Το διαδίκτυο και η χρήση του έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας, στο σπίτι, στη δουλειά μας. Έφερε μαζί του θετικές αλλαγές στη ζωή μας, στον τρόπο που επικοινωνούμε, διασκεδάζουμε, μαθαίνουμε, αναζητούμε πληροφορίες, διαφημιζόμαστε, αγοράζουμε. Μαζί με όλες τις θετικές αλλαγές αντιμετωπίζουμε σχεδόν καθημερινά και κάποιες αρνητικές συνέπειες λόγω της χρήσης του. Άλλωστε κανένα μέσο δεν μας φέρνει μόνο θετικές αλλαγές. Κανένα μέσο δεν είναι από μόνο του καλό ή κακό. Η χρήση του θα το χαρακτηρίσει. Ποια είναι αυτή η χρήση και ποιες οι συνέπειές της;

Αν το ίντερνετ μας φέρνει πιο κοντά, είναι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που χρησιμοποιώντας το ίντερνετ καταλήγουν να απομονώνονται μπροστά στον υπολογιστή τους, κλεισμένοι σπίτι τους.

Αν το ίντερνετ αποτελεί ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών, είναι πολλές οι φορές που αυτές οι πληροφορίες είναι τελικά λανθασμένες ή ελλειπείς και η πηγή τους αναξιόπιστη.

Αν το ίντερνετ μας επιτρέπει να έχουμε άμεση πρόσβαση σε νέα προϊόντα αλλά και γρήγορες αγορές, είναι πολλές οι φορές που αποδεικνύεται πως το προϊόν αυτό δεν ήταν όσο καλό φαινόταν ή η αγορά μας δεν ήταν ιδανική, γιατί τα παπούτσια που παραγγείλαμε δεν μας κάνουν.

Αν το ίντερνετ μας υποστηρίζει μαθησιακά, η σχέση με το δάσκαλό μας, η προσωπική επαφή μαζί του, το χτύπημά του στην πλάτη μας, όταν τα πηγαίνουμε καλά, δεν αντικαθίσταται.

Αν το ίντερνετ μας βοηθά να βρούμε φίλους, είναι πολλές οι φορές σε όλο τον κόσμο που παιδιά αλλά και ενήλικες έρχονται σε τρομερά δύσκολη θέση λόγω των φίλων τους. Η λέξη φίλος μπαίνει σε εισαγωγικά και τότε είναι μεγάλη ανάγκη να είμαστε σε επαγρύπνηση για πιθανή παρενόχληση ή και κακοποίηση μέσω του διαδικτύου. Χυδαίες προτάσεις, απειλητικά μηνύματα, κακή χρήση φωτογραφιών μας ή προσωπικών μας βίντεο είναι πλέον πολύ συχνό φαινόμενο. Δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε μόνο ότι κάποιος παιδόφιλος ή βιαστής παραμονεύει πίσω από ψεύτικες ταυτότητες και μας ζητά ανταλλαγή φωτογραφιών ή πιθανή συνάντηση, είναι πια ανάγκη να γνωρίζουμε ότι πίσω από αυτές τις ψεύτικες ταυτότητες μπορούν να κρυφτούν και πιο κοντινοί μας άνθρωποι. Μπορεί πίσω από μια τέτοια ταυτότητα να είναι κρυμμένος ένας συμμαθητής του παιδιού μας ή ένα γειτονόπουλό του που εκτός από την παρενόχληση που ασκεί άμεσα στο σχολείο ή τη γειτονιά, τώρα μπορεί πίσω από την ελευθερία που του δίνει η ψεύτική του ταυτότητα να την ασκεί και μέσω του διαδικτύου π.χ με απειλητικά μηνύματα.

Αν το ίντερνετ μας δίνει τη δυνατότητα να παίξουμε σε ελκυστικά διαδικτυακά παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας για να διασκεδάσουμε ή για να κάνουμε φίλους, για να ανήκουμε κάπου, η κακή χρήση αυτής της δυνατότητας μπορεί να οδηγήσει στην προβληματική χρήση, αυτή με τη σειρά της στην κατάχρηση και η κατάχρηση στην εξάρτηση και τον εθισμό από αυτό.

Τι σημαίνουν αυτοί οι όροι;

>  Προβληματική χρήση: Όταν χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο χωρίς συγκεκριμένο σκοπό. Όταν το να μπούμε απλά στο ίντερνετ είναι αυτοσκοπός μας (προειδοποίηση για πιθανή κατάχρηση).
> Κατάχρηση: Όταν χρησιμοποιούμε τόσο συχνά το ίντερνετ και για τόσες ώρες, που οδηγούμαστε σε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητάς μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν φέρουμε σε πέρας ευθύνες που έχουμε στη δουλειά, στο σχολείο ή το σπίτι, αντιμετωπίζουμε κοινωνικά και οικογενειακά προβλήματα, συνεχίζουμε να το χρησιμοποιούμε ακόμα και όταν παρατηρούμε ότι αντιμετωπίζουμε εντονότατες αρνητικές σωματικές συνέπειες (ελλιπής σίτιση, έλλειψη ύπνου).
> Εξάρτηση: Αποτελεί μία χρόνια, προοδευτική ασθένεια, κατά την οποία ο εξαρτημένος από το ίντερνετ το χρησιμοποιεί καταναγκαστικά (δεν έχει αυτοέλεγχο), παρά τις δυσμενείς γι’αυτόν συνέπειες. Ο εξαρτημένος έχει αναπτύξει ανοχή (θέλει όλο και περισσότερο), στέρηση (όπως ο ναρκομανής), έχει προσπαθήσει και μόνος να αλλάξει αλλά με πλήρη αποτυχία, έχει παραιτηθεί από επαγγελματικές ή κοινωνικές ή δραστηριότητες αναψυχής, συνεχίζει να ασχολείται με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό με το ίντερνετ, ενώ γνωρίζει ότι υπάρχουν επίμονα ή επαναλαμβανόμενα βιολογικά ή ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από τη χρήση.

Σε τι μπορεί να εθιστεί κάποιος στο διαδίκτυο;

> Στο διαδικτυακό σεξ. Να χρησιμοποιεί δηλαδή καταναγκαστικά ιστοσελίδες που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες ή πορνογραφικό υλικό.

> Στις διαδικτυακές σχέσεις. Να ασχολείται δηλαδή τόσο πολύ με τις διαδικτυακές του σχέσεις, που να μην έχει χρόνο για τις προσωπικές του σχέσεις. Ή οι μόνες του σχέσεις να είναι κάποιοι διαδικτυακοί φίλοι, τους οποίους μπορεί και να μην γνωρίζει προσωπικά και να μην μπορεί να δημιουργήσει άλλες έξω από το ίντερνετ.

> Στον τζόγο ή στις καθημερινές αγορές.

> Σε συγκεκριμένη χρήση του Η/Υ που εκτείνεται στο διαδίκτυο. Να έχει δηλαδή εμμονή με διαδικτυακά παιχνίδια ή σε κακοποίηση άλλων και μέσω διαδικτύου.

Παρατηρείται, πως ο εθισμός στο διαδικτυακό παιχνίδι, είναι ένα ιδιαίτερα συχνό πρόβλημα στο μαθητικό, εφηβικό και φοιτητικό πληθυσμό. Μπορεί δηλαδή να είναι και η πρώτη και μοναδική παρουσίαση προβληματικής συμπεριφοράς σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες.

Ποια είναι τα συμπτώματα, που θα με κάνουν να ανησυχήσω;

> Υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης (>10 ώρες)

> Μονομανία

> Παραμέληση υποχρεώσεων ή ασχολιών.

> Απότομη πτώση στη σχολική επίδοση.

> Μείωση χρόνου δραστηριοτήτων ή χρόνου που πέρναγε με φίλους.

> Επιθετικότητα, αλλαγή συμπεριφοράς.

> Αδιαφορία για πράγματα που τον ευχαριστούσαν παλιά.

> Πονοκέφαλοι

> Ξηρότητα οφθαλμών

Αν παρατηρήσετε τα παραπάνω συμπτώματα αναζητήστε άμεσα επαγγελματική βοήθεια από παιδοψυχίατρο ή παιδοψυχολόγο.

Ποιοι λόγοι μπορούν να οδηγήσουν σε εθισμό;

Στην εξάρτηση κάποιος φτάνει, γιατί θέλει να καλύψει συναισθηματικές του ανάγκες. Θα εξαρτηθεί κάποιο παιδί, έφηβος, ενήλικας που έχει έντονο άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία γιατί βρίσκει στο ίντερνετ «κάπου να ακουμπήσει». Το ίντερνετ και η χρήση του θα ικανοποιήσει πρόσκαιρα τις ανάγκες του και θα τον κάνει να αισθανθεί καλύτερα με τον εαυτό του. Ο αγχωμένος θα χαλαρώσει, ο θλιμμένος θα διασκεδάσει τη θλίψη του, θα βρει νόημα στη ζωή του, ο κοινωνιοφοβικός, θα απομονωθεί όσο έχει ανάγκη και θα κρυφτεί πίσω από τον υπολογιστή για να αναπτύξει σχέσεις. Εξαρτάται λοιπόν εύκολα κάποιος, που ήδη έχει κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, αλλά και κάποιος που κάτι συμβαίνει τώρα στη ζωή του, που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Αυτό συνήθως για τα παιδιά και τους εφήβους σημαίνει κάποιο πρόβλημα στο σπίτι μεταξύ γονέων, που ταράζει τη σταθερότητα, που θα έπρεπε να βιώνουν τα παιδιά, σημαίνει ότι οι γονείς μπορεί να μην επικοινωνούν καλά με το παιδί ή να μην καλύπτουν τις συναισθηματικές του ανάγκες.

Πώς θα αποφύγει το παιδί μου τον εθισμό;

Τα προληπτικά μέτρα που μπορούν να πάρουν οι γονείς δεν διαφέρουν σε τίποτα από αυτά που πρέπει να πάρουν για να αποφύγουν οποιοδήποτε συναισθηματικό πρόβλημα. Γυρνάμε πίσω στα βασικά. Σημασία έχει ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Άνευ όρων αγάπη, πλήρης αποδοχή, φροντίδα, κάλυψη των βασικών συναισθηματικών αναγκών των παιδιών, σεβασμός της προσωπικότητάς τους, θέσπιση ορίων βασισμένων στις ανάγκες τους και όλα αυτά με σταθερότητα και συνέπεια, είναι όσα χρειάζεται να έχουμε οδηγό στο μεγάλωμα των παιδιών μας. Είναι η απάντηση σε ότι σας προβληματίζει. Παιδιά που τα αγαπούν και τα σέβονται, είναι παιδιά χαρούμενα, παιδιά ασφαλή, παιδιά με αυτοπεποίθηση, όπλα ισχυρά απέναντι στην κατάθλιψη και σε οποιαδήποτε άλλη συναισθηματική διαταραχή. Παρόλαυτά αν κάποιο παιδί εμφανίσει συναισθηματικό πρόβλημα και πάλι η απάντηση βρίσκεται σε όλα τα παραπάνω. Αν ένα παιδί ξέρει ότι το αγαπούν γι’αυτό που είναι, πιστεύει πως αξίζει, αν το αποδέχονται πλήρως πιστεύει, πως είναι καλό, αν οι επιλογές του γίνονται σεβαστές, πιστεύει ότι μπορεί. Κι αν όλα αυτά συμβαίνουν σταθερά, τότε έχετε μπροστά σας ένα παιδί χαρούμενο και με αυτοπεποίθηση. Πως είναι δυνατό αυτό το παιδί να μην τα καταφέρει;

Στην ερώτηση «πόσο συχνά βλέπετε τηλεόραση και τι είδους προγράμματα», οι περισσότεροι από εμάς μάλλον δεν θα πούμε αλήθεια. Θα λιγοστέψουμε τις ώρες και θα αυξήσουμε την ποιότητα των προγραμμάτων, που παρακολουθούμε. Όταν όμως έρχεται η ώρα να κάνουμε αυτή την ερώτηση στα παιδιά μας ή στον εαυτό μας για το χρόνο που κάθονται μπροστά στην τηλεόραση αλλά και για το ποια προγράμματα παρακολουθούν, αλλάζουμε στάση. Γινόμαστε συνήθως πιο αυστηροί ή τουλάχιστον θα έπρεπε να γινόμαστε πιο αυστηροί.

Η αλήθεια είναι, πως η τηλεόραση μπορεί να είναι ψυχαγωγική και εκπαιδευτική, να ανοίγει νέους κόσμους σε εμάς και τα παιδιά μας, δίνοντάς μας την ευκαιρία να ταξιδέψουμε σε πολιτισμούς, που δεν ξέραμε καν την ύπαρξή τους ή που ποτέ δεν θα μπορούσαμε να δούμε από κοντά, να έρθουμε σε επαφή με ανθρώπους, ζώα, καταστάσεις αλλά και ιδέες, που δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε, να βιώσουμε, να ακούσουμε χωρίς την τηλεόραση. Αν ψάξει κανείς λίγο περισσότερο στην τηλεόραση μπορεί να βρει προγράμματα, που μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των παιδιών μας. Αυτά είναι τα προγράμματα, που παρουσιάζουν στα παιδιά μοντέλα θετικής συμπεριφοράς, μιλούν για τη φιλία, το ομαδικό πνεύμα, την αλληλεγγύη, μιλούν για δυσάρεστα συναισθήματα που δεν μπορούμε εύκολα να διαχειριστούμε, το θυμό, τη ζήλια, το μίσος, το άγχος.

Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη πλευρά της τηλεόρασης, αυτή που γοητεύει ακόμα και εμάς. Μην ξεχνάτε όμως! Εμείς ως ενήλικες μπορούμε, συνήθως, να επεξεργαστούμε μια «κακή» πληροφορία, που προέρχεται από την τηλεόραση με τέτοιο τρόπο, που να μην επηρεάσει τη ζωή μας. Τα παιδιά όμως δεν μπορούν. Είναι λοιπόν πιθανό να μάθουν πράγματα από την τηλεόραση, τα οποία στην πραγματικότητα δεν θέλετε να τους διδάξετε. Τα παιδιά δεν διασκεδάζουν απλά στην τηλεόραση αλλά μαθαίνουν από αυτή. Μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται στους άλλους και στον εαυτό τους, πώς να σκέφτονται, τι να πιστεύουν, πώς να ζουν.

Οι περισσότεροι γονείς αναρωτιούνται, αν κάνει κακό η τηλεόραση στα παιδιά τους. Αναρωτιούνται δηλαδή αν αυτό, που βλέπουν ή οι ώρες, που το βλέπουν τα επηρεάζει αρνητικά. Τι θα λέγατε να προσεγγίζαμε το θέμα τηλεόραση λίγο διαφορετικά; Μην αναρωτιέστε μόνο, αν τα παιδιά σας επηρεάζονται αρνητικά από την τηλεόραση, αναρωτηθείτε και για το τι χάνουν, όταν βλέπουν τηλεόραση. Τι δεν κάνουν, όταν βλέπουν τηλεόραση. Μήπως αυτό που δεν κάνουν είναι πιο χρήσιμο από το πρόγραμμα που παρακολουθούν;

Τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερο μέσα από την αλληλεπίδραση που έχουν με τα σημαντικά πρόσωπα της ζωής τους. Οι άνθρωποι που τα φροντίζουν (γονείς, γιαγιάδες, παππούδες, αδέλφια, δάσκαλοι) είναι ανάγκη να αλληλεπιδρούν με αυτά καθημερινά αρκετές ώρες. Μόνο αν αλληλεπιδρούν με τα σημαντικά τους πρόσωπα αναπτύσσονται σωστά σωματικά, γνωστικά, συναισθηματικά, κονωνικά. Αυτή η αλληλεπίδραση μπορεί να είναι η συζήτηση (ακόμη και στα βρέφη), το παιχνίδι, το τραγούδι, ο χορός, το διάβασμα, οι βόλτες κ.α. Μήπως το παιδί σας βλέποντας τηλεόραση δεν παίζει αρκετά μαζί σας, μήπως βλέποντας τηλεόραση χάνει το οικογενειακό τραπέζι, μήπως χάνει το παιχνίδι στην παιδική χαρά, μήπως αποκοιμιέται βλέποντας ή ακούγοντας τηλεόραση και χάνει το παραμύθι του, την αγκαλιά και το ζεστό φιλί σας; Αν ναι, είναι ανάγκη να αλλάξετε την οικογενειακή σας ρουτίνα σε σχέση με την τηλεόραση.

Τι μπορώ να κάνω;

> Βάλτε κανόνες. Μην βλέπετε τηλεόραση κατά τη διάρκεια του φαγητού, της μελέτης ή όταν οι γονείς δεν είναι στο σπίτι. Μην τοποθετείτε τηλεοράσεις στα υπνοδωμάτια. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να βλέπουν τηλεόραση 1-2 ώρες τις καθημερινές και 2-3 ώρες τα σαββατοκύριακα και φυσικά, αφού έχουν ολοκληρώσει τις εργασίες τους για το σχολείο.

> Βάλτε πρόγραμμα. Φτιάξτε ένα πρόγραμμα για το τι μπορούν να παρακολουθήσουν τα παιδιά σας στην τηλεόραση, πάντα με γνώμονα τις δικές σας αξίες (αν προωθούνται οι αξίες και τα πιστεύω σας μέσω της εκπομπής), την ηλικία του παιδιού, τα πρότυπα συμπεριφοράς που διδάσκει η εκπομπή στο παιδί, αν είναι διασκεδαστική αλλά και εκπαιδευτική, αν ενισχύει τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη. Για να αξιολογήσετε τα παραπάνω είναι ανάγκη να παρακολουθήσετε εσείς τις παιδικές εκπομπές πρώτα κι έπειτα το παιδί σας.

> Μιλήστε με το παιδί σας. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να μοιράζεται μαζί σας τους προβληματισμούς του σε σχέση με κάτι που είδε στην τηλεόραση ή άκουσε από πρόγραμμα που παρακολουθούσατε εσείς. Τα παιδιά χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, για να γεμίσουν τον κενό χώρο, που υπάρχει, όταν δεν καταλαβαίνουν κάτι που είδαν ή άκουσαν. Επειδή η φαντασία είναι τις περισσότερες φορές ανεξέλεγκτη είναι ανάγκη να είστε εσείς εκεί και να της βάζετε φρένο, όταν χρειάζεται. Φέρτε λοιπόν εσείς αυτό που σκέφτονται ή πιστεύουν τα παιδιά σας στις πραγματικές του διαστάσεις συζητώντας με τα παιδιά σας.

> Βάλτε στη ζωή σας τη δράση. Περάστε το μήνυμα στα παιδιά σας, ότι είναι ανάγκη να είναι περισσότερο ενεργητικά, παρά παθητικά στη ζωή τους. Παίξτε όλοι μαζί ως οικογένεια, κάντε βόλτες στη φύση, πηγαίντε τακτικά στην παιδική χαρά, για μπάλα ή για μπόουλινγκ. Βάλτε στη ζωή σας το ποδήλατο. Οργανώστε πικ-νικ με φίλους.
Διαβάστε. Αφιερώστε χρόνο στο διάβασμα. Διαβάστε στα παιδιά σας ήδη από τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. Ενθαρρύνετέ τα να διαβάζουν κι αυτά.

Η τηλεόραση είναι και θα είναι στη ζωή μας. Δεν είναι τέρας αλλά μπορεί να γίνει, αν χρησιμοποιείται αλόγιστα. Βάλτε λοιπόν όρια στην παρακολούθησή της. Μην προβληματίζεστε αν βλέπουν αρκετά τηλεόραση, αλλά αν βλέπουν αρκετά εσάς.  Μην φέρεστε σα να μην υπάρχει, κλείνοντάς τη για πάντα. Μην κλείνετε τα μάτια σας λέγοντας, πως πιστεύετε στη ύπαρξη μόνο της καλής πλευράς της και αφήνοντας τα παιδιά σας να βλέπουν τηλεόραση ανεξέλεγκτα. Και στις δύο περιπτώσεις θα έχετε αφήσει τα παιδιά σας να περπατούν δίχως χάρτη ή χωρίς να τους έχετε δείξει πώς να τον διαβάζουν.