποιο τρόπο συνδέονται; Πως αυτές οι αντιδράσεις με έπλασαν στο γονιό που είμαι τώρα; Πως αισθανόμουν όταν ήμουν παιδί μπροστά σε τέτοιες αντιδράσεις; Τι αισθάνομαι τώρα γι’ αυτές και πόσο αυτό με επηρεάζει;

Οι προκλήσεις με τα παιδιά μας συνήθως αποτελούν προκλήσεις γιατί λειτουργούν ως ερεθίσματα που ενεργοποιούν το παιδί μέσα μας που δεν του ικανοποιήθηκαν συναισθηματικές ανάγκες, όταν ήταν παιδί. Αυτές είναι πληγές, τραύματα, φορτίο που κουβαλάμε και μας κρατά σε απόσταση από τον αληθινό εαυτό μας. Μας κρατά σε απόσταση από τον αυθεντικό εαυτό μας. Η αυθεντικότητά μας ή μη εξαρτάται από το κατά πόσο είμαστε σε επαφή με αυτές τις πληγές αλλά και από το αν κάνουμε κάτι γι’ αυτές, αν τις φροντίζουμε.

Αποδοχή. Η αποδοχή του παιδιού σου, των συναισθημάτων του, η αποδοχή του εαυτού σου, των τραυμάτων σου, των συναισθημάτων σου είναι το τελευταίο εφόδιο της γονεϊκότητας, που έρχεται όμως μετά από ένα μακρύ ταξίδι πλήρους κατανόησης, όπως περιγράφτηκε παραπάνω. Αποδέχομαι το παιδί μου, όπως είναι. Το παιδί μου είναι καλό, όπως ακριβώς είναι. Αποδέχομαι τα συναισθήματά του, όπως είναι. Οτιδήποτε άλλο θα ήταν έλλειψη σεβασμού σε αυτό που το παιδί μου είναι. Αποδέχομαι τον εαυτό μου, όπως είναι. Είμαι καλός, ακριβώς όπως είμαι. Βαθιές πεποιθήσεις που ανοίγουν το δρόμο της επαφής με το παιδί σας αλλά και το παιδί που κρύβετε μέσα σας. Η αγάπη και η αποδοχή του εαυτού σας και των συναισθημάτων σας, η επαφή δηλαδή με την ουσία σας αποτελούν την βάση της κατανόησης και της αποδοχής του παιδιού σας. Η σχέση με το παιδί σας γίνεται αυθεντική, γίνεται η ίδια απάντηση σε ότι σας προβληματίζει σε σχέση με το παιδί σας.

Αν δεν βρεις το πληγωμένο παιδί που κρύβεις μέσα σου, αν δεν κοιτάξεις βαθιά μέσα του με σκοπό να έρθεις συνειδητά σε επαφή με τα συναισθήματά του τότε και τώρα, αν δεν κατανοήσεις γιατί αισθάνεται έτσι, δεν θα μπορέσεις ούτε να το φροντίσεις ούτε να το αποδεχτείς. Θα μπαίνει πάντα εμπόδιο στη σχέση σου με το δικό σου παιδί. Κι εκείνο θα κουβαλάει το δικό σου φορτίο, που ήταν και φορτίο κάποιου άλλου. Κι εκείνο θα συνεχίσει να κουβαλάει το φορτίο σου, όπως κι εσύ, μέχρι τη στιγμή που θα έρθει η ώρα να το κουβαλήσει και η επόμενη γενιά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι κάποια από τις προηγούμενες θα ελευθερωθεί. Όσες γνώσεις κι αν αποκτήσεις, όσες γνώμες και αν «ακούσεις», τίποτα δεν θα είναι αρκετό για το μεγάλωμα του παιδιού σου, αν δεν αναγνωρίσεις και δεν μεγαλώσεις το πληγωμένο «παιδί» που κουβαλάς.

«Οι άντρες δεν κλαίνε!» Όταν οι γονείς εμποδίζουν τα συναισθήματα

Ένα αγοράκι 3 περίπου ετών περιμένει στο χώρο υποδοχής ενός μικροβιολογικού εργαστηρίου μαζί με τη μαμά και τη γιαγιά του, να έρθει η σειρά του για αιμοληψία. Κάθεται ήρεμο στο καρότσι του έτοιμο να επικοινωνήσει, αν κάτι ή κάποιος του κάνει εντύπωση. Στρέφεται στη γιαγιά του και τη ρωτά: «Το δικό σου μίμι, πού είναι;», «Δεν έχω πια», του απαντά. «Πού είναι;», καμία απόκριση. Το αγοράκι συνεχίζει: «Θα κάνει και ο Βασίλης μίμι;», «Θα κάνει αύριο», λέει η γιαγιά. «Ο άλλος ο Βασίλης πόνεσε χθες;», «Όχι, ούτε κι εσύ θα πονέσεις!», λέει κατηγορηματικά η γιαγιά και συνεχίζει: «Δεν φοβήθηκε, γιατί είναι μεγάλος. Ούτε κι εσύ θα φοβηθείς, γιατί είσαι άντρας! «Που είναι το μίμι σου;», ρωτά ξανά το αγοράκι και αρχίζει να ξύνει το χεράκι του από την εσωτερική πλευρά του αγκώνα (από την περιοχή που γνωρίζει, ότι θα γίνει η λήψη αίματος). Η γιαγιά δεν απαντά. Το αγοράκι επιμένει: «Πού είναι το μίμι σου;», «Δεν έχω», απαντά και το αγοράκι εμφανώς αγχωμένο ξύνει με περισσότερη ένταση το χεράκι του, που έχει πια κοκκινίσει έντονα. «Μην ξύνεις το χέρι σου, το κοκκίνισες!», λέει η γιαγιά έντονα. «Θα πονέσω!» λέει το αγοράκι συνοφρυωμένο. «Δεν θα πονέσεις! Οι άντρες δεν πονάνε!», απαντά η γιαγιά. «Πού είναι το αίμα;», ρωτά και δεν παίρνει απάντηση. «Τι θα κάνουμε;» ρωτά με ανησυχία. «θα κάνεις λίγο τζιν», απαντά σχετικά αδιάφορα η γιαγιά. Το αγοράκι συνεχίζει να ξύνει το χεράκι του έντονα. Η πόρτα ανοίγει. «Ο επόμενος!». Οι τρεις τους, μαμά, γιαγιά και αγοράκι μπαίνουν στον κυρίως χώρο του εργαστηρίου. «Θα πονέσω!», επιμένει το αγοράκι. «Όχι! Οι άντρες δεν πονάνε!», ξαναλέει η γιαγιά. Η αιμοληψία γίνεται, το αγοράκι δεν αντιδρά, όλοι το επιβραβεύουν, που δεν έκλαψε και εκείνο αποχωρεί χαρούμενο.

 

Ο μικρός μας φίλος είναι εμφανώς φοβισμένος και αγχωμένος με ό τι πρόκειται να συμβεί. Με τις συνεχείς ερωτήσεις του για το σημάδι της γιαγιάς και άλλων, για το αίμα αλλά και για το τι θα συμβεί, εκφράζει τα συναισθήματά του, τη δυσκολία του να τα επεξεργαστεί και να τα κατανοήσει, υπό το κράτος της αγωνίας του για το άγνωστο. Καλεί τη γιαγιά του να τον βοηθήσει να κατανοήσει, τι θα συμβεί, καλεί τη γιαγιά του να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει τον φόβο του για κάτι, που γνωρίζει ήδη, ότι πονάει. Κάνει προσπάθεια να δείξει ότι είναι έτοιμο να μάθει, θέλει να μάθει. Και τι παίρνει; Προσπάθεια να εμποδιστεί η έκφραση, η επεξεργασία και η κατανόηση των βαθύτερων συναισθημάτων του καθώς και των σκέψεών του για αυτό, που βιώνει και πρόκειται να βιώσει, αναπαράγοντας στερεότυπα σχετικά με τη σημασία έκφρασης συναισθημάτων αλλά και το φύλο («δεν θα πονέσεις», «οι άντρες δεν πονάνε», «δεν θα φοβηθείς, οι άντρες δεν φοβούνται» και επιβράβευση, που δεν έκλαψε).

Όλα αυτά δεν είναι πρωτόγνωρα. Αποτελούν δυστυχώς κομμάτι της κουλτούρας μας. Η καθημερινή προσπάθεια αποφυγής των συναισθημάτων μας, των παιδιών μας, των αγαπημένων μας και άλλων χαρακτηρίζει τους περισσότερους.  Μεγαλώσαμε πιστεύοντας ότι δεν πρέπει να κλαίμε, να φοβόμαστε, να αγχωνόμαστε, να θυμώνουμε, πόσω μάλλον να το εκφράζουμε. . «Δεν ντρέπεσαι να κάνεις έτσι, μας κοιτάει ο κόσμος! Δεν είπαμε, δεν θυμώνουμε;». «Μη φοβάσαι, τώρα πια είσαι μεγάλος». «Σταμάτα να κλαις τώρα, πάει πέρασε». Η κατάσταση δυσκολεύει, όταν η αποφυγή των συναισθημάτων συνδέεται με την αξία. «Έλα τώρα! Σταμάτα, αφού εσύ είσαι καλό παιδί!». «Θα σε πάρω αγκαλιά, μιας και σήμερα ήσουν καλό παιδί, δεν έκλαψες καθόλου, ούτε με δυσκόλεψες», «Η Ιωάννα ξέρει, ότι δεν κάνουμε έτσι, γιατί είναι καλό παιδί». Όσο εμείς συνδέουμε τη μη έκφραση συναισθημάτων με την αξία του παιδιού, τόσο εκείνη ισχυροποιείται. Ποιο παιδί άλλωστε δεν θέλει να είναι καλό; Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο πολύπλοκα, όταν η αποφυγή των συναισθημάτων συνδέεται με αντιλήψεις για το φύλο. «Σα κοριτσάκι κάνεις τώρα, σταμάτα να κλαις», » Ησύχασε! Δεν είπαμε, οι άντρες δεν κλαίνε;» . Όσο εμείς επιμένουμε να συνδέουμε την αποφυγή συναισθημάτων με το πόσο καλά ανταποκρίνεται ένα αγοράκι στα χαρακτηριστικά του φύλου του (που εμείς δώσαμε), τόσο η αποφυγή εδραιώνεται. Παράλληλα τα κορίτσια που έρχονται σε επαφή με αυτές τις αντιλήψεις, μαθαίνουν ότι μάλλον «είναι κακό, ντροπιαστικό να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, μιας και είμαστε κορίτσια και να είμαστε κορίτσια!». Ας μην ξεχνάμε φυσικά ότι αυτά τα κορίτσια, θα μεγαλώσουν την επόμενη γενιά και αν δεν καταφέρουν να αμφισβητήσουν αυτές τις αντιλήψεις, απλά θα τις αναπαράγουν.

Η έκφραση συναισθημάτων και ό τι θα μπορούσε να την ακολουθεί, εμποδίζεται και από μια κυρίαρχη σκέψη, ότι η λογική θα έπρεπε να επικρατεί. «Καλά, δεν καταλαβαίνεις;». «Δεν καταλαβαίνεις, ότι αυτό που κάνεις, δεν σε συμφέρει;». «Δεν καταλαβαίνεις, ότι θυμώνοντας δεν θα καταφέρεις κάτι, παρά μόνο να θυμώσω κι εγώ;». «Δεν καταλαβαίνεις, ότι κλαίγοντας δεν θα καταφέρεις να βρεις λύση;». «Τώρα παραλογίζεσαι! Δεν βγαίνει πουθενά να αγχώνεσαι τόσο». «Έλα τώρα σταμάτα να φοβάσαι, βάλε κάτω τη λογική σου και θα δεις». Στην πραγματικότητα όμως, «για να επικρατήσει η λογική» είναι ανάγκη να εκφραστεί το συναίσθημα και μάλιστα αφού αυτός, που το εκφράζει συνδεθεί με κάποιον.

Τι μαθαίνουμε στα παιδιά ακολουθώντας τα παραπάνω;

> Ότι υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα.

> Ότι τα κακά, τα αποφεύγουμε. Καλό είναι να μην τα νιώθουμε. Καλό είναι να μην τα εκφράζουμε.

> Ένα κύριο χαρακτηριστικό του να είσαι άνδρας είναι να μην εκφράζεις αρνητικά συναισθήματα. Το αντίθετο σημαίνει, ότι θα έπρεπε να ντρέπεσαι αλλά και ότι υπολείπεσαι των άλλων ανδρών.

> Ένα κύριο χαρακτηριστικό του να είσαι κορίτσι ή γυναίκα είναι να εκφράζεις ανεξέλεγκτα αρνητικά συναισθήματα, τα οποία φυσικά δεν θα έπρεπε να έχεις, ούτε και να εκφράζεις. Το αντίθετο θα φέρει ντροπή, την οποία τα κορίτσια έτσι κι αλλιώς θα έπρεπε να αισθάνονται μιας και ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους ( να εκφράζουν ανεξέλεγκτα αρνητικά συναισθήματα) είναι εκ των πραγμάτων ντροπιαστικό.

> Η λογική πρέπει να υπερισχύει του συναισθήματος.

Όλα θα ήταν καλά, αν εμείς και τα παιδιά μας ήμασταν μηχανές, που λειτουργούσαν με εργοστασιακές ρυθμίσεις. Ευτυχώς όμως δεν είμαστε. Κι έτσι δεν είναι όλα καλά. Τι συμβαίνει, όταν εμποδίζουμε το συναίσθημά μας, όταν δεν το αφήνουμε να εκφραστεί, όταν αυτό γίνεται παράλληλα με μια προσπάθεια να το συνδέσουμε με την αξία ως άνθρωποι ή με το φύλο; Το συναίσθημα άπαξ και βιωθεί, υπάρχει και θα υπάρχει όσο δεν εκφράζεται λειτουργικά, όσο δεν επεξεργάζεται, όσο δεν κατανοείται. Δεν υπάρχει καμία στρόφιγγα, που τη στρίβεις και αδειάζεις. Το αποτέλεσμα είναι το συναίσθημα αυτό να «φουσκώνει», να εντείνεται και να επεκτείνεται, να μεταλλάσεται, να αναπαράγεται, να παράγει και να αναπαράγει άλλα ίσως πιο δυσάρεστα για το άτομο, που τα βιώνει, συναισθήματα. Αυτά με τη σειρά τους θα παράγουν και θα αναπαράγουν σκέψεις και συμπεριφορές και τελικά το ένα θα τροφοδοτεί το άλλο με τη «βοήθεια» πάντα και εκείνου στον οποίο όλα κάποια στιγμή, με κάποιο τρόπο θα εκφραστούν.

Πιο απλά, όταν δεν αφήνουμε τα παιδιά μας να εκφραστούν συναισθηματικά, όταν δεν είμαστε αυτοί, που θα τα βοηθήσουν να τα κατανοήσουν και να τα αντιμετωπίσουν, μεγαλώνουμε παιδιά, που «βράζουν» από συναισθήματα, που τους προκαλούν δυσφορία από τη μια, που δεν μπορούν να τα κατανοήσουν (τι αισθάνομαι, γιατί το αισθάνομαι) και να τα αντιμετωπίσουν από την άλλη. Μεγαλώνουμε παιδιά, που στην προσπάθειά τους να δείξουν την ανημπόρια τους να αντιμετωπίσουν τη δυσφορία τους, εκφράζονται τελικά με συμπεριφορές, που «δεν μπορώ να καταλάβω από που και με ποιο τρόπο ξεπήδησαν«. Αντιστέκονται σε ότι πάει αντίθετα από τη φύση τους, με το να συμπεριφέρονται με τρόπο ακατανόητο για τους γονείς, στην προσπάθειά τους με κάποιο τρόπο να εκφράσουν επιτέλους τις ανάγκες τους. Μεγαλώνουμε παιδιά με μπλοκαρισμένα συναισθήματα, δυσφορία από τη μία, ντροπή για τη δυσφορία από την άλλη, που ποτέ κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, «τι άλλο θα μου βγάλουν;» . Φράσεις γονέων που απορούν: «Πώς φτάσαμε ως εδώ; Το παιδί μου ήταν ήρεμο και υπάκουο». Μεγαλώνουμε παιδιά που είναι έρμαιο των συναισθημάτων τους, γιατί δεν φροντίσαμε να τους δείξουμε τον τρόπο να τα κατανοούν και παιδιά που ζουν εγκλωβισμένα στα συναισθήματά τους, γιατί φροντίσαμε να τα κάνουμε να ντρέπονται γι’αυτά κι έτσι καταπνίξαμε και την πιθανότητα να προσπαθήσουν να τα εκφράσουν λειτουργικά. Παιδιά ευάλωτα. Παιδιά που δεν έχουν μάθει να προστατεύουν και να φροντίζουν τον εαυτό τους συναισθηματικά. Παιδιά που είναι πολύ πιθανό να νοσήσουν συναισθηματικά αργά ή γρήγορα.

 

 

Γονείς: Όταν οι λέξεις «διαζύγιο» και «θάνατος» γίνονται ταμπού

Το διαζύγιο για δύο γονείς είναι μια διαδικασία δύσκολη. Δεν αφορά μόνο τους ίδιους αλλά και τα παιδιά τους. Οι γονείς δεν έχουν να διαχειριστούν μόνο τις δικές τους «δύσκολες» σκέψεις για τις αιτίες του χωρισμού, για το τι σημαίνει για τους ίδιους ο χωρισμός, τι θα σημάνει ο χωρισμός για την υπόλοιπη ζωή τους κ.α. Δεν έχουν να διαχειριστούν μόνο βαθιά και δύσκολα συναισθήματα τα οποία μπορεί να φέρουν πολύ πριν φτάσουν στο χωρισμό και πολύ μετά από αυτόν. Δεν έχουν να διαχειριστούν μόνο τα διαδικαστικά του διαζυγίου- που και από μόνα τους πολλές φορές μπορεί να γίνουν πολύ οδυνηρά- το πως θα πορευτούν από εδώ και πέρα ως οικογένεια. Επωμίζονται και το δύσκολο έργο τόσο της ανακοίνωσης του διαζυγίου στα παιδιά τους όσο και το πώς θα επεξεργαστούν και τελικά θα κατανοήσουν τα παιδιά τη νέα κατάσταση, τις αλλαγές και ως αποτέλεσμα αυτών, όλες τις σκέψεις και τα συναισθήματα, που θα τα κατακλύσουν. Το βάρος τεράστιο και για τους δύο γονείς. Η προσοχή τους στραμμένη στα παιδιά τους. «Δεν θέλω να πληγωθούν…». Η πιο συχνή φράση γονιών που χωρίζουν. Σε αυτά τα πλαίσια δεν είναι καθόλου σπάνιο οι γονείς να αποφεύγουν λέξεις, όπως «διαζύγιο» και «χωρισμός», φράσεις, όπως «η μαμά και ο μπαμπάς θα πάρουν διαζύγιο ή θα χωρίσουν», έχοντας στο μυαλό τους, ότι αποφεύγοντάς τες, θα αποφύγουν να πληγώσουν τα παιδιά τους. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και όταν πεθαίνει ένα αγαπημένο πρόσωπο της οικογένειας. Οι λέξεις «θάνατος», «πέθανε» μπορούν να γίνουν ταμπού για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Παράλληλα ο φόβος των γονιών αυξάνεται κατακόρυφα, όσο πιο μικρή είναι η ηλικία των παιδιών τους.

Γιατί λοιπόν φοβόμαστε τόσο πολύ τις λέξεις; Ή μήπως δεν είναι αυτό το θέμα;

Ο φόβος για συγκεκριμένες λέξεις είναι ένας φόβος, που μαθαίνεται. Είναι ένας φόβος, που μάθαμε από τους γονείς μας κι εκείνοι από τους δικούς τους, ενώ η κοινωνία κάθε γενιάς ερχόταν και συνεχίζει να έρχεται να τον αναγνωρίσει. να τον επιβεβαιώσει, να τον δικαιολογήσει, να τον ενισχύσει με τη στάση της. Ο φόβος για τις λέξεις «πέθανε» ή «χωρίζω» και η αποφυγή της χρήσης τους στην καθημερινή επικοινωνία μας με τα παιδιά, είναι κάτι, που μας «βόλευε» και συνεχίζει να μας «βολεύει», όσο εμείς συνεχίζουμε να αποφεύγουμε σκόπιμα δυσάρεστες σκέψεις και συναισθήματα. Πηγάζει από τη δική μας αίσθηση ή και αντίληψη ότι είμαστε ανήμποροι να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα, που γεννά ένας θάνατος ή ένας χωρισμός (άλλωστε κάθε χωρισμός αποτελεί ένα μικρό θάνατο, τον οποίο πενθούμε, επεξεργαζόμαστε, κατανοούμε και τελικά αποδεχόμαστε). Πηγάζει από τη δική μας αίσθηση ή και αντίληψη ότι είμαστε ανήμποροι να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα, που γεννά η σκέψη ότι «με την ανακοίνωση τα παιδιά μου θα πληγωθούν», από την αίσθηση ή και αντίληψη ότι είμαστε ανήμποροι να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας μπροστά στα συναισθήματα, που θα εκφράσουν τα παιδιά μας και τέλος από την αίσθηση ή και αντίληψη, ότι είμαστε ανήμποροι να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα των παιδιών μας. Και τελικά τι κάνουμε εφόσον αισθανόμαστε ή λέμε ότι είμαστε ανήμποροι; Αποφεύγουμε τις λέξεις.

Το χειρότερο, που μπορεί να συμβεί φυσικά δεν είναι αυτό. Το χειρότερο είναι να αποφύγουμε τα συναισθήματα. Να αποφύγουμε με τις λέξεις, τις πράξεις, το πρόσωπο, το σώμα να εκφράσουμε και να λάβουμε συναισθήματα και ακόμα χειρότερα να εμποδίσουμε με τις παραπάνω αποφυγές να εκφραστούν συναισθήματα ή και να δείξουμε ότι: «δεν μπορείς να τα εκφράσεις, γιατί εγώ δεν επιθυμώ να τα λάβω ή δεν θα είμαι εδώ για να τα λάβω ή γιατί απλά δεν υπάρχουν ή δεν θα έπρεπε να υπάρχουν». Όσο πολύπλοκο κι αν σας φαίνεται, αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των συναισθημάτων χρησιμοποιείται κατά κόρον από γονείς και μη, απευθυνόμενοι στα παιδιά τους και όχι μόνο, για το θάνατο και για το χωρισμό αλλά και στην διαχείριση της καθημερινότητας, ουσιαστικά αποφεύγοντας τη σχέση μαζί τους.

Οι λέξεις στην πραγματικότητα είναι ουδέτερες. Υπάρχουν λόγια και λέξεις σκληρές, που θα έπρεπε να αποφεύγονται και είναι αυτές που προσβάλλουν, υποτιμούν, μειώνουν την αξία κάποιου, τον πληγώνουν, τον κακοποιούν. Επίσης υπάρχουν προθέσεις και συναισθήματα, που κρύβονται πίσω από ουδέτερα λόγια, που σκοπό έχουν και καταλήγουν να κακοποιούν. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει καμία σχέση με τις λέξεις «πέθανε», «θάνατος», «διαζύγιο», «χωρισμός». Εκτός κι αν κάποιος έχει την πρόθεση να κακοποιήσει χρησιμοποιώντας τες. Τότε, φυσικά, θα το καταφέρει. Οι λέξεις αυτές λοιπόν είναι ουδέτερες, δεν είναι δύσκολες για κανένα. Αυτό που είναι δύσκολο, είναι η κατάσταση στην οποία αναφέρεται το νόημα της καθεμιάς. Ο ίδιος ο χωρισμός, ο ίδιος ο θάνατος, η επεξεργασία, η κατανόηση, η αποδοχή της έννοιας, των συναισθημάτων και της ίδιας της κατάστασης και των αλλαγών, που αυτή φέρνει στους γονείς και τα παιδιά, είναι το δύσκολο.

Τα παιδιά λοιπόν δεν αντιμετωπίζουν τις λέξεις, αλλά τα συναισθήματα που τους προκαλεί το νόημά τους, τα συναισθήματα που τους προκαλεί η νέα κατάσταση στη ζωή τους, όπως την βιώνουν τη στιγμή της ανακοίνωσης αλλά και όπως θα συνεχίσουν να τη βιώνουν και μετά. Αν λοιπόν ένας γονιός πει στο παιδί του, ότι ο μπαμπάς θα φύγει από το σπίτι, γιατί δεν αγαπιούνται πλέον με τη μαμά, αποφεύγοντας ηθελημένα τη λέξη «διαζύγιο» ή αν κάποιος άλλος πει ότι χθες χάσαμε τον παππού και δεν θα τον δούμε πια ξανά, αποφεύγοντας ηθελημένα τη λέξη «πέθανε», τι θα έχει στην πραγματικότητα αποφύγει; Θα έχει αποφύγει να μάθει ή αργότερα να βιώσει στην καθημερινότητά του το παιδί, το χωρισμό ή το θάνατο; Όχι. Αντίθετα, όταν κάποιος καταβάλει μεγάλη γνωστική και συναισθηματική προσπάθεια να αποφύγει λέξεις, άρα σκέψεις και συναισθήματα στέλνει μηνύματα στο παιδί του ,ότι για κάποιο λόγο θα έπρεπε να φοβόμαστε, για κάποιο επιπλέον λόγο θα έπρεπε να αισθανόμαστε άσχημα. Τα παιδιά έχουν αρκετά δικά τους δυσάρεστα συναισθήματα να διαχειριστούν, ας μην τους προσθέτουμε και τα δικά μας.

Επικεντρωθείτε λοιπόν στα συναισθήματα. Ανοίξτε τους την πόρτα σας, όταν σας την χτυπήσουν. Καλωσορίστε τα. Όσο δεν το κάνετε, τόσο πιο δυνατά θα χτυπούν, τόσο πιο συχνά και έντονα θα επανέρχονται. Μιλήστε μαζί τους. Προσπαθήστε να τα γνωρίσετε. Μάθετε ποια είναι και από «πού κρατά η σκούφια τους». Ότι έχουν να σας πουν, προσπαθήστε να το κατανοήσετε. Δείξτε περιέργεια, κάντε ερωτήσεις: γιατί, πώς, τι σημαίνει αυτό για μένα/ σένα, πώς με κάνει να αισθάνομαι αυτό που μου λες, πώς αισθάνεσαι εσύ για αυτό που λες/ λέω. Να είστε όμως υπομονετικοί. Θα χρειαστεί να κάνετε πολλές τέτοιες συζητήσεις. Θα χρειαστεί ακόμα και να παίξετε μαζί τους. Και όλα αυτά για να μπορέσετε να τα κατανοήσετε με σκοπό να τα αποδεχτείτε και να συνεχίσετε τη ζωή σας χωρίς να σας εμποδίζει. Δείξτε αγάπη, φροντίδα, τρυφερότητα. Αγκαλιάστε τα.

Όλα τα παραπάνω είναι συμβολικά και αναφέρονται τόσο σε εσάς και την προσπάθειά σας να επεξεργαστείτε τα συναισθήματά σας, όσο και στη σχέση σας με το παιδί σας και στην προσπάθειά σας να βοηθήσετε το παιδί σας να κατανοήσει τα δικά του, μια εργασία που απαιτεί υπομονή, χρόνο, διάθεση, αυθεντικότητα από μέρους σας (μην αφήνετε να επηρεάζεται η κατανόηση των συναισθημάτων του παιδιού σας από τα δικά σας συναισθήματα και το δικό σας βίωμα), αλλά κυρίως άνευ όρων αγάπη. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράζονται μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, μέσα στη σχέση σας. Μην τα αφήνετε μόνα.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.singleparent.gr

Πώς να χειριστώ μια κρίση θυμού του παιδιού μου αποτελεσματικά;

Τα παιδιά δεν γεννιούνται με την ικανότητα να ρυθμίζουν μόνα τους τα συναισθήματά τους. Μπορούν να νιώσουν βαθιά συναισθήματα, αλλά δεν μπορούν να ρυθμίσουν την έντασή τους. Το αποτέλεσμα είναι να αισθάνονται βαθιά ευχάριστα αλλά και δυσάρεστα συναισθήματα και  πολύ συχνά και τα δύο να καταλήγουν σε έντονη ανησυχία από την πλευρά του παιδιού, γιατί δεν μπορεί μόνο του να τα ρυθμίσει και να έρθει ξανά σε κατάσταση ηρεμίας. Από τη βρεφική ηλικία λοιπόν η μητέρα κυρίως είναι αυτή, που παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού της, στα πλαίσια μιας υπό ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Η μητέρα κατανοεί τα καλέσματα του μωρού της (τις ανάγκες του) και ανταποκρίνεται σε αυτά με στόχο να τα καλύψει, ώστε το μωρό να ηρεμήσει ξανά. Χρησιμοποιεί τα δικά της γνωστικά και συναισθηματικά «εφόδια», ώστε να κατανοήσει, τι είναι αυτό που αισθάνεται το μωρό της και αμέσως μετά να ανταποκριθεί ουσιαστικά σε αυτό, να καταφέρει δηλαδή να ρυθμίσει τα συναισθήματά του. Με άλλα λόγια, το μωρό χρησιμοποιεί τα δικά της «εφόδια», το δικό της εγκέφαλο για να μπορέσει να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, ενώ παράλληλα- πέρα από το «χτίσιμο» μιας σταθερής σχέσης εμπιστοσύνης με τη μητέρα- εκείνο μαθαίνει από τη μαμά του τον τρόπο να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, χτίζει δηλαδή αργά και σταθερά το μεταιχμιακό του σύστημα, εκείνο το μέρος του εγκεφάλου, που ευθύνεται για τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας.

Αυτή η διαδικασία, η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού, συνεχίζεται σθεναρά όσο το μωρό μεγαλώνει και γίνεται νήπιο… Οι πολυσυζητημένες κρίσεις θυμού των νηπίων είναι η απόδειξη, ότι η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων είναι μια διαδικασία. Δεν είναι κάτι που μαθαίνεις γρήγορα, εύκολα ή μια φορά. Οι γονείς χρειάζεται να διαθέτουν χρόνο, να είναι συνεπείς και σταθεροί και φυσικά να πιστεύουν, πως η ρύθμιση των συναισθημάτων μαθαίνεται και μάλιστα ότι είναι δική τους ευθύνη να τη μάθουν στα παιδιά τους. Οι κρίσεις θυμού υπάρχουν, για να μας θυμίζουν ότι το παιδί μας χρειάζεται. Υπάρχουν, για να μας θυμίζουν, ότι το παιδί δεν είναι έτοιμο/ώριμο ακόμα να αντιμετωπίσει μια κατάσταση αποτελεσματικά ή μόνο του. Υπάρχουν, για να μας θυμίζουν, ότι το παιδί είναι εδώ, για να μαθαίνει από εμάς.

Τι θα μάθει λοιπόν το παιδί, που βιώνει έναν έντονο θυμό, αν εμείς τον διαχειριστούμε σωστά; Θα μάθει πώς να διαχειρίζεται το ίδιο το θυμό του, πώς να ρυθμίζει το ίδιο τα συναισθήματά του. Η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων, εν προκειμένω του θυμού, κινείται παράλληλα «στο εδώ και τώρα» (την ώρα του θυμού) αλλά και ανεξάρτητα από μια κρίση θυμού, στην καθημερινότητα.

Στο «εδώ και τώρα»

Καθώς το παιδί μας μεγαλώνει δεν είναι ωφέλιμο να δέχεται απλά τη δική μας «βοήθεια» για την κάλυψη των αναγκών του (π.χ του θυμού του), αποσπώντας του για παράδειγμα την προσοχή, όταν κάτι το δυσαρεστεί. Καθώς το παιδί μας μεγαλώνει είναι ανάγκη να συμμετέχει στη δική μας προσπάθεια να διαχειριστούμε το θυμό του. Δίνουμε χώρο και χρόνο στο συναίσθημα ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία:

> Δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα, συναισθήματα που πρέπει ή δεν πρέπει να έχουμε. Πολύ συχνά αντιστεκόμαστε σε συναισθήματα που μας προκαλούν δυσφορία, συναισθήματα δικά μας ή άλλων. Πολύ συχνά θεωρούμε ότι δυσάρεστα συναισθήματα δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Και όμως έχουν. Είναι εκεί για κάποιο λόγο, είναι εκεί γιατί κάτι θέλουν να μας πουν. Μόνο αν αφεθούμε στο να τα αισθανθούμε, μόνο αν δούμε μέσα σε αυτά ή μέσα από αυτά το λόγο, που υπάρχουν, μόνο αν τα επεξεργαστούμε και τα κατανοήσουμε, θα καταλαγιάσουν μέσα μας και θα ανακουφιστούμε. Μην θεωρήσετε λοιπόν το θυμό του παιδιού σας ή και το δικό σας θυμό κακό. Μην αντιστέκεστε! Καλωσορίστε τον! Ζήστε τον! Προσπαθήστε να τον κατανοήσετε!

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Μήπως είμαι αρκετά αυστηρή/ός; Ελέγξτε τα όρια που έχετε θέσει ή θέτετε εκείνη τη στιγμή στο παιδί σας. Πού βασίζονται; Πώς πήρατε την απόφαση για το ποιοι θα είναι οι κανόνες; Βασίζεστε στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού; Μήπως σε ανάγκες της στιγμής; ‘Η μήπως σε δικές σας; Μην ξεχνάτε ότι πολύ συχνά ο θυμός, που εκφράζει το παιδί μας έχει την πηγή του στη δική μας αυστηρότητα.Τα παιδιά τείνουν να θυμώνουν όλο και πιο συχνά όλο και πιο έντονα, όσο δεν σεβόμαστε την ανάπτυξή τους, τις ανάγκες τους. Χρησιμοποιήστε λοιπόν ως οδηγό για τον καθορισμό των ορίων τις ανάγκες του παιδιού σας.

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Τι προσπαθεί να μου πει το παιδί; Κανένα συναίσθημα δεν ξεπροβάλει ξαφνικά χωρίς αιτία. Οι κρίσεις θυμού των παιδιών δεν είναι ποτέ αβάσιμες. Τα παιδιά εκφράζοντας θυμό, πάντα κάτι προσπαθούν να μας πουν. Δώστε προσοχή στο θυμό του παιδιού, δώστε προσοχή στο ίδιο το παιδί. Κάτι χρειάζεται να μάθετε, κάτι χρειάζεται να καταλάβετε. Μπαίνοντας στη θέση του παιδιού σας την ώρα του θυμού, ουσιαστικά δείχνετε ενσυναίσθηση. Προσπαθείτε δηλαδή να κατανοήσετε τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και με αυτόν τον τρόπο την συμπεριφορά του. Εκφράζοντας θυμό πιθανά να θέλει να σας πει κάτι για το παρόν, για το παρελθόν αλλά και για το μέλλον. Κάτι προσπαθεί να σας πει για τον εαυτό του, για τη σχέση σας, για τη σχέση του με άλλα πρόσωπα. Αντιμετωπίστε λοιπόν το θυμό με περιέργεια, έχοντας στόχο να μάθετε εσείς πρώτα.

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Το παιδί μου δεν είναι έτοιμο να τον αντιμετωπίσει αλλά είναι έτοιμο να μάθει. Δείτε κάθε θυμό σαν μια ευκαιρία για μάθηση. Το παιδί σας θα μάθει μέσα από τον τρόπο που σκέφτεστε για εκείνο, από το ποια είναι τα συναισθήματά σας για εκείνο την ώρα του θυμού, από το πώς του συμπεριφέρεστε, από το πώς ρυθμίζετε τα δικά σας συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές και δεν τα αφήνετε να επηρεάσουν αρνητικά μια διαχείριση κρίσης θυμού του. Μην ξεχνάτε πως σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά αλληλοτροφοδοτούνται. Λειτουργείτε ως πρότυπο συμπεριφοράς συνολικά. Το παιδί μαθαίνει παρατηρώντας σας. Μαθαίνει απορροφώντας κάθε σας αντίδραση, κάθε σας συναίσθημα. Αν θέλετε να μάθει κάτι, απλά κάντε το εσείς πρώτα. Αν δεν θέλετε να μάθει κάτι, μην το υιοθετείτε. Μην περιμένετε να γνωρίζει οτιδήποτε εκ των προτέρων. Μην θεωρείτε απαραίτητο να μπορεί να αντιμετωπίσει μια κατάσταση, που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε εσείς.

> Επιβεβαιώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Όταν ο θυμός έρθει, καλωσορίστε τον! Προσεγγίστε το παιδάκι σας. Χαμηλώστε στο ύψος του. Κοιτάξτε το στα μάτια. Αντιμετωπίστε το, όπως το αντιμετωπίζετε την ώρα που επικοινωνείτε. Άλλωστε με το θυμό κάτι θέλει να σας επικοινωνήσει. Είσαι θυμωμένος/η αγάπη μου. Τι συνέβη; Τι θέλεις; Δύο απλές ερωτήσεις που είναι πολύ πιθανό να μας δείξουν την αιτία ή την αφορμή του θυμού, αν δεν έχουμε ιδέα τι συνέβη και δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να εκφραστεί χρησιμοποιώντας ακόμα ένα κανάλι επικοινωνίας (χειρονομίες- σώμα, λόγος). Συνεχίστε ήρεμα και σταθερά: Είσαι θυμωμένος/η, γιατί θέλεις πολύ να σου δώσω μπισκότο και εγώ δεν σου το δίνω. Η ώρα είναι 8.00 μ.μ και δεν τρώμε γλυκά, πριν κοιμηθούμε, γιατί δυσκολεύουν τον ύπνο μας. Μήπως θέλεις μία μπανάνα; Το παιδί δείχνει να ανακουφίζεται, αλλά παροδικά μόνο και συνεχίζει να εκφράζει το θυμό του με κλάματα. Το ξέρω είσαι θυμωμένος/η ακόμα. Θέλεις πολύ να σου δώσω ένα μπισκότο. Θα ήμουν κι εγώ πολύ θυμωμένη/ος αν δεν μου έδιναν κάτι, που ήθελα πολύ. Σε καταλαβαίνω. Έλα να σε πάρω μια αγκαλιά. Θα είμαι εδώ μέχρι να αισθανθείς καλύτερα… Ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί μια κρίση θυμού αποδεχόμενος το συναίσθημα του παιδιού, αντιμετωπίζοντάς το σαν κάτι καλό, αναγνωρίζοντας και επιβεβαιώνοντάς το , κατανοώντας την πλευρά του παιδιού (σκέψεις και συναισθήματα του παιδιού), παραμένοντας όμως στην αρχική του θέση στη συγκεκριμένη περίπτωση (δεν μπορώ να σου δώσω μπισκότο), αφού πρώτα έχει αξιολογήσει τα όρια που θέτει (βασιζόμενος στις ανάγκες του παιδιού, όχι γλυκά πριν τον ύπνο), κρατώντας μια τρυφερή στάση, δείχνοντας μέχρι το τέλος αγάπη, φροντίδα, σεβασμό και όλα αυτά πλαισιωμένα από την αντίληψή του να βοηθά το παιδί του να μαθαίνει, να αναπτύσσεται, να ωριμάζει.

«Στην καθημερινότητα»

Καθημερινά υπάρχουν ευκαιρίες να μιλάμε για τα συναισθήματα. Έχετε στο μυαλό σας, ότι για να μπορεί κανείς να εκφράσει, να αναγνωρίσει, να επεξεργαστεί, να κατανοήσει άρα και να ρυθμίσει ένα συναίσθημα, που του δημιουργεί εσωτερική ανισορροπία, υπάρχει αρχικά ανάγκη να γνωρίζει τα συναισθήματα, τις λέξεις. Υπάρχει ανάγκη να αναγνωρίζει τα συναισθήματα στον εαυτό του και τους άλλους, στο σώμα, το πρόσωπο, τις αισθήσεις, τα λόγια. Ψάξτε και μιλήστε για τα συναισθήματα, όταν το παιδί σας τα εκφράζει, όταν εσείς έχετε ένα συναίσθημα ή άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον σας, στην τηλεόραση, τα βιβλία, τα παραμύθια, σε πρόσωπα, που βλέπετε στη βόλτα σας. Παίξτε με τα συναισθήματα στον καθρέφτη, παίξτε με τα συναισθήματα κάνοντας θέατρο, πάρτε εκφράσεις εναλλάξ και κάντε μαντεψιές, ζωγραφίστε τα ελεύθερα, ζωγραφίστε πρόσωπα και αντιστοιχίστε τα με συναισθήματα. Μα κυρίως μιλήστε για αυτά. Ευχάριστα ή δυσάρεστα. Μην τα κρύβετε. Μην κρύβεστε πίσω από αυτά. Μην αντιστέκεστε. Βιώστε τα σε όλο τους το εύρος, σε όλο τους το βάθος. Μοιραστείτε τα. Θα μάθετε από αυτά, θα μάθει το παιδί σας από εσάς.

Όταν η συναισθηματική έκφραση των παιδιών παραμερίζεται

«Μαμά, ο Γιώργος με χτύπησε!» Ο μικρός Ανδρέας πηγαίνει με βήμα γοργό στη μητέρα του. Κλαίει γοερά και είναι εμφανώς αναστατωμένος. Η μητέρα σηκώνεται και λέει: «Τι έπαθες;». Και ο Ανδρέας απαντά: «Με χτύπησε ο Γιώργος στο πόδι μου», ενώ συνεχίζει να κλαίει δυνατά. «Δεν πειράζει, ήταν πάνω στο παιχνίδι!», λέει η μαμά, μα ο Ανδρέας δεν ανακουφίζεται και δεν σταματά στιγμή να κλαίει. Έχει κοκκινίσει και κάτι δείχνει να περιμένει. Η μαμά του Γιώργου σηκώνεται και ρωτά τι συνέβη. Όμως η μητέρα του Ανδρέα την καθησυχάζει λέγοντας, ότι δεν συνέβη κάτι σπουδαίο. Ο Ανδρέας συνεχίζει να κλαίει στραμμένος στη μαμά του. Συνεχίζει να περιμένει κάτι. «Δεν έγινε τίποτα Ανδρέα μου, πήγαινε να συνεχίσεις το παιχνίδι». Ώσπου παρεμβαίνει κάποιος από την παρέα και με παιχνιδιάρικο τρόπο τραβά την προσοχή του Ανδρέα. Αρχικά δεν δείχνει να ανακουφίζεται γιατί το κλάμα συνεχίζεται, όμως εκείνος παίρνει το παιδί αγκαλιά και επιμένει να κάνει «παλαβωμάρες». Ο Ανδρέας σταματά να κλαίει και βάζει τα γέλια. Σύντομα είναι έτοιμος πάλι για παιχνίδι.

Τι είναι αυτό που περίμενε ο Ανδρέας από τη μαμά του; Τι τελικά έκανε τον Ανδρέα να συνεχίσει το παιχνίδι του; Τι μας κάνει να μην ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες ενός εμφανώς αναστατωμένου παιδιού;

Πράγματι ο Γιώργος χτύπησε τον Ανδρέα «πάνω στο παιχνίδι». Πράγματι ο Γιώργος δεν είχε κακή πρόθεση. Πράγματι το χτύπημα δεν ήταν σοβαρό. Όμως το χτύπημα στο πόδι του Γιώργου συνέβη. Τι έχει τελικά περισσότερο σημασία για το ίδιο το παιδί; Το αν συνέβη; Το πόσο αντικειμενικά σοβαρό, ήταν αυτό που συνέβη; Ή το πώς βίωσε το ίδιο το παιδί αυτό που συνέβη; Ως γονείς και μη δίνουμε σίγουρα σημασία στα δύο πρώτα. Ελέγχουμε τι συνέβη στην πραγματικότητα και έπειτα αξιολογούμε τη σπουδαιότητά του, για να είμαστε σίγουροι για τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού. Ξεχνάμε όμως πολλές φορές το τρίτο. Ξεχνάμε να δώσουμε προσοχή, να αξιολογήσουμε, να κατανοήσουμε αυτό, που βίωσε το παιδί. Δίνουμε προσοχή στην «αντικειμενική» πραγματικότητα και λιγότερο σημασία στην «υποκειμενική» πραγματικότητα του παιδιού, στο βίωμά του μέσα από τα δικά του μάτια. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί ασχολούμαστε περισσότερο με τη σωματική ακεραιότητα των παιδιών στο παιχνίδι και πολύ πιο σπάνια με τη συναισθηματική τους;

Πιθανές λανθασμένες αντιλήψεις:

> «Όταν χτυπάμε «πάνω στο παιχνίδι» δεν έγινε και τίποτα». Η αλήθεια είναι, πως κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού μπορεί κάποιο παιδάκι να χτυπήσει από τυχαίους παράγοντες, από παράγοντες, που δεν σχετίζονται σε καμία περίπτωση με την πρόθεση κάποιου παιδιού να χτυπήσει κάποιο άλλο (φυσικά όχι πάντα). Ε και;! Μήπως αυτό σημαίνει, πως τελικά το παιδί δεν χτυπήθηκε; Σκεφτείτε, πώς θα αισθανόσασταν, αν σας χτυπούσαν στο γραφείο χωρίς πρόθεση, ενώ κάποιος μετακινούσε με δύναμη μια τροχήλατη συρταριέρα ακριβώς πάνω στο πόδι σας. Θα αισθανόσασταν για αρχή πόνο, πιθανά στη συνέχεια θυμό για την απροσεξία και σίγουρα κάτι θα περιμένατε από κάποιον. Τι είναι αυτό;

> «Η μητέρα του άλλου παιδιού θα παρεξηγηθεί». Φοβόμαστε ότι αν δώσουμε συνέχεια, θα φαίνεται σα να έχει γίνει μεγάλο θέμα και η μητέρα του άλλου παιδιού θα δυσαρεστηθεί. Αυτό δεν το θέλουμε. Είναι φίλη μου και δεν θέλω να αισθανθεί άσχημα. Αποφεύγω τις συγκρούσεις με ανθρώπους, που αγαπώ, γιατί φοβάμαι ότι θα τους χάσω. Δεν τη γνωρίζω και φοβάμαι μήπως έρθουμε σε αντιπαράθεση. Άλλωστε δεν είναι κομψό να τσακωνόμαστε για τα παιδιά. Τι θα πουν για μένα; Και άλλες τέτοιες δυσλειτουργικές σκέψεις, που δείχνουν ότι δυσκολευόμαστε να αυτορρυθμιστούμε, να ρυθμίσουμε δηλαδή δικές μας σκέψεις και συναισθήματα και που μας εμποδίζουν από το να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα του παιδιού μας. Σκεφτείτε. Ακόμα κι αν για κάποιο λόγο, που δεν ξέρετε, η μητέρα του άλλου παιδιού δυσαρεστηθεί μαζί σας, θα έχει δίκιο; Θα έχει δίκιο να δυσαρεστείται από τη διάρκεια και τον τρόπο με τον οποίο έχετε επιλέξει να ασχοληθείτε με το παιδί σας; Τι σχέση έχει ο τρόπος που επικοινωνείτε με το παιδί σας με την άλλη μητέρα; Κι ακόμα αναρωτηθείτε: Ποια είναι η προτεραιότητά σας; Το παιδί σας, οι σκέψεις και τα συναισθήματα της άλλης μητέρας ή οι δικές σας σκέψεις και συναισθήματα για τις σκέψεις και τα συναισθήματα της άλλης μητέρας; Ποιου βίωμα έχει για εσάς σημασία εκείνη τη στιγμή; Το δικό σας, της άλλης μητέρας (για το οποίο φυσικά δεν μπορείτε να είστε σίγουρη αλλά και υπεύθυνη) ή του παιδιού σας;

> «Δεν δίνω πολλή σημασία στα κλάματα και τα παράπονα, γιατί αυτά δείχνουν αδυναμία».  Είναι κοινή μεταξύ γονέων η αντίληψη, ότι το κλάμα και τα συνεχή παράπονα, που εκφράζονται, όταν τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με δυσκολίες, στην προκείμενη περίπτωση μετά από το χτύπημα του Ανδρέα, αποτελούν ένδειξη αδυναμίας του παιδιού. Η αδυναμία δεν είναι αρεστή. Κάποιοι γονείς λοιπόν επιλέγουν να κάνουν το παιδί τους πιο δυνατό δείχνοντας αδιαφορία στο κλάμα και τα συνεχή παράπονα του παιδιού. «Έλα, μην κλαις τώρα! Δεν είπαμε ότι δεν κλαίμε; Πήγαινε συνέχισε το παιχνίδι σου! Σταμάτα να κλαις, τα άλλα παιδιά θα σε κοροϊδεύουν…». Με τα λόγια και τις πράξεις τους, απαγορεύουν στο παιδί να εκφράζει το συναίσθημά του, να εκφράσει μια ανάγκη του, ενώ παράλληλα του μαθαίνουν να ντρέπεται για αυτά, που αισθάνεται αλλά και για τον τρόπο, που τα εκφράζει.

Δείτε το κάπως έτσι: Πράγματι το παιδί, που παραπονιέται, το παιδί, που κλαίει εκφράζει μια αδυναμία. Την αδυναμία του να διαχειριστεί μια κατάσταση, τη συμπεριφορά κάποιου ή τη δική του, τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του. Τι μαθαίνει ένας γονέας στο παιδί του, όταν δεν το αφήνει να εκφράσει την ανάγκη του, αναφέρθηκε παραπάνω. Εκείνος όμως, που θα προσέξει το παιδί του, θα το ακούσει, θα το κατανοήσει, θα το σεβαστεί, θα το αποδεχθεί και θα το νιώσει είναι αυτός, που στην πραγματικότητα με κάθε αφορμή χτίζει βήμα-βήμα μέσα σε μια σχέση εμπιστοσύνης τη συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού του. Είναι εκείνος, που θα του δώσει μέσω της ενσυναίσθησης (κατανοώ όσα μου λες, αισθάνομαι όσα αισθάνεσαι, έχεις δίκιο, σε ευχαριστώ που το μοιράστηκες μαζί μου, θα είμαι εδώ για σένα κάθε φορά) τα εφόδια, για να διαχειριστεί το παιδί την επόμενη φορά μια δυσκολία της ζωής, τη συμπεριφορά κάποιου, που το «προσβάλλει», τις σκέψεις και τα συναισθήματά του με τρόπο ιδανικό για εκείνο. Ποια άλλωστε είναι η κύρια πηγή μάθησης για το παιδί; Οι γονείς του.

Γιατί λοιπόν οι γονείς αποφεύγουν αυτή τους την ευθύνη; Γιατί έχουν κι εκείνοι μια δυσκολία να δουν, ότι τα δυσάρεστα συναισθήματα και η έκφρασή τους είναι κι αυτά καλά. Έχουν ένα πολύ καλό λόγο να υπάρχουν. Έχουν δυσκολία να έρθουν σε επαφή με αυτά, συνήθως αντιστέκονται ή αισθάνονται π.χ δυσφορία, που αισθάνονται δυσφορία. Πώς λοιπόν θα μπορέσει ένας γονέας να δει κάθε συναίσθημα, που εκφράζει το παιδί του, σαν κάτι καλό, όταν ο ίδιος δεν έχει καλή σχέση με τα δικά του συναισθήματα, δεν τα θεωρεί καλοδεχούμενα;

Ο μικρός Ανδρέας έτρεξε στη μαμά του για βοήθεια. Δεν ζητούσε τίποτα περισσότερο από αυτό, που θέλουμε όλοι στην καθημερινή μας επαφή με τους ανθρώπους σημαντικούς και μη για εμάς. Δεν ζητούσε τίποτε περισσότερο και φυσικά τίποτα λιγότερο από το να τον καταλάβει η μαμά του. «Μαμά, κατάλαβέ με! Αισθάνομαι πόνο! Κάποιος με χτύπησε και αυτό είναι κάτι, που δεν το ήθελα.Δεν θέλω να χτυπάω, δεν θέλω να με χτυπάνε, γιατί πονάω στο σώμα μου. Πονάω όμως και μέσα μου βαθιά. Νιώθω αδικημένος!Γιατί να συμβεί αυτό σε μένα! Ξέρω ότι δεν ήθελε να με χτυπήσει, όμως συνεχίζω να πονάω και μέσα και έξω! Ο Ανδρέας δεν είχε τα λόγια να εκφράσει αυτά που ένιωθε, ούτε τον τρόπο να τα διαχειριστεί. Με τη λογική καταλάβαινε ότι το άλλο παιδάκι δεν είχε πρόθεση να τον χτυπήσει. Η λογική του όμως δεν μπορούσε να καταλαγιάσει μέσα του τον πόνο, τη θλίψη, την αδικία που ένιωθε. Ο Ανδρέας δεν ήξερε τον τρόπο, να διαχειριστεί τα συναισθήματά του. Έψαχνε τη μητέρα του. Αναζήτησε βοήθεια μέσα στη σχέση με τον πιο σημαντικό άνθρωπο στη ζωή του. Αναζήτησε κατανόηση και αποδοχή μέσα σε μια σχέση άνευ όρων αγάπης. Αυτό άλλωστε δεν σημαίνει σχετίζομαι; Κατανοώ τον άλλο, την ύπαρξή του, την ουσία του και αυτό αποδέχομαι. Η αγκαλιά, που πήρε από το μέλος της παρέας, τον ανακούφισε. Φαίνεται ότι με κάποιο τρόπο εκείνος κατάφερε να συγχρονιστεί με την ανάγκη του παιδιού. Η αγκαλιά ήταν γι’αυτό η κατανόηση και η αποδοχή, που ζητούσε για να μπορέσει να συνεχίσει. Είναι όμως αρκετό;

Όχι. Τα παιδιά έχουν ανάγκη, για να αναπτύσσονται φυσιολογικά για εκείνα, να έχουν μια σταθερή σχέση εμπιστοσύνης με έναν τουλάχιστο γονέα, που θα φροντίζει να είναι συγχρονισμένος με τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού και θα τις καλύπτει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η μητέρα πρόδωσε στα μάτια του παιδιού της τη σχέση εμπιστοσύνης που έχουν, γιατί δεν κατανόησε την ανάγκη που της εξέφραζε, την ανάγκη του να το βοηθήσει να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, να επεξεργαστεί και να κατανοήσει την πραγματικότητα, που μόλις βίωσε (και να τη φέρει ίσως στις σωστές της διαστάσεις), την ανάγκη του να μάθει από αυτό που έγινε, ώστε αυτή η εμπειρία να λειτουργήσει θετικά για αυτό.

Καλωσορίστε λοιπόν κάθε συναίσθημα! Πείτε του σε ευχαριστώ που ήρθες! Θα μάθω από εσένα…Μην αντιστέκεστε!

Αντιμετωπίζοντας το θυμό σας για το θυμό του παιδιού σας

Ένα θυμωμένο παιδί, που εκφράζει έντονα το θυμό του είναι ένα παιδί, που τις περισσότερες φορές προκαλεί θυμό στους γονείς του. Πώς θα κάνετε το θυμό φίλο και όχι εχθρό; Πώς θα μπορέσετε να αισθανθείτε άνετα, όταν αυτός έρχεται; Πώς θα αντιμετωπίσετε το θυμό σας για το θυμό του παιδιού σας;

> Γιατί θυμώνω; Κάθε φορά που θυμώνετε, ρωτήστε τον εαυτό σας: Γιατί θυμώνω τώρα; Παρατηρήστε τον εαυτό σας. Παρατηρήστε τη σκέψη σας. Ποιες σκέψεις περνούν από το μυαλό σας; «Όχι πάλι τα ίδια! Γιατί θυμώνει έτσι αυτό το παιδί; Προσπαθεί να με κάνει να… Τι θα κάνω πάλι; Τι άλλο να κάνω; Τι θα κάνω πια με αυτό το παιδί; Είμαστε έξω και μας κοιτάει ο κόσμος! Ντρέπομαι για λογαριασμό του! Δεν μπορώ να το διαχειριστώ! Έχω χάσει τον έλεγχο! Θέλω απλά να σταματήσει! Τα καλά παιδιά δεν κάνουν έτσι! Όχι δεν πρόκειται να του το δώσω! Όχι δεν του δίνω σημασία! Θα το αφήσω να φωνάζει μέχρι αύριο! Δεν θα με κάνει εμένα ότι θέλει!» Σας θυμίζουν κάτι; Είναι σκέψεις γονέων γεμάτες θυμό για το παιδί, που δεν τους «ακούει» και για τους ίδιους, που δεν τα καταφέρνουν. Είναι σκέψεις δυσλειτουργικές, σκέψεις που τροφοδοτούν δυσάρεστα συναισθήματα και ανατροφοδοτούνται από αυτά. Είναι σκέψεις χρωματισμένες με θυμό, που επηρεάζουν τις αποφάσεις μας. Όσο ο θυμός επηρεάζει τη σκέψη, άλλο τόσο επηρεάζει και τη δράση μας. Έτσι λαμβάνουμε μέτρα υπό το κράτος του θυμού. Τι κάνουμε λοιπόν γι’αυτό; Κάντε πίσω. Πάρτε το χρόνο σας. Παρατηρήστε τι σκέφτεστε. Μην παίρνετε αποφάσεις. Ο στόχος είναι να είστε αυθεντικοί στην επικοινωνία σας με το παιδί. Είναι ανάγκη η αυθεντικότητα να χαρακτηρίζει τη σχέση σας. Σκέφτεστε: «Πάλι τα ίδια! Προσπαθεί να με εκμεταλλευτεί! Προσπαθεί να με αναγκάσει να… ! Μου έχει πάρει τον αέρα! Δεν αντέχω άλλο να μας κοιτάει ο κόσμος!» Σκέψεις επενδεδυμένες με θυμό. Ο στόχος σας είναι να κατανοήσετε, γιατί οι σκέψεις, που σας προκαλούν το θυμό (δεν είναι το παιδί που σας τον προκαλεί), είναι τελικά δυσλειτουργικές, γιατί δεν σας συμφέρουν να τις έχετε και να τις αντικαταστήσετε με πιο λειτουργικές, με τις οποίες θα αισθάνεστε άνετα και θα βοηθούν τη σχέση με το παιδί σας ειδικά όταν έρχονται τα δύσκολα.

> Τι θέλω πραγματικά για το παιδί μου; Θέλω να είναι ένα καλό παιδί; Να έχει δηλαδή καλή συμπεριφορά και να με ακούει; Τι θα λέγατε, αν σας έλεγα, ότι καλό και κακό παιδί δεν υπάρχει και ότι η καλή και η κακή συμπεριφορά αμφισβητείται; Το καλό και το κακό παιδί είναι ταμπέλες, που δεν θα έπρεπε να υπάρχουν, γιατί δεν ωφελούν σε τίποτα τα παιδιά αλλά το αντίθετο. Τι είναι άλλωστε καλό και τι κακό; Αυτό που είναι για εσάς ή για τους άλλους; Πόσο σημασία δίνετε στους άλλους; Πόσο σημασία δίνετε σε αυτό, που θεωρείται κοινωνικά αποδεκτό ή μη αποδεκτό; Μια κοινωνικά μη αποδεκτή συμπεριφορά, ιδιαίτερα όταν αυτή λαμβάνει χώρα εκτός σπιτιού, προκαλεί ντροπή στους περισσότερους γονείς και βάζει σε σκέψεις, όσους την παρατηρούν, για το ίδιο το παιδί και τον τρόπο, που μεγαλώνει. Αν εσείς εστιάσετε στο παιδί και ακούσετε αυτό, που έχει να σας πει, με σκοπό να καλύψετε την ανάγκη, που εκείνη την ώρα σας εκφράζει, η ντροπή θα φύγει. Θα υποχωρήσει, γιατί θα έχετε κατανοήσει το λόγο, που θυμώνει το παιδί σας και θα θεωρείτε πια δίκαιη τη συμπεριφορά του και αποδεκτά τα συναισθήματά του. Μην δίνετε σε τίποτε άλλο σημασία, παρά στο παιδί, που σας έχει ανάγκη. Οι κοινωνικές συμβάσεις μας κρατούν χρόνια δέσμιους, μας εμποδίζουν να αισθανθούμε, να σκεφτούμε, να δράσουμε αυθεντικά και θα το κάνουν, όσο τους δίνουμε αξία. Η κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά δεν είναι πάντα σωστή και ιδανική για εσάς και το παιδί σας. Αν παρ’όλα αυτά συνεχίζετε να ντρέπεστε, μάλλον είναι ώρα να σκεφτείτε τι πραγματικά θέλετε για το παιδί σας, να είναι καλό παιδί για τους άλλους ή να αισθάνεται χαρούμενο και αγαπημένο;

> Άλλη μια ευκαιρία να ωριμάσουμε! Πείτε αυτή τη φράση στον εαυτό σας, την ώρα, που θυμώνετε. Δείτε κάθε θυμό σαν ακόμα μια ευκαιρία για μάθηση. Ποιος μαθαίνει από το θυμό; Αυτός που τον αισθάνεται και εκείνος στον οποίο απευθύνεται. Έτσι κάθε φορά, που το παιδάκι σας εκφράζει το θυμό του, είναι ώρα να μάθετε και οι δύο! Τι; Μα, πώς να τον διαχειρίζεστε και οι δυο σας! Τι κάνουμε, όταν θυμώνουμε, πώς αντιμετωπίζουμε το θυμό μας; Κάθε φορά θα ανεβαίνετε μαζί ένα σκαλοπάτι. Κάθε φορά θα δίνετε ένα καινούργιο όπλο στο παιδί σας, ένα καινούργιο εργαλείο, ένα ακόμη υλικό, ένα ακόμη συναισθηματικό εφόδιο. Μέρα με τη μέρα θα χτίσετε μαζί ένα τεράστιο κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού, που λέγεται διαχείριση συναισθημάτων και οδηγεί στην αυτορρύθμισή του. Έτσι το παιδάκι σας θα κατακτήσει σταδιακά την αυτονομία του σε συναισθηματικό επίπεδο. Καλωσορίστε λοιπόν το θυμό κάθε φορά, που σας χτυπά την πόρτα. Ο θυμός είναι φίλος σας και όχι εχθρός. Ο θυμός είναι δώρο και για τους δυο σας. Σας δίνει την ευκαιρία να ωριμάσετε, να εξελιχθείτε. Υπάρχει πιο σπουδαίο δώρο από αυτό;!

> Που με οδηγεί συνήθως ο θυμός μου; Γυρίστε πίσω και θυμηθείτε: Πώς αισθάνεστε, αφού θυμώσατε και επιλέξατε τον τρόπο, που θα αντιμετωπίσετε την έκφραση του θυμού του παιδιού σας; Αισθάνεστε σίγουρος/η για τον εαυτό σας; Αισθάνεστε άνετα με αυτό που κάνατε; Πιστεύετε ότι πήρατε τη σωστή απόφαση για το παιδί σας; Ή μήπως συνήθως μετανιώνετε; Αυτό συμβαίνει, όταν παίρνουμε αποφάσεις εν θερμώ, όταν αποφασίζουμε όσο είμαστε θυμωμένοι. Ο θυμός δεν είναι καλός οδηγός. Επηρεάζει τις περισσότερες φορές τη σκέψη μας με αρνητικό τρόπο. Παίρνουμε αποφάσεις επηρεασμένες από αρνητικές ή δυσλειτουργικές σκέψεις και το αποτέλεσμα είναι να έχουμε και αντίστοιχες συμπεριφορές.

> Τι συμβαίνει συνήθως αφού θυμώσω; Παρατηρείστε το παιδί σας, την επόμενη φορά ή απλά γυρίστε πίσω και θυμηθείτε. Ποιες είναι οι βραχυπρόθεσμες και ποιες οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της έκφρασης του δικού σας θυμού στο παιδί σας; Μήπως αναστατώνεται ακόμα πιο πολύ; Μήπως ο θυμός και η έκφρασή του αποκτούν μεγαλύτερη ένταση; Μήπως το παιδί σας θυμώνει όλο και πιο συχνά τελευταία και ο θυμός βρίσκει όλο και πιο «δημιουργικούς τρόπους» να εκφραστεί; Αυτό συμβαίνει, γιατί δεν δείχνετε να το κατανοείτε. Το παιδί σας την ώρα του θυμού έχει ανάγκη να το καταλάβετε, να καταλάβετε τι είναι αυτό, που προσπαθεί να σας πει. Το παιδί σας μιλάει για τις συναισθηματικές ανάγκες του, μέσω του θυμού του, την ώρα εκείνη και σας καλεί να τις κατανοήσετε και να τις καλύψετε. Όσο εσείς θεωρείτε το θυμό του μη επιθυμητό και αποδεκτό, τόσο εκείνο θα συνεχίζει να θυμώνει και αυτό να γίνεται εντονότερο. Ο θυμός θα κάνει την εμφάνισή του για λόγους σχετικά ασήμαντους ή για λόγους που παλαιότερα δεν του προκαλούσαν θυμό. Αυτό συμβαίνει γιατί τα συναισθήματα του παιδιού δεν έτυχαν της προσοχής εκείνου στον οποίο εκφράζονταν ενώ παράλληλα δεν έγιναν σεβαστά και αποδεκτά άλλες φορές και βρίσκουν τώρα ευκαιρία να εκφραστούν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση.

> Το παιδί έχει πάντα δίκιο. Έχει πάντα ένα καλό λόγο για να θυμώνει. Κρατήστε αυτή τη φράση στο μυαλό σας και σκεφτείτε τη. Ο θυμός δεν είναι αυθύπαρκτος. Πάντα απορρέει από κάπου. Κανένας μας δεν θυμώνει χωρίς λόγο. Αν κάποια στιγμή πιστέψουμε την τελευταία φράση, απλά δεν τον έχουμε κατανοήσει. «Πάλι τα ίδια; Πάλι θυμώνεις; Όχι! Δεν πρόκειται να κάνω πίσω! Δεν είπαμε, ότι δεν θυμώνουμε; Τι είναι αυτά, που κάνεις πάλι; Σιωπή! Δεν μπορώ να ακούω συνέχεια τη γκρίνια σου!». Ο συγκεκριμένος γονέας έχει αφαιρέσει το δικαίωμα του παιδιού του να αισθάνεται αυτό, που αισθάνεται, να εκφράζει αυτό, που αισθάνεται αλλά και να έχει κάποιο λόγο, που το αισθάνεται. Θα το κάναμε αυτό εύκολα σε έναν ενήλικα; Θα του αφαιρούσαμε το δικαίωμα έκφρασης αλλά και το δικαίωμα να έχει δίκιο; Μάλλον όχι. Άλλωστε οι μεγάλοι έχουν πάντα δίκιο και οι μικροί δεν έχουν σοβαρούς λόγους, για να είναι θυμωμένοι, γιατί είναι μικροί! Δεν έχουν ανησυχίες, έννοιες, σκοτούρες, όπως οι μεγάλοι! Μεγάλο λάθος! Σε αυτές ακριβώς τις δυσλειτουργικές αντιλήψεις βασίζεται το έλλειμα της επικοινωνίας με τα παιδιά μας. Αυτές είναι οι αντιλήψεις, που μας εμποδίζουν να θέλουμε να κατανοήσουμε το παιδί μας και τα συναισθήματά του, να πιστεύουμε δηλαδή πως έχει νόημα να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το θυμό του. Αν εξ’ αρχής πιστεύουμε, πως ένα παιδί είναι πάντα ανέμελο και πως δεν έχει κανένα λόγο να αισθάνεται δυσάρεστα, αν πιστεύουμε πως εμείς έχουμε πάντα δίκιο, γιατί να αναζητήσουμε την αιτία του θυμού του; Τα παιδιά έχουν πάντα δίκιο να θυμώνουν, το δικό τους δίκιο και εμείς καλούμαστε να το καταλάβουμε, να δείξουμε ενσυναίσθηση. «Γιατί θύμωσε; Γιατί χτύπησε ξαφνικά την αδελφή του; Γιατί αρνείται πεισματικά να πάει για ύπνο;» Αναζητείστε με προσοχή και περιέργεια τις αιτίες, προσπαθώντας να κατανοήσετε σε βάθος τα συναισθήματα του παιδιού σας. Κάντε το με αυθεντικότητα.

> Έχω αποδεχτεί το θυμό; Δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα είναι καλά, γιατί έχουν ένα λόγο να υπάρχουν. Αποδεχτείτε το συναίσθημα, αποδεχτείτε και το λόγο ύπαρξής του. Μην αντιστέκεστε! Μην προσπαθείτε να το διώξετε, να το κρύψετε, να το κουκουλώσετε. Όσο το κάνετε, τόσο θα γιγαντώνεται. Όσο γιγαντώνεται τόσο πιο δύσκολο θα σας είναι να το διαχειριστείτε. Αποδεχτείτε το θυμό σας και εκείνο του παιδιού σας, είστε άνθρωποι με συναισθήματα. Αποδεχτείτε το θυμό σας αποδεχόμενοι τον εαυτό σας αλλά και το παιδί σας. Αυτή/ός είστε, αυτό είναι το παιδί σας. Αγαπήστε το θυμό σας, αγαπήστε το θυμό του παιδιού σας, γιατί έτσι αγαπάτε αυτόν από τον οποίο προέρχεται, εσάς και το παιδί σας. Οι ενοχές δεν θα βοηθήσουν, μόνο προβλήματα θα σας δημιουργήσουν.

> Πάρτε απόσταση. Κι αν όλα πάνε στραβά, σταματήστε. Πάρτε απόσταση. Κλείστε τα μάτια και πάρτε βαθιά εισπνοή. Εκπνεύστε αργά. Παρατηρείστε την αναπνοή σας…  Συνεχίστε μερικά λεπτά. Αδειάστε. Συνεχίστε. Κάνοντας μια παύση μερικών λεπτών δίνουμε τη δυνατότητα σε εμάς να ξαναβρούμε τον εαυτό μας. Η παύση μας χαλαρώνει, αδειάζει όποιο δύσκολο συναίσθημα κι αν είχαμε. Ερχόμαστε ξανά σε επαφή με τον εαυτό μας και βρίσκουμε την ισορροπία μας. Βλέπουμε πιο καθαρά, απαλλαγμένοι από μη αυθεντικές σκέψεις. Κοιτάξτε τώρα το παιδί σας στα μάτια και δείτε το από την αρχή… Κάντε μαζί παύσεις καθημερινά, μάθημα σπουδαίο για τη διαχείριση των συναισθημάτων μας.

Κάθε φορά, που θυμώνετε με το θυμό του παιδιού σας, κάθε φορά που προσπαθείτε να τον αντιμετωπίσετε, σκεφτείτε, ότι για το παιδί σας είστε πρότυπο. Ένας σπουδαίος τρόπος μάθησης για τα παιδιά είναι η μίμηση. Το παιδί μαθαίνει μέσα από εσάς. Το παιδί σας μαθαίνει μιμούμενο τον τρόπο που συμπεριφέρεστε, τον τρόπο που σκέφτεστε. Αν εσείς δεν μπορείτε να δείτε στα μάτια το θυμό σας και αυτό του παιδιού σας, να τον βιώσετε σε βάθος, να τον επεξεργαστείτε, να τον κατανοήσετε, πώς θα μπορέσει εκείνο με τη σειρά του;

Παιδί και θυμός.Τι πρέπει να γνωρίζω πριν τον αντιμετωπίσω;

Η εικόνα ενός θυμωμένου παιδιού, που κλαίει, κοκκινίζει, απαιτεί φωνάζοντας, χτυπά τα πόδια του με νόημα στο πάτωμα, προκαλεί στους περισσότερους γονείς άγχος. Τι πρέπει να κάνω, όταν έρχεται εκείνη η ώρα; Πώς θα αντιμετωπίσω το θυμό του παιδιού μου; Αγχώνομαι, όταν έρχεται η ώρα να βγούμε έξω και έχω να αντιμετωπίσω το θυμό του παιδιού μου στο δρόμο, στο market, στην παιδική χαρά. Πιο πολλοί όμως λένε: Πώς θα του βάλω όρια; Πριν πάρετε απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, κάντε πρώτα στον εαυτό σας μια χρήσιμη ερώτηση:

Τι πρέπει να γνωρίζω, πριν τον αντιμετωπίσω;

> Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα αποδεκτό. Για την ακρίβεια, όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά. Δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα. Υπάρχουν, απλά, συναισθήματα. Ότι αισθανόμαστε είναι καλό και αποδεκτό, γιατί έχει ένα λόγο για να υπάρχει, δεν αντιστεκόμαστε σε αυτό, δεν προσπαθούμε να το διώξουμε ή να μην το αισθανθούμε. Αντίθετα, το αποδεχόμαστε, το καλωσορίζουμε, προσπαθούμε να το βιώσουμε σε βάθος, να το κατανοήσουμε με αποτέλεσμα να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε, να ξέρουμε δηλαδή τι να κάνουμε, όταν έρθει στο δρόμο μας, δίχως να ταλαιπωρηθούμε. Άρα ποτέ δεν λέμε στο παιδί μας «μη θυμώνεις!», «δεν πρέπει να θυμώνεις», «δεν θυμώνουμε», «δεν μου αρέσει να θυμώνεις», «μην κάνεις έτσι», «δεν έγινε τίποτα»κ.α.

> Ο θυμός έχει λόγο ύπαρξης. Το ότι υπάρχει, κάτι σημαίνει για εμάς που το αισθανόμαστε αλλά και για τον άνθρωπο στον οποίο το απευθύνουμε. Ο θυμός αποτελεί μία έκφραση συναισθηματικής ανάγκης από το παιδί, που μας καλεί να την αναζητήσουμε και στη συνέχεια να την καλύψουμε. Μια συναισθηματική ανάγκη αλλά και η έκφρασή της, ποτέ δεν πρέπει να είναι μη αποδεκτή από το γονιό, να μένει ακάλυπτη ή να περνά απαρατήρητη. Η αδιαφορία θα γιγαντώσει την έκφραση της συναισθηματικής ανάγκης. Στη δική μας περίπτωση, ο θυμός θα ενταθεί ή θα γενικευτεί. Ο θυμός ζητά την προσοχή μας. Όχι! Μην φοβάστε ότι προσέχοντας το θυμό του παιδιού σας, ουσιαστικά τον ενισχύετε! Προσέχοντας το θυμό του παιδιού σας, προσέχετε το παιδί σας, έχετε στο νου σας το παιδί σας, προβληματίζεστε για το παιδί σας. Πώς είναι δυνατό, να είναι αυτό κακό;

> «Το παιδί έχει πάντα δίκιο». Όταν το παιδί σας θυμώνει, έχετε πάντα στο νου σας ότι «το παιδί έχει πάντα δίκιο». Τι σημαίνει αυτό; Έχοντας στο νου σας αυτή τη φράση, δεν αφήνετε το δικό σας θυμό να επηρεάσει τη σκέψη σας, άρα και τις αποφάσεις σας, εμποδίζετε το μυαλό σας να μετατρέψει ξαφνικά το παιδάκι σας σε ένα τέρας, που ωρύεται, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι αφήνετε χώρο στη σκέψη σας, ώστε να αναρωτηθείτε το γιατί. Γνωρίζοντας ότι το παιδί έχει δίκιο να θυμώνει, το δικό του δίκιο, πιο εύκολα θα αναζητήσετε την αιτία του θυμού του. Σκεφτείτε. Δεν είναι δυνατόν έτσι ξαφνικά, δίχως αφορμή, δίχως αιτία κάποιος να θυμώνει. Δεν συμβαίνει ποτέ σε εσάς, δεν συμβαίνει ποτέ στο παιδί σας. Το παιδί σας έχει πάντα κάποιο δίκιο να θυμώνει. Εσείς καλείστε να το βρείτε.

> Αποτελείτε πρότυπο για τα παιδιά σας. Καθετί που θα πείτε, καθετί που θα κάνετε στο παιδί σας, μπροστά στο παιδί σας, κοντά στο παιδί σας, ακόμα κι αν εκείνο δεν είναι μπροστά αλλά «κάτι παίρνει το αυτί του», καθετί που βιώνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το παιδί σας μαζί σας αποτελεί γι’ αυτό πρότυπο συμπεριφοράς. Αποτελείτε οδηγός για εκείνο. Του μαθαίνετε καθημερινά εκούσια αλλά συχνότερα ακούσια, τρόπους για να σκέφτεται, να συμπεριφέρεται, να επικοινωνεί, να μιλά, να παίζει, να οργανώνεται, να προγραμματίζει, να κάνει φίλους, να μαθαίνει…Αποτελείτε λοιπόν οδηγός και στον τρόπο με τον οποίο θα διαχειρίζεται δύσκολες καταστάσεις ή δύσκολα συναισθήματα. Μην παίρνετε γρήγορες αποφάσεις. Σκεφτείτε και μια και δυο φορές, πριν δράσετε.

> Αναρωτηθείτε, αν με αυτό, που κάνετε, μαθαίνετε στο παιδί σας κάτι χρήσιμο. Καθημερινά καλείστε να πάρετε αποφάσεις, που αφορούν τα παιδιά σας. Η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές αυτό μπορεί να σας γεμίζει άγχος. Θέλετε να το «τελειώσετε» γρήγορα,  να το διώξετε μακριά. Το άγχος όμως είναι πολλές φορές κακός οδηγός και συχνά μας οδηγεί να επιλέξουμε εύκολες, γρήγορες και αποτελεσματικές για την ώρα λύσεις. Έχουν όμως αυτές οι λύσεις μακροπρόθεσμα οφέλη; Μαθαίνουν στην πραγματικότητα κάτι στο παιδί ή για την ώρα το κάνουν να πάψει να εκφράζεται, ώστε να μην το ακούτε πια; Όταν αποφασίζετε πώς θα δράσετε, σκεφτείτε τι μαθαίνετε στο παιδί σας. Μαθαίνετε κάποιον τρόπο να αντιμετωπίζει, όσα το δυσκολεύουν στη ζωή του; Το βοηθάτε να ωριμάσει συναισθηματικά και να κατακτήσει το επίπεδο της αυτονομίας, που έχει ανάγκη για την ηλικία του; Αν ναι, τότε προχωρήστε! Αν όμως όχι, σκεφτείτε ξανά τι έχει ανάγκη το παιδί σας να μάθει από αυτό και για αυτό, που του συμβαίνει.

Ο θυμός και οι εκφράσεις του δυσκολεύουν τους περισσότερους γονείς. Η πλειονότητα των γονιών μεγάλωσε με δυσλειτουργικές αντιλήψεις για τα συναισθήματα. Μεγαλώνοντας έπρεπε να είμαστε καλά παιδιά, να καθόμαστε ήσυχα, να ακούμε τους μεγάλους. Όταν κάναμε το αντίθετο, γινόμασταν κακά παιδιά, με κακές συμπεριφορές, για τις οποίες οι γονείς μας θα έπρεπε να ντρέπονται, αν ακολουθούσαν κατά γράμμα τις κοινωνικές συμβάσεις για το ποια είναι η καλή και κακή συμπεριφορά, ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό παιδί. Σκεφτείτε αυτό: Όσο υπάρχουν συναισθήματα για τα οποία πρέπει να ντρεπόμαστε, όσο υπάρχουν συναισθήματα, που δεν πρέπει να αισθανόμαστε, κακά συναισθήματα, μη αποδεκτά συναισθήματα, τόσο θα υπάρχουν και οι αντίστοιχες συμπεριφορές.

 

Γονείς και έφηβοι:Πώς θα επικοινωνήσουν επιτέλους;

Κι εκεί που όλα ήταν καλά, ένα τοίχος αισθάνεστε, πως μπαίνει ανάμεσα σε εσάς και το παιδί σας! Η εφηβεία είναι! Καλωσορίστε τη λοιπόν και μαζί καλωσορίστε και έναν νέο τρόπο επικοινωνίας με το παιδί σας. Είναι πια έφηβος και οι ανάγκες του σχετικά με την επικοινωνία είναι πολύ διαφορετικές, γιατί εκείνος είναι που ωριμάζει γνωστικά και συναισθηματικά. Το παιδί σας αλλάζει, οι ανάγκες του αλλάζουν, καλείται σταδιακά να προσαρμοστεί, γι’αυτό είναι η εφηβεία δύσκολη περίοδος. Το ίδιο καλείστε να κάνετε κι εσείς. Αν δεν μπορείτε εσείς να προσαρμοστείτε στα νέα δεδομένα, πώς είναι δυνατό να το ζητάτε από το παιδί σας;

Αναρωτηθείτε:

Είμαι διαθέσιμος/η; Παρατηρήστε πότε συνήθως έχει ελεύθερο χρόνο το παιδί σας ή χρόνο που είναι διαθέσιμο. Φροντίστε λοιπόν να έχετε κι εσείς τότε ελεύθερο χρόνο. Ξεκινήστε εσείς τη συζήτηση. Μοιραστείτε δικές σας σκέψεις κάνοντας εσείς την αρχή. Κάντε κάτι ξεχωριστό με το παιδί σας κάθε εβδομάδα. Βάλτε το στο πρόγραμμα! Ασχοληθείτε με τα ενδιαφέροντά του. Αν δεν ξέρετε ποια είναι αναζητήστε τα. Δείχνετε έτσι ενδιαφέρον. Αν για παράδειγμα του αρέσει πολύ ένα μουσικό συγκρότημα, ζητήστε από το παιδί σας να βάλει τη μουσική τους (ακόμα κι αν δεν σας αρέσει πολύ), μια μέρα που εσείς θα κάνετε δουλειές. Έτσι μοιράζεστε κάτι δικό του και ενισχύεται ο δεσμός σας.

Ακούω το παιδί μου; Όταν το παιδί σας θέλει να σας μιλήσει ή έστω καταλάβατε ότι θα ήθελα να μιλήσετε ή ότι είναι προβληματισμένο, σταματήστε ότι κάνετε. Δείξτε ενδιαφέρον, ρωτήστε. Να είστε όμως διακριτικοί. Μην το βομβαρδίσετε με ερωτήσεις και μην κάνετε ερωτήσεις, που είναι πολύ πιθανό να μην πάρετε απάντηση. Θα έχετε τα αντίθετα αποτελέσματα. Ακούστε προσεκτικά και ρωτήστε, ότι δεν καταλαβαίνετε. Μην αντιδράσετε (απαντήσετε, πείτε την άποψή σας), πριν το παιδί σας ολοκληρώσει ή καταλάβετε τι θέλει να σας πει. Για την ακρίβεια καλό θα ήταν να «αισθάνεστε περίεργοι» και να ρωτάτε το παιδί σας τι εννοεί με αυτό που λέει ή γιατί το λέει. Μην βγάζετε δικά σας συμπεράσματα ή συμπεράσματα που δεν τα μοιράζεστε με το παιδί σας. Ψάξτε να βρείτε τι εννοεί το παιδί σας. Μην ερμηνεύετε τα λόγια του. Ρωτήστε το. Έτσι θα μάθετε πραγματικά τι σκέφτεται και πώς αισθάνεται το παιδί σας ή τουλάχιστον θα προσπαθήσετε δείχνοντάς του παράλληλα με αυτόν τον τρόπο ότι ενδιαφέρεστε πραγματικά για αυτό που σας λέει αλλά και για το ίδιο. Αυτή είναι η ενσυναίσθηση. Κατανοώ δηλαδή εσένα, το παιδί μου. Κατανοώ τη θέση σου, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου. Τα κατανοώ όμως μέσα από τα δικά σου μάτια, δεν χρησιμοποιώ δικές μου αντιλήψεις για να καταλάβω αυτό που μου λες.

Ανταποκρίνομαι, απαντώ με τρόπο που τελικά θα ακούσει το παιδί μου; Σε μια συζήτηση που σας προκαλεί θυμό, χαμηλώστε τους τόνους. Θα χάσετε αν δείξετε θυμό ή επιθετικότητα με λέξεις και πράξεις. Εκφράστε την άποψή σας χωρίς να μειώνετε την άποψη του παιδιού σας, δεν του δείχνετε σεβασμό και αυτό θα οδηγήσει τη συζήτηση σε αδιέξοδο. Οι διαφωνίες άλλωστε είναι φυσιολογικές και αναμενόμενες. Δεν είστε ένας άνθρωπος, αλλά δύο ξεχωριστοί, ο καθένας με τις δικές του απόψεις, που πρέπει να είναι σεβαστές και από τις δύο πλευρές. Μην εστιάζετε στο ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Επικεντρωθείτε στα συναισθήματα του παιδιού σας, όταν συζητάτε και όχι στο πώς αισθάνεστε εσείς κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Μην αφήνετε δηλαδή τα δικά σας συναισθήματα να εμποδίσουν τον τρόπο που σκέφτεστε ή έχετε αποφασίσει να δράτε όταν μιλάτε με το παιδί σας. Εστιάστε στο πώς αισθάνεται το ίδιο. Δείξτε δηλαδή ενσυναίσθηση, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Έχετε περισσότερες πιθανότητες να σας ακούσει, για να μην γίνει η συζήτηση δύο ατόμων, παράλληλοι μονόλογοι.

Ξέρετε…;:

> Τι θέλει από εσάς; Συμβουλή, απλά να μοιραστεί, χωρίς να δίνετε απαντήσεις, να αντιμετωπίσετε μαζί όποια δυσάρεστα συναισθήματα έχει, να βρείτε μαζί λύση σε κάτι; Ρωτήστε το πριν ξεκινήσετε να μιλάτε;

> Ότι τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα; Κάθε φορά που αντιδράτε με θυμό ή άγχος σκεφτείτε ότι εκείνη τη στιγμή του δίνετε μάθημα ζωής, πώς να αντιδρώ όταν συμβαίνει κάτι που με δυσαρεστεί. Σκεφτείτε καλά πριν αντιδράσετε. Σκεφτείτε διπλά.

> Ότι απαγορεύεται το κήρυγμα, η κριτική, οι προσβολές, οι χαρακτηρισμοί, οι απειλές και από τις δύο πλευρές; Οι κανόνες άλλωστε ισχύουν για όλους.

> Τα παιδιά μαθαίνουν επιλέγοντας; Αφήστε τα να μάθουν. Αφήστε τα να επιλέξουν και να υποστούν τις συνέπειες. Μην παρεμβαίνετε στις αποφάσεις τους, αν οι συνέπειες δεν είναι επικίνδυνες.

> Συνήθως τα παιδιά μας λένε αρχικά ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας και περιμένουν αντιδράσεις; Περιμένετε λοιπόν και ενθαρρύνετέ τα να συνεχίσουν και έπειτα αφού καταλάβετε, αντιδράστε.

Η επικοινωνία με τον έφηβό μας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαιτεί απεριόριστη υπομονή και σκληρή δουλειά. Η εφηβεία είναι μια πρόκληση τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά. Το να ακούτε πραγματικά (να κατανοείτε το ίδιο το παιδί) και να συνομιλείτε με το παιδί σας και όχι να μιλάτε μόνος σας είναι το κλειδί.

 

Σελίδα 1 από 212