TAG: νηπιο

Οι γονείς μου χώρισαν. Και τώρα τι; Ο μπαμπάς θα πεθάνει;

Παιδιά προσχολικής ηλικίας που οι γονείς τους χωρίζουν συχνά μπερδεύουν την έννοια του χωρισμού, την απουσία του ενός γονέα από το σπίτι με την έννοια του θανάτου, προσπαθώντας να κατανοήσουν τον ίδιο τον χωρισμό. Πιο απλά, προσπαθώντας να καταλάβουν τι σημαίνει «η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν», «ο μπαμπάς θα φύγει από το σπίτι» και άλλες τέτοιες φράσεις που συνοδεύονται φυσικά και από τις αντίστοιχες εμπειρίες, αναρωτιούνται αν τελικά ο μπαμπάς τους πρόκειται να πεθάνει. Η αντίληψή τους αυτή επηρεάζεται από εσωτερικούς παράγοντες που συνδέονται με τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού αλλά και εξωτερικούς που σχετίζονται με το περιβάλλον του (προσπάθεια που έχει καταβληθεί από τους γονείς να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει το χωρισμό και τις συνέπειες που θα έχει στη ζωή του). Πως εκφράζεται το άγχος που βιώνουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας την ώρα που οι γονείς χωρίζουν και ποια σημάδια πρέπει να τους ανησυχήσουν;

«Ο μπαμπάς μου θα πεθάνει»; Πως μπορεί να αναδυθεί μια τέτοια φράση στο μυαλό ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας που οι γονείς του χωρίζουν;

Παιδιά αυτής της ηλικίας που έχουν έρθει με κάποιο τρόπο σε επαφή με την έννοια του θανάτου (θάνατος στην οικογένεια, ευρύτερη ή μη, θάνατος κατοικίδιου, παραμύθια που επεξεργάζονταν την έννοια του θανάτου, τηλεόραση, φυσική παρουσία σε συζήτηση ενηλίκων για κάποιο θάνατο) φυσικά δεν μπορούν να την κατανοήσουν πλήρως, όπως ένας έφηβος ή ένας ενήλικας. Η αντίληψή τους επηρεάζεται από τη γνωστική τους ανάπτυξη η οποία χαρακτηρίζεται από εγωκεντρική αλλά και μαγική σκέψη. Συγκεκριμένα, τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν ότι ο θάνατος οφείλεται σε εκείνα που με την «κακή» συμπεριφορά τους οδήγησαν το συγκεκριμένο άτομο στο θάνατο. Παράλληλα αντιλαμβάνονται το θάνατο σαν κάτι μη μόνιμο αλλά προσωρινό. Κάποιος δηλαδή μπορεί να πεθάνει, αλλά θα ξαναγυρίσει, όπως στα παραμύθια, απλά χρειάζεται κάποιος να του δώσει ένα μαγικό φίλτρο ή να χτυπήσει το ραβδί του και τότε θα γίνουν όλα όπως πριν! Την απώλεια δηλαδή κάποιου ουσιαστικά την αντιλαμβάνονται ως μη παρουσία ή απουσία που κάποια στιγμή θα ξαναγίνει παρουσία. Έτσι ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας που έχει αυτή την αντίληψη για το θάνατο και την απώλεια κάποιου προσώπου, αντίστοιχα μπορεί να αντιληφθεί την απουσία του (μετά από χωρισμό) ως απώλεια ή θάνατο. Η φράση αυτή λοιπόν από ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας μπορεί να ειπωθεί στα πλαίσια της αντίληψής του για την έννοια του θανάτου η οποία επηρεάζεται από τη μαγική σκέψη που χαρακτηρίζει τη γνωστική του ανάπτυξη.

Παράλληλα, ένα παιδί μπορεί να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα λόγω των συνθηκών που επικρατούν στο περιβάλλον του. Πράγματι, το πώς θα αντιληφθούν τα παιδιά το χωρισμό των γονιών τους επηρεάζεται άμεσα από τη γνωστική τους ανάπτυξη, το επίπεδο της οποίας τα οδηγεί σε παρανοήσεις. Αυτό όμως δε σημαίνει πως εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα βοηθήσουμε. Γονείς που δεν έχουν εξηγήσει με ειλικρίνεια- αναλογιζόμενοι φυσικά την ηλικία των παιδιών τους- τι σημαίνει «ο μπαμπάς και η μαμά χωρίζουν», γονείς που δεν έχουν δώσει χώρο και χρόνο στα παιδιά τους για να εκφράσουν  τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τα συναισθήματά τους για ότι ακούν ή για ότι πρόκειται να συμβεί, ενώ παράλληλα αυτά γίνονται κατανοητά και πλήρως αποδεκτά και από τους δύο γονείς αλλά και όσοι πιστεύουν ότι με μόνο μια τέτοια συζήτηση από καρδιάς τα παιδιά τους έχουν καταφέρει να εκφράσουν, να επεξεργαστούν και να κατανοήσουν πλήρως τα συναισθήματά τους αλλά και την αντίστοιχη νέα πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανό να έρθουν αντιμέτωποι με μια τέτοια φράση.

Αντιμέτωποι όμως θα έρθουν και με άλλες συμπεριφορές, που αποτελούν προσπάθεια των παιδιών να εκφράσουν το άγχος που βιώνουν, επειδή έχει διαταραχθεί η αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας (όχι μόνο λόγω του ίδιου του χωρισμού αλλά και του τρόπου που οι γονείς τον διαχειρίζονται), που τόσο έχουν ανάγκη για να βρίσκονται σε ισορροπία και να αναπτύσσονται ιδανικά. Τέτοιες είναι:

1.Να «βρέχονται» ενώ είχαν από καιρό βγάλει την πάνα.

2.Να μιλάνε «μωρουδίστικα», ενώ πριν μιλούσαν καθαρά.

3.Να κλαίνε φαινομενικά χωρίς αιτία.

4.Να αναζητούν πολύ πιο συχνά με επιμονή και ένταση τη μαμά ή τον μπαμπά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή άλλων δραστηριοτήτων που είχαν κατακτήσει ένα επίπεδο αυτονομίας.

5.Να αρνούνται να συμμετέχουν σε δραστηριότητες με συνομηλίκους ενώ πριν το απολάμβαναν (απόσυρση).

6.Να ζητούν να κοιμηθούν συστηματικά μαζί με το γονιό.

7.Να έχουν πολύ συχνούς εφιάλτες ή συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας ή να έχουν μεγάλη δυσκολία την έλευση του ύπνου.

8.Να είναι ιδιαίτερα επιθετικά.

9.Να έχουν κρίσεις θυμού πολύ πιο συχνά πια.

10.Να έχει διαταραχθεί η όρεξή τους.

Αντιμέτωποι θα έρθουν και με συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η θλίψη, η ανησυχία. Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν αν κάποιο από τα παραπάνω ή κάποιος συνδυασμός τους επιμένει παρ’όλες τις προσπάθειές τους να βοηθήσουν το παιδί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και τη δική τους έκφραση κατανόησης και αποδοχής τους και παράλληλα παρατηρούν ότι επηρεάζεται η γενικότερη λειτουργικότητα του παιδιού τους. Τότε είναι ώρα να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.singleparent.gr

 

Πώς να χειριστώ μια κρίση θυμού του παιδιού μου αποτελεσματικά;

Τα παιδιά δεν γεννιούνται με την ικανότητα να ρυθμίζουν μόνα τους τα συναισθήματά τους. Μπορούν να νιώσουν βαθιά συναισθήματα, αλλά δεν μπορούν να ρυθμίσουν την έντασή τους. Το αποτέλεσμα είναι να αισθάνονται βαθιά ευχάριστα αλλά και δυσάρεστα συναισθήματα και  πολύ συχνά και τα δύο να καταλήγουν σε έντονη ανησυχία από την πλευρά του παιδιού, γιατί δεν μπορεί μόνο του να τα ρυθμίσει και να έρθει ξανά σε κατάσταση ηρεμίας. Από τη βρεφική ηλικία λοιπόν η μητέρα κυρίως είναι αυτή, που παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού της, στα πλαίσια μιας υπό ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Η μητέρα κατανοεί τα καλέσματα του μωρού της (τις ανάγκες του) και ανταποκρίνεται σε αυτά με στόχο να τα καλύψει, ώστε το μωρό να ηρεμήσει ξανά. Χρησιμοποιεί τα δικά της γνωστικά και συναισθηματικά «εφόδια», ώστε να κατανοήσει, τι είναι αυτό που αισθάνεται το μωρό της και αμέσως μετά να ανταποκριθεί ουσιαστικά σε αυτό, να καταφέρει δηλαδή να ρυθμίσει τα συναισθήματά του. Με άλλα λόγια, το μωρό χρησιμοποιεί τα δικά της «εφόδια», το δικό της εγκέφαλο για να μπορέσει να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, ενώ παράλληλα- πέρα από το «χτίσιμο» μιας σταθερής σχέσης εμπιστοσύνης με τη μητέρα- εκείνο μαθαίνει από τη μαμά του τον τρόπο να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, χτίζει δηλαδή αργά και σταθερά το μεταιχμιακό του σύστημα, εκείνο το μέρος του εγκεφάλου, που ευθύνεται για τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας.

Αυτή η διαδικασία, η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων του παιδιού, συνεχίζεται σθεναρά όσο το μωρό μεγαλώνει και γίνεται νήπιο… Οι πολυσυζητημένες κρίσεις θυμού των νηπίων είναι η απόδειξη, ότι η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων είναι μια διαδικασία. Δεν είναι κάτι που μαθαίνεις γρήγορα, εύκολα ή μια φορά. Οι γονείς χρειάζεται να διαθέτουν χρόνο, να είναι συνεπείς και σταθεροί και φυσικά να πιστεύουν, πως η ρύθμιση των συναισθημάτων μαθαίνεται και μάλιστα ότι είναι δική τους ευθύνη να τη μάθουν στα παιδιά τους. Οι κρίσεις θυμού υπάρχουν, για να μας θυμίζουν ότι το παιδί μας χρειάζεται. Υπάρχουν, για να μας θυμίζουν, ότι το παιδί δεν είναι έτοιμο/ώριμο ακόμα να αντιμετωπίσει μια κατάσταση αποτελεσματικά ή μόνο του. Υπάρχουν, για να μας θυμίζουν, ότι το παιδί είναι εδώ, για να μαθαίνει από εμάς.

Τι θα μάθει λοιπόν το παιδί, που βιώνει έναν έντονο θυμό, αν εμείς τον διαχειριστούμε σωστά; Θα μάθει πώς να διαχειρίζεται το ίδιο το θυμό του, πώς να ρυθμίζει το ίδιο τα συναισθήματά του. Η μάθηση για τη ρύθμιση των συναισθημάτων, εν προκειμένω του θυμού, κινείται παράλληλα «στο εδώ και τώρα» (την ώρα του θυμού) αλλά και ανεξάρτητα από μια κρίση θυμού, στην καθημερινότητα.

Στο «εδώ και τώρα»

Καθώς το παιδί μας μεγαλώνει δεν είναι ωφέλιμο να δέχεται απλά τη δική μας «βοήθεια» για την κάλυψη των αναγκών του (π.χ του θυμού του), αποσπώντας του για παράδειγμα την προσοχή, όταν κάτι το δυσαρεστεί. Καθώς το παιδί μας μεγαλώνει είναι ανάγκη να συμμετέχει στη δική μας προσπάθεια να διαχειριστούμε το θυμό του. Δίνουμε χώρο και χρόνο στο συναίσθημα ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία:

> Δεν υπάρχουν καλά και κακά συναισθήματα, συναισθήματα που πρέπει ή δεν πρέπει να έχουμε. Πολύ συχνά αντιστεκόμαστε σε συναισθήματα που μας προκαλούν δυσφορία, συναισθήματα δικά μας ή άλλων. Πολύ συχνά θεωρούμε ότι δυσάρεστα συναισθήματα δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Και όμως έχουν. Είναι εκεί για κάποιο λόγο, είναι εκεί γιατί κάτι θέλουν να μας πουν. Μόνο αν αφεθούμε στο να τα αισθανθούμε, μόνο αν δούμε μέσα σε αυτά ή μέσα από αυτά το λόγο, που υπάρχουν, μόνο αν τα επεξεργαστούμε και τα κατανοήσουμε, θα καταλαγιάσουν μέσα μας και θα ανακουφιστούμε. Μην θεωρήσετε λοιπόν το θυμό του παιδιού σας ή και το δικό σας θυμό κακό. Μην αντιστέκεστε! Καλωσορίστε τον! Ζήστε τον! Προσπαθήστε να τον κατανοήσετε!

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Μήπως είμαι αρκετά αυστηρή/ός; Ελέγξτε τα όρια που έχετε θέσει ή θέτετε εκείνη τη στιγμή στο παιδί σας. Πού βασίζονται; Πώς πήρατε την απόφαση για το ποιοι θα είναι οι κανόνες; Βασίζεστε στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού; Μήπως σε ανάγκες της στιγμής; ‘Η μήπως σε δικές σας; Μην ξεχνάτε ότι πολύ συχνά ο θυμός, που εκφράζει το παιδί μας έχει την πηγή του στη δική μας αυστηρότητα.Τα παιδιά τείνουν να θυμώνουν όλο και πιο συχνά όλο και πιο έντονα, όσο δεν σεβόμαστε την ανάπτυξή τους, τις ανάγκες τους. Χρησιμοποιήστε λοιπόν ως οδηγό για τον καθορισμό των ορίων τις ανάγκες του παιδιού σας.

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Τι προσπαθεί να μου πει το παιδί; Κανένα συναίσθημα δεν ξεπροβάλει ξαφνικά χωρίς αιτία. Οι κρίσεις θυμού των παιδιών δεν είναι ποτέ αβάσιμες. Τα παιδιά εκφράζοντας θυμό, πάντα κάτι προσπαθούν να μας πουν. Δώστε προσοχή στο θυμό του παιδιού, δώστε προσοχή στο ίδιο το παιδί. Κάτι χρειάζεται να μάθετε, κάτι χρειάζεται να καταλάβετε. Μπαίνοντας στη θέση του παιδιού σας την ώρα του θυμού, ουσιαστικά δείχνετε ενσυναίσθηση. Προσπαθείτε δηλαδή να κατανοήσετε τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και με αυτόν τον τρόπο την συμπεριφορά του. Εκφράζοντας θυμό πιθανά να θέλει να σας πει κάτι για το παρόν, για το παρελθόν αλλά και για το μέλλον. Κάτι προσπαθεί να σας πει για τον εαυτό του, για τη σχέση σας, για τη σχέση του με άλλα πρόσωπα. Αντιμετωπίστε λοιπόν το θυμό με περιέργεια, έχοντας στόχο να μάθετε εσείς πρώτα.

> Για ποιο λόγο υπάρχει αυτός ο θυμός; Το παιδί μου δεν είναι έτοιμο να τον αντιμετωπίσει αλλά είναι έτοιμο να μάθει. Δείτε κάθε θυμό σαν μια ευκαιρία για μάθηση. Το παιδί σας θα μάθει μέσα από τον τρόπο που σκέφτεστε για εκείνο, από το ποια είναι τα συναισθήματά σας για εκείνο την ώρα του θυμού, από το πώς του συμπεριφέρεστε, από το πώς ρυθμίζετε τα δικά σας συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές και δεν τα αφήνετε να επηρεάσουν αρνητικά μια διαχείριση κρίσης θυμού του. Μην ξεχνάτε πως σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά αλληλοτροφοδοτούνται. Λειτουργείτε ως πρότυπο συμπεριφοράς συνολικά. Το παιδί μαθαίνει παρατηρώντας σας. Μαθαίνει απορροφώντας κάθε σας αντίδραση, κάθε σας συναίσθημα. Αν θέλετε να μάθει κάτι, απλά κάντε το εσείς πρώτα. Αν δεν θέλετε να μάθει κάτι, μην το υιοθετείτε. Μην περιμένετε να γνωρίζει οτιδήποτε εκ των προτέρων. Μην θεωρείτε απαραίτητο να μπορεί να αντιμετωπίσει μια κατάσταση, που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε εσείς.

> Επιβεβαιώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Όταν ο θυμός έρθει, καλωσορίστε τον! Προσεγγίστε το παιδάκι σας. Χαμηλώστε στο ύψος του. Κοιτάξτε το στα μάτια. Αντιμετωπίστε το, όπως το αντιμετωπίζετε την ώρα που επικοινωνείτε. Άλλωστε με το θυμό κάτι θέλει να σας επικοινωνήσει. Είσαι θυμωμένος/η αγάπη μου. Τι συνέβη; Τι θέλεις; Δύο απλές ερωτήσεις που είναι πολύ πιθανό να μας δείξουν την αιτία ή την αφορμή του θυμού, αν δεν έχουμε ιδέα τι συνέβη και δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να εκφραστεί χρησιμοποιώντας ακόμα ένα κανάλι επικοινωνίας (χειρονομίες- σώμα, λόγος). Συνεχίστε ήρεμα και σταθερά: Είσαι θυμωμένος/η, γιατί θέλεις πολύ να σου δώσω μπισκότο και εγώ δεν σου το δίνω. Η ώρα είναι 8.00 μ.μ και δεν τρώμε γλυκά, πριν κοιμηθούμε, γιατί δυσκολεύουν τον ύπνο μας. Μήπως θέλεις μία μπανάνα; Το παιδί δείχνει να ανακουφίζεται, αλλά παροδικά μόνο και συνεχίζει να εκφράζει το θυμό του με κλάματα. Το ξέρω είσαι θυμωμένος/η ακόμα. Θέλεις πολύ να σου δώσω ένα μπισκότο. Θα ήμουν κι εγώ πολύ θυμωμένη/ος αν δεν μου έδιναν κάτι, που ήθελα πολύ. Σε καταλαβαίνω. Έλα να σε πάρω μια αγκαλιά. Θα είμαι εδώ μέχρι να αισθανθείς καλύτερα… Ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί μια κρίση θυμού αποδεχόμενος το συναίσθημα του παιδιού, αντιμετωπίζοντάς το σαν κάτι καλό, αναγνωρίζοντας και επιβεβαιώνοντάς το , κατανοώντας την πλευρά του παιδιού (σκέψεις και συναισθήματα του παιδιού), παραμένοντας όμως στην αρχική του θέση στη συγκεκριμένη περίπτωση (δεν μπορώ να σου δώσω μπισκότο), αφού πρώτα έχει αξιολογήσει τα όρια που θέτει (βασιζόμενος στις ανάγκες του παιδιού, όχι γλυκά πριν τον ύπνο), κρατώντας μια τρυφερή στάση, δείχνοντας μέχρι το τέλος αγάπη, φροντίδα, σεβασμό και όλα αυτά πλαισιωμένα από την αντίληψή του να βοηθά το παιδί του να μαθαίνει, να αναπτύσσεται, να ωριμάζει.

«Στην καθημερινότητα»

Καθημερινά υπάρχουν ευκαιρίες να μιλάμε για τα συναισθήματα. Έχετε στο μυαλό σας, ότι για να μπορεί κανείς να εκφράσει, να αναγνωρίσει, να επεξεργαστεί, να κατανοήσει άρα και να ρυθμίσει ένα συναίσθημα, που του δημιουργεί εσωτερική ανισορροπία, υπάρχει αρχικά ανάγκη να γνωρίζει τα συναισθήματα, τις λέξεις. Υπάρχει ανάγκη να αναγνωρίζει τα συναισθήματα στον εαυτό του και τους άλλους, στο σώμα, το πρόσωπο, τις αισθήσεις, τα λόγια. Ψάξτε και μιλήστε για τα συναισθήματα, όταν το παιδί σας τα εκφράζει, όταν εσείς έχετε ένα συναίσθημα ή άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον σας, στην τηλεόραση, τα βιβλία, τα παραμύθια, σε πρόσωπα, που βλέπετε στη βόλτα σας. Παίξτε με τα συναισθήματα στον καθρέφτη, παίξτε με τα συναισθήματα κάνοντας θέατρο, πάρτε εκφράσεις εναλλάξ και κάντε μαντεψιές, ζωγραφίστε τα ελεύθερα, ζωγραφίστε πρόσωπα και αντιστοιχίστε τα με συναισθήματα. Μα κυρίως μιλήστε για αυτά. Ευχάριστα ή δυσάρεστα. Μην τα κρύβετε. Μην κρύβεστε πίσω από αυτά. Μην αντιστέκεστε. Βιώστε τα σε όλο τους το εύρος, σε όλο τους το βάθος. Μοιραστείτε τα. Θα μάθετε από αυτά, θα μάθει το παιδί σας από εσάς.

Γιατί το μικρό μου δεν κάθεται να διαβάσουμε μαζί;

Αναρωτιέστε γιατί, ενώ έχετε διάθεση να διαβάσετε ένα βιβλίο στο τρίχρονο παιδί σας, αυτή η προσπάθειά σας πάντα αποτυγχάνει; Αναρωτιέστε γιατί, ενώ εσείς διαβάζετε, εκείνο σηκώνεται από τη θέση του και πάει στα παιχνίδια του; Δύσκολα κρατάς ένα νήπιο στη θέση του και ακόμα πιο δύσκολα διατηρείς την προσοχή του εκεί που επιθυμείς, αν εκείνο δεν ενδιαφέρεται. Αυτό είναι και το κλειδί, το ενδιαφέρον. Ένα τρίχρονο παιδί δεν θα ενδιαφερθεί για ένα βιβλίο όταν του το διαβάζετε, αλλά όταν το διαβάζετε μαζί. Όταν δηλαδή παίρνει και το ίδιο μέρος στη δράση. Τα νήπια είναι γεμάτα ενέργεια, περιέργεια και όρεξη για μάθηση. Μαθαίνουν ψάχνοντας, πειράζοντας, σκαλίζοντας εκεί, που δεν πρέπει, ανακαλύπτοντας. Μαθαίνουν αλληλεπιδρώντας με κάτι ή κάποιον. Ναι, καλά καταλάβατε. Θα κρατήσετε ζωντανό το ενδιαφέρον του, μόνο όταν καταφέρετε να διαβάσετε το βιβλίο μαζί!

 

Πώς όμως μπορεί κανείς να διαβάσει ένα βιβλίο μαζί με κάποιον που δεν ξέρει καν τι είναι αυτό που λέμε γράμματα και λέξεις;

Το διάβασμα σε αυτή την περίπτωση δεν περιλαμβάνει την ανάγνωση ενός κειμένου, αλλά το βίωμα του. Ένα νήπιο έχει ανάγκη να ζήσει το παραμύθι, να «μπει» βαθιά στην ιστορία σα να ήταν εκεί. Με άλλα λόγια, για να κρατήσετε το ενδιαφέρον του ζωντανό, χρειάζεται να φέρετε το παραμύθι στο σαλόνι σας, να ζωντανέψετε τους ήρωες και την ιστορία τους και το παιδί σας να παίξει μαζί τους.

> Διαλέξτε βιβλία με ζωντανά χρώματα και μεγάλα σχήματα. Είναι πιο πιθανό να τραβήξουν την προσοχή του τα ένονα χρώματα παρά τα λιγότερο έντονα. Επιπλέον η προσοχή του θα διατηρηθεί εκεί περισσότερο χρόνο.

> Διαλέξτε βιβλία με χοντρά φύλλα. Είναι πιο εύκολο για τα μικρότερα παιδιά να γυρνούν φύλλα με μεγαλύτερο πάχος. Έτσι θα του δώσετε την ευκαιρία να συμμετέχει στη διαδικασία γυρνώντας εκείνο τις σελίδες κάθε φορά, που τελειώνετε μία. Μην ξεχνάτε! Η συμμετοχή, άρα η δράση κρατά το ενδιαφέρον ζωντανό!

> Διαλέξτε βιβλία αφής, βιβλία δηλαδή που στις σελίδες τους υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία με υφάσματα και αλλά υλικά τα οποία το παιδί σας μπορεί να ανακαλύψει. Θυμηθείτε! Η ανακάλυψη εμπεριέχει δράση!

> Διαλέξτε βιβλία με «κρυμμένα μυστικά». Στα βιβλιοπωλεία θα βρείτε βιβλία, στα οποία πέρα από το κείμενο, υπάρχουν καλυμένα με χαρτόνι «μηνύματα» και εικόνες έτοιμες για να ανοίξει, να τραβήξει, να σπρώξει το παιδί σας. Τι κρύβουν όλα αυτά; Δράση!

> Διαλέξτε βιβλία που μπορούν να τραγουδηθούν ή βιβλία με ρίμες. Διαβάστε το κείμενο τραγουδιστά. Το παιδί σας θα απολαύσει την ομοιοκαταληξία στους στίχους. Τα περισσότερα παιδιά έλκονται έντονα από την ομοιοκαταληξία.

> Αλλάξτε τη φωνή σας όσο διαβάζετε και γίνετε όσο πιο εκφραστικοί μπορείτε. Μην ντρέπεστε, δεν σας ακούει κανείς! Κάθε ήρωας πρέπει να έχει τη φωνή του, όπως έχει το χαρακτήρα του και την ιστορία του. Οι αλλαγές στη χροιά, τον τόνο και την ένταση της φωνής σας, «βάζουν» το παιδί σας μέσα στο παραμύθι και σας κάνουν ιδιαίτερα διασκεδαστικούς. Για ακόμα μια φορά θα έχετε κερδίσει την προσοχή του παιδιού σας.

> Προετοιμαστείτε πριν διαβάσετε μαζί. Διαβάστε πρώτα μόνοι σας το παραμύθι και σκεφτείτε τι υλικά χρειάζεστε να έχετε μαζί σας, όταν το διαβάσετε μαζί με το παιδί σας. Προμηθευτείτε ένα καπέλο, ένα γιλέκο, ένα καμπανάκι, μία μύτη, ότι θυμίζει κάτι από τους ήρωες του παραμυθιού. Χρησιμοποιήστε ένα υλικό για κάθε ήρωα κάθε φορά που μιλά στο παραμύθι. Κάντε επίσης έντονες χειρονομίες, σηκωθείτε από τη θέση σας και κινηθείτε στο χώρο, αν αυτό χρειάζεται. Αυτό που καταφέρνετε είναι να μεταφέρετε την ιστορία από το βιβλίο μπροστά στα μάτια του παιδιού σας.
> Αφού διαβάσετε, μοιραστείτε τους ρόλους και τα υλικά και παίξτε την ιστορία χρησιμοποιώντας τον καταλληλότερο χώρο του σπιτιού σας. Σε αυτή την περίπτωση θα έχετε μεταφέρει πράγματι την ιστορία στο σαλόνι σας!

> Διαβάστε ξανά και ξανά τα αγαπημένα του παραμύθια. Να θυμάστε ότι το διάβασμα πρέπει να είναι μια ωραία εμπειρία για το παιδί σας. Μην διαβάζετε κάτι που δεν του αρέσει. Το πιο πιθανό είναι να γκρεμίσετε κάτι που χτίσατε με κόπο.

Διαβάστε με το παιδί σας και περάστε καλά! Μην έχετε συνέχεια στο μυαλό σας με ποιο τρόπο θα του περάσετε το μήνυμα να διαβάζει στον ελεύθερό του χρόνο στο μέλλον. Μην πιέζεστε και μην το πιέζετε. Το διάβασμα πρέπει να είναι μια ωραία εμπειρία για το παιδί σας αλλά και για εσάς. Μόνο έτσι θα πετύχετε το σκοπό σας. Διασκεδάστε μαζί!
Όλα τα παραπάνω απαιτούν χρόνο και διάθεση. Κυρίως όμως απαιτούν παιδικότητα και αυθορμητισμό, που μάλλον οι περισσότεροι έχουμε χάσει ή έχουμε βγάλει συνειδητά από τη ζωή μας. Γιατί όμως; Μήπως έχουμε ξεχάσει πόσο όμορφα περνούσαμε παίζοντας με φίλους ή μήπως πιστεύουμε (ή μας έχουν κάνει να πιστεύουμε), πως το παιχνίδι και ο αυθορμητισμός είναι δικαίωμα μόνο των παιδιών; Για ποιο λόγο άραγε;

Τι να κάνετε, όταν έρθει η ώρα να «βγάλετε την πάνα»

Το παιδάκι σας γνωρίζει λέξεις, που έχουν να κάνουν με τη χρήση της τουαλέτας; Ακολουθεί απλές οδηγίες; Δείχνει ενδιαφέρον για το γιογιό, που έχετε ήδη αγοράσει και εγκαταστήσει στην τουαλέτα; Σας λέει πότε είναι ώρα για «τουαλέτα»; Μπορεί να ανέβει σκαλοπάτια μόνο του; Μάλλον είναι αναπτυξιακά έτοιμο να πετάξει την πάνα. Αν έχετε αγοράσει και τον κατάλληλο εξοπλισμό είναι ώρα να αρχίσετε την εκπαίδευσή του στη χρήση της τουαλέτας.

Πριν ακόμα προσπαθήσετε να βάλετε το παιδάκι σας στο γιογιό, δοκιμάστε τα παρακάτω, που στόχο έχουν να προετοιμάσουν το παιδί για την όσο το δυνατό πιο ομαλή μετάβασή του από την πάνα στο γιογιό:

Βάλτε στο καθημερινό σας λεξιλόγιο λέξεις που έχουν να κάνουν με τη χρήση της τουαλέτας (γιογιό, τσίσα, κακά, τουαλέτα κ.α). Θυμηθείτε! Αν το παιδάκι σας δεν κατανοεί αυτές τις λέξεις, δεν θα κατανοήσει και αυτό που του ζητάτε να κάνει. Έτσι, κάθε φορά που αλλάζετε πάνα και έχει κάνει μόλις κακά ή τσίσα, πείτε του: «Α! Βλέπω ότι έκανες πολλά τσίσα!». Το ίδιο μπορείτε να κάνετε κι όταν αντιλαμβάνεστε ότι κάνει κακά στην πάνα λέγοντάς του: «Κάνεις κακά!». Με αυτό τον τρόπο θα συνδέσει τις νέες λέξεις, που ακούει με την πράξη που έκανε ή κάνει.

Ζητήστε από το παιδί σας να σας πει, αν έχει βρέξει ή λερώσει την πάνα του. Και πάλι το φέρνετε σε επαφή με τις πράξεις του, αρχίζει να παρατηρεί το σώμα του και μαθαίνει νέες λέξεις αλλά και ολόκληρες φράσεις.

Πάρτε ένα γιογιό και βάλτε το στο μπάνιο. Αφήστε το παιδί σας να έρθει σε επαφή με αυτό. Το πιο πιθανό είναι να ενδιαφερθεί γι’αυτό, γιατί είναι κάτι καινούργιο που μπήκε στο σπίτι αλλά και ελκυστικό (πρέπει να είναι).

Ενθαρρύνετέ το να καθίσει με τα ρούχα πρώτα, αργότερα με την πάνα και αμέσως μετά γυμνούλι. Αν δεν θέλει, μην το πιέσετε. Κάποια στιγμή θα το κάνει.

Αν πιστεύετε ότι τα καταφέρνει με τα παραπάνω και ότι το παιδάκι σας είναι έτοιμο να μάθει πώς να χρησιμοποιεί την τουαλέτα πάρτε μερικές ιδέες για το πώς θα το εκπαιδεύσετε:

Βάλτε στο καθημερινό σας πρόγραμμα τη νέα δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει πως είναι ανάγκη να βρείτε και να αφιερώσετε χρόνο στο παιδί σας για να μπορέσει να τα καταφέρει.

Φορέστε του ρούχα άνετα, ρούχα που να μπορεί και το ίδιο να βγάλει εύκολα και γρήγορα όταν το χρειαστεί. Μην του φοράτε ρουχαλάκια που κουμπώνουν στον καβάλο.

Πείτε στο παιδάκι σας ότι από εδώ και πέρα θα κάνουμε κακά και τσίσα στην τουαλέτα και μάλιστα μέσα στο γιογιό. Εξηγήστε του ότι πρέπει να κάθεται στο γιογιό, για να το καταφέρει αυτό. Καθίστε μαζί του στην τουαλέτα (εσείς στην τουαλέτα κι εκείνο στο γιογιό του). Αν έχει μεγαλύτερο αδελφάκι, βάλτε τα δύο αδελφάκια μαζί στην τουαλέτα. Τα παιδιά μαθαίνουν πιο εύκολα με την παρατήρηση.

Για να καταλάβει πιο πολύ την διαδικασία, αφού έχει λερώσει την πάνα του, βάλτε το περιεχόμενό της στο γιογιό και πείτε στο παιδάκι σας: «Αυτό πάει εδώ στο γιογιό, όχι πια στην πάνα».

Βάλτε το να καθίσει στο γιογιό αφού έχει ξυπνήσει το πρωί με στεγνή πάνα. Είναι πολύ πιθανό να το χρησιμοποιήσει. Αν όχι, ξαναβάλτε το 45 λεπτά με 1 ώρα αφού έχει πιεί πολλά υγρά. Βάλτε το στο γιογιό για λίγα λεπτά κάθε μέρα. Αφήστε το να σηκωθεί, όποτε θέλει. Μην ξεχνιέστε! Αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνει μια νέα ρουτίνα του παιδιού σας. Γι΄αυτό το λόγο είναι ανάγκη να μη «χάνετε» μέρες.

Προσπαθήστε να «πιάσετε» το παιδί σας την ώρα που κάνει κακά. Σίγουρα καταλαβαίνετε πότε κάνει, παρατηρώντας τα σημάδια στη συμπεριφορά και το σώμα του. Ρωτήστε το: «Κάνεις κακά;». Το πιο πιθανό είναι να σας απαντήσει ναι. Ακόμα όμως κι αν δεν σας απαντήσει καταφατικά, ενώ εσείς πιστεύετε πως θα κάνει, ζητήστε του να τρέξετε στην τουαλέτα. Επιπλέον θα έχετε σίγουρα παρατηρήσει, ότι συνηθίζει να ενεργείται συγκεκριμένη ώρα μέσα στη μέρα. Ζητήστε από το παιδί σας να καθίσει στο γιογιό εκείνη την ώρα ή απλώς «έχετε το νου σας»!

Βάλτε το παιδάκι σας στο γιογιό 15 με 30 λεπτά μετά από τα γεύματα, έτσι ώστε να εκμεταλλευτείτε την τάση του εντέρου να «κινείται» μετά από αυτά.

Πείτε μπράβο στο παιδί σας κάθε φορά που τα καταφέρνει! Χαρείτε μαζί του με όλο σας το σώμα κάνοντας «γιορτή»!
Μην δείχνετε δυσαρέσκεια και μην το μαλώνετε, όταν δεν καταφέρνει να χρησιμοποιήσει το γιογιό ή λερώσει το πάτωμα και μην το μαλώνετε. Καθαρίστε μαζί.

Έχετε υπόψη σας, ότι είναι ανάγκη να γνωρίζουν όλοι όσοι περνούν χρόνο με το παιδάκι σας μόνοι τους το σύστημά σας για την εκπαίδευσή του στη χρήση της τουαλέτας. Είναι ανάγκη δηλαδή να γνωρίζουν ακόμα και τις λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιείτε, για να καταφέρει το παιδί σας να χρησιμοποιεί το γιογιό.

Δώστε χρόνο σε σας και το παιδί σας καθ’όλη τη διάρκεια αυτής της εκπαίδευσης. Έχετε στο μυαλό σας ότι δεν θα μάθει αμέσως, πώς να χρησιμοποιεί την τουαλέτα, αλλά και πως εκεί που πιστεύατε, πως όλα πήγαιναν καλά, το παιδάκι σας είχε το πρώτο του ατύχημα. Αντιμετωπίστε το σαν τέτοιο κι όχι σαν καταστροφή. Καθησυχάστε το! Ατυχήματα συμβαίνουν και θα συμβαίνουν σε όλους. Παρηγορήστε το, αν έχει ταραχτεί και πείτε του, ότι μέχρι τώρα τα έχει πάει πολύ καλά και πως είστε σίγουρη ότι θα τα καταφέρει!

Καλή επιτυχία!

Πότε είναι η κατάλληλη ώρα να «βγάλετε την πάνα»;

Μπαίνει σιγά σιγά η Άνοιξη και πολλές μαμάδες παιδιών, που πλησιάζει ο καιρός να αποχωριστούν την πάνα τους αρχίζουν να σκέφτονται, αν πράγματι ήρθε η ώρα. Είναι η ηλικία 18 έως 24 μηνών η κατάλληλη για να ξεκινήσετε να εκπαιδεύετε το παιδάκι σας στη χρήση της τουαλέτας; Σκέφτεστε πως το καλοκαίρι εφόσον είναι μια εποχή που έχετε περισσότερο χρόνο και ηρεμία, ίσως είναι πιο κατάλληλο για να ξεκινήσετε μια τέτοια εκπαίδευση; Με ποιο τρόπο όμως;

Πότε να ξεκινήσω την εκπαίδευση;

Η ηλικία του παιδιού δεν αποτελεί πάντα καλό οδηγό, αν χρειαζόμαστε κατεύθυνση για το χρόνο της έναρξης της εκπαίδευσης του παιδιού μας στη χρήση της τουαλέτας. Αν και συνήθως η εκπαίδευση αυτή ξεκινά στους 18 με 24 μήνες του παιδιού, υπάρχουν σημάδια που μπορείτε να παρατηρήσετε στο παιδί σας, για να καταλάβετε, αν είναι έτοιμο να βγάλει την πάνα, πέρα από την ίδια την ηλικία του:

> Μπορεί να ακολουθεί απλές οδηγίες.

> Κατανοεί λέξεις που έχουν να κάνουν με τη χρήση της τουαλέτας.

> Μπορεί να ελέγξει τους μύες της πυέλου που σχετίζονται με τον έλεγχο των απεκκρίσεων (μπορεί μόνο του να ανέβει σκαλοπάτια).

> Εκφράζει ρητά πως θέλει να πάει τουαλέτα λέγοντας π.χ «κακά» ή «τσίσα».

> Κρατά την πάνα στεγνή για 2 ώρες.

> Βλέπει το γιογιό, κάθεται σε αυτό και ξανασηκώνεται.

> Αν βάζει και βγάζει ρουχαλάκια μόνο του.

Αν παρατηρείτε τα περισσότερα από τα παραπάνω σημάδια, αλλά η περίοδος που διανύετε είναι στρεσογόνος για εσάς και το παιδί σας (του μαθαίνετε ακόμα να κοιμάται στο κρεβάτι του και όχι στην κούνια, στο δωμάτιό του και όχι στο δικό σας, αν είναι άρρωστο ή είστε εσείς, αν περιμένετε σε λίγο καιρό να γεννήσετε ή μόλις γεννήσατε, αν μετακομίζετε ή μόλις μετακομίσατε κ.α), μην το επιχειρήσετε. Είναι ανάγκη να ξεκινήσετε την εκπαίδευση στη χρήση της τουαλέτας, όταν εσείς και η οικογένειά σας είστε ήρεμοι και έχετε χρόνο. Η διάθεση και ο χρόνος είναι παράγοντες που θα επηρεάσουν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς σας.

Πολλές μαμάδες σκέφτονται, πως η Άνοιξη το Καλοκαίρι είναι μια ιδανική περίοδος, για να «βγάλουν την πάνα», γιατί τότε τα ρούχα των παιδιών είναι λιγότερα, τα χαλιά έχουν αποσυρθεί στις ντουλάπες του σπιτιού κι εκείνες είναι πιο ήρεμες και χαλαρές. Πράγματι, αυτή η περίοδος μπορεί να είναι πιο βοηθητική, όμως σε καμία περίπτωση μην καθυστερήσετε την εκπαίδευση του παιδιού σας, ενώ εκείνο είναι έτοιμο, επειδή είναι χειμώνας και μην βιαστείτε πιέζοντας το να μάθει κάτι δια της βίας, ενώ δεν είναι αναπτυξιακά έτοιμο.

Πόσο θα διαρκέσει η εκπαίδευση;

Όλη η διαδικασία μπορεί να έχει διάρκεια 3 έως 6 μηνών, αν και κάποια παιδιά μπορεί να χρειαστούν λιγότερο ή περισσότερο χρόνο. Έχει παρατηρηθεί, πως τα κορίτσια μαθαίνουν γρηγορότερα, πώς να χρησιμοποιούν την τουαλέτα, από τα αγόρια. Επιπλέον, κάποια παιδιά καταφέρνουν να μην βρέχονται και να μην λερώνονται τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας, όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενώ κάποια άλλα χρειάζονται περισσότερο χρόνο, για να ελέγξουν την κύστη τους και το έντερό τους κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Έχω εφοδιαστεί με τα κατάλληλα εργαλεία;

Σκεφτείτε, αν θα αγοράσετε παιδικό γιογιό ή καθισματάκι, που προσαρμόζεται στη δική σας τουαλέτα. Αν επιλέξετε καθισματάκι, φροντίστε να προμηθευτείτε και ένα σκαμνάκι για να έχει το παιδάκι σας εύκολη και γρήγορη πρόσβαση στο καθισματάκι του, όταν το χρειάζεται. Φροντίστε να εξοπλίσετε και τις δύο τουαλέτες του σπιτιού σας (αν έχετε δύο) με γιογιό ή κάθισμα. Ιδανικό θα ήταν να φυλάσετε ένα γιογιό και στο αυτοκίνητό σας σε περίπτωση, που στην περίοδο, που εκπαιδεύετε το παιδί σας κάνετε κάποιο μεγάλο ταξίδι. Σταματήστε για τουαλέτα κάθε 1 με 2 ώρες.
Αγοράστε καινούργια εσώρουχα στο παιδί σας. Επιλέξτε εσώρουχα χρωματιστά ή με στάμπες αγαπημένων ηρώων. Επιλέξτε δηλαδή εσώρουχα που ξέρετε ότι θα αρέσουν τόσο στο παιδί σας, που δεν θα ήθελε να τα λερώσει ή που θα έκανε μεγαλύτερη προσπάθεια να μην λερώσει.

Σκεφτείτε την πιθανότητα να κάνετε τις αγορές αυτές μαζί με το παιδί σας, αφού πρώτα έχετε μιλήσει μαζί του, για το τι θα προσπαθήσετε να καταφέρετε μαζί τους επόμενους μήνες και αφού έχετε κάνει μια έρευνα αγοράς πρώτα. Η δυνατότητα της επιλογής, αλλά και της συμμετοχής είναι ένα πρώτο βήμα για την εκπαίδευση στη χρήση της τουαλέτας. Το να επιλέξει τα πράγματα, που του αρέσουν του δίνει μια αίσθηση ελέγχου. Αυτό είναι άλλωστε το οποίο θέλουμε να καταφέρει βγάζοντας την πάνα, να ελέγξει τις σωματικές του ανάγκες, να ελέγξει το σώμα του, θέλουμε να πετύχει τον έλεγχο.

Η εκπαίδευση στη χρήση της τουαλέτας είναι ένα σημείο ορόσημο για το παιδί σας. Ναι, είναι μια σημαντική περίοδος για εσάς και το παιδί σας. Ίσως και κρίσιμη. Μπορεί να σας προκαλεί άγχος ή να σας προκαλέσει άγχος. Αργά ή γρήγορα όμως το παιδάκι σας με τη βοήθειά σας θα βγάλει την πάνα μια για πάντα. Γι’αυτό το λόγο δεν θα σας ωφελήσει το άγχος για το αν θα τα καταφέρει ή για το αν θα τα καταφέρετε. Ζήστε με χαρά και κάντε διασκεδαστική και αυτή την περίοδο της ζωής σας μαζί με το παιδί σας.

Κατανοώντας τη συμπεριφορά του παιδιού μου (18-36 μηνών)

«Εκνευρίζομαι, όταν συνειδητοποιώ, ότι ο δίχρονος γιος μου έχει τόση δύναμη και δεν εννοώ σωματική! Τυπικό παράδειγμα έκφρασης αυτής της δύναμης, είναι η εβδομαδιαία μας «βόλτα» στο μάρκετ. Αλίμονο, αν του κάνει εντύπωση κάποιο από τα προιόντα που βλέπει! Ξεσηκώνει τον κόσμο, αν του πω όχι. Κάνει ένα φοβερό ξέσπασμα θυμού, φωνάζει, κλαίει, γίνεται κατακόκκινο. Δεν ξέρω τι να κάνω σε αυτές τις περιπτώσεις!».

Αυτή θα μπορούσε να είναι μια τυπική συμπεριφορά ενός δίχρονου παιδιού, που του λένε όχι. Η ηλικία αυτή για τα νήπια μπορεί να χαρακτηριστεί και ηλικία του «όχι». Τι σημαίνει αυτό; Ότι το όχι βγαίνει από το στόμα των νηπίων πολλές φορές την ημέρα. Αρνούνται, θυμώνουν και κλαίνε ή ξεσπούν σε πιο σοβαρές κρίσεις θυμού. Πολύ συχνή είναι η εικόνα ενός παιδιού να κλαίει και να χτυπιέται ή να κυλιέται στο πάτωμα φωνάζοντας, όταν οι γονείς του δεν ανταποκρίνονται στο κάλεσμά του.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

> Αυτή είναι μια περίοδος που το νήπιο ανακαλύπτει τον εαυτό του ως ξεχωριστό ον. Μέχρι πριν από λίγο πίστευε πως ήταν ένα με τη μαμά. «Τώρα λοιπόν είναι η ώρα να δείξω ποιος είμαι, να δείξω ότι μπορώ και μόνος μου, ότι μπορεί να θέλω κάτι διαφορετικό από αυτό που θέλεις εσύ, να σου δείξω ότι μπορεί να έχω δική μου άποψη, ότι μπορώ να παίρνω αποφάσεις για μένα, ότι αξίζω». Μια σπουδαία περίοδος για τα νήπια, που μαθαίνουν πολλά τόσο για τον κόσμο, όσο και για τον εαυτό τους. Ο θυμός τους και οι εκφράσεις του είναι απόρροια του σεβασμού για τον εαυτό τους, που θέλουν να ανακτήσουν μετά το δικό σας όχι, το οποίο είναι για εκείνα προσβολή. «Δεν είναι δυνατό να μου λες όχι, γιατί ότι αποφασίζω δεν μπορεί να είναι λάθος ή να μην γίνεται σεβαστό». Αυτή είναι η δική τους πραγματικότητα, που αξίζει το σεβασμό μας και μόνο καλό μπορεί να τους κάνει.

> Τα νήπια με αυτόν τον τρόπο χτίζουν την αυτοεκτίμησή τους. Εκφράζουν ξεκάθαρα και βροντερά τις ανάγκες τους, τα θέλω τους, τις διαθέσεις τους, πιστεύοντας πως όλα θα γίνουν σεβαστά, γιατί απλά έχουν δίκιο και αυτό τα κάνει να αισθάνονται υπερήφανα για τον εαυτό τους. Εμείς συντονιζόμαστε με τις ανάγκες τους και ανταποκρινόμαστε σε αυτές καλύπτοντάς τες και εκείνα παίρνουν το μήνυμα ότι η ανταπόκρισή μας οφείλεται στη δική τους αξία. «Αξίξω, γι’αυτό οι γονείς μου ανταποκρίνονται». Υπάρχουν όμως φορές που η ανάγκη τους να εκφράσουν τον εαυτό τους έρχεται, για παράδειγμα, σε αντίθεση με την ασφάλειά τους. Τότε ακούν ένα όχι που ηχεί στα αυτιά τους τόσο δυνατά και ο θυμός ξεσπά. Μια λανθασμένη κίνηση από εμάς θα ήταν να αντιδράσουμε δείχνοντας μόνο την αρνητική μας διάθεση και μάλιστα με θυμό. Σκεφτείτε, δεν αντιδρούμε, προσπαθούμε να συνδεθούμε, δηλαδή προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτό που το παιδί μάς εκφράζει. Τι μας εκφράζει με το θυμό του; Την ανάγκη του να γίνεται σεβαστό. Την ανάγκη του να χτίσει μια υγιή αυτοεκτίμηση. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως θα πάρουμε πίσω την απόφασή μας, εφόσον πρόκειται για την ασφάλειά του. Το παιδί σας δεν έχει ανάγκη να γίνουν απαραίτητα αποδεκτές οι συμπεριφορές του. Έχει ανάγκη να είναι εκείνο και τα συναισθήματά του πλήρως αποδεκτά. Έχει ανάγκη να κατανοήσετε το θυμό του και την πυρηνική του ανάγκη να δείχνει σεβασμό στον εαυτό του αλλά και να είναι αποδέκτης σεβασμού, ώστε να ενδυναμωθεί η αυτοεκτίμησή του, η κινητήριος δύναμη της συνεχιζόμενης ανάπτυξής του.

> Η αλήθεια είναι, πως δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους. Γι’αυτό και όταν θέλουν κάτι και δεν το έχουν καταλήγουν πολύ γρήγορα σε κρίση θυμού. Αυτές οι κρίσεις είναι ο τρόπος, που έχουν για να εκφράσουν αυτό, που αισθάνονται. Όταν τους λέτε όχι, δεν έχουν άλλο τρόπο στο οπλοστάσιο τους για να το διαχειριστούν, από το θυμό. Δεν μπορούν δηλαδή να εκφράσουν με άλλο τρόπο τη δυσαρέσκειά τους και καταλήγουν σε θυμό, ούτε να διαχειριστούν τον ίδιο το θυμό και καταλήγουν σε κρίση θυμού. Η περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει τα συναισθήματα, το μεταιχμιακό σύστημα δεν είναι ακόμα τόσο ώριμη ώστε να λειτουργήσει για το λόγο για τον οποίο υπάρχει. Πώς θα ωριμάσει; Θα ωριμάσει μέσω των βέλτιστων εμπειριών διαχείρισης συναισθημάτων, που θα αποκτήσει μέσα στη σχέση σας και στη σχέση του με άλλους ανθρώπους που θα είναι υπεύθυνοι για εκείνο. Θα ωριμάσει όταν τα δικά του έντονα συναισθήματα, που του φέρνουν εσωτερική ανισορροπία, αντιμετωπίζονται συστηματικά με το δικό σας ώριμο μεταιχμιακό σύστημα. Αυτό σημαίνει πως για να ωριμάσει ένας εγκέφαλος είναι ανάγκη να συνδέεται καθημερινά με έναν ώριμο εγκέφαλο, το δικό σας.

> Όπως ειπώθηκε παραπάνω, τα νήπια μαθαίνουν καθημερινά πράγματα για τον κόσμο που τα περιβάλλει, ειδικά αυτή την περίοδο που μπορούν να κινούνται με ευκολία, όπου επιθυμούν. Τώρα λοιπόν ξεκινά το ταξίδι των ορίων. Τι θα συμβεί, αν το πετάξω κάτω; Τι θα γίνει, αν το τραβήξω, αν το φυσήξω, αν το αναποδογυρίσω, αν το ζουλήξω, αν ουρλιάξω, αν το σπρώξω, αν το κλωτσήσω κ.α… Με βάση τη δική μας ανταπόκριση εκείνα καταλαβαίνουν μέχρι που μπορούν να πάνε. Σε αυτό το «παιχνίδι» όμως θα υπάρξουν φορές, που θα ακούσουν «όχι». Όταν αυτές είναι αρκετές ή όταν το όχι ακουστεί για κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον τότε είναι που ο θυμός κάνει την εμφάνισή του.

> Αυτή είναι η ηλικία που τα νήπια αρχίζουν να μιλούν λίγο καλύτερα, αλλά όχι τόσο καλά, ώστε να μπορούν να εκφράσουν με ακρίβεια αυτό, που πραγματικά θέλουν ή αισθάνονται. Αυτός είναι ένας πολύ καλός λόγος για να θυμώσουν.

> Σε αυτή την ηλικία τα μικρά σας δεν έχουν την αίσθηση του χρόνου. Πόσες φορές δεν θύμωσαν, όταν άκουσαν τις λέξεις, αύριο, σε λίγο κ.α.; Θυμώνουν γιατί δεν καταλαβαίνουν τι τους λέτε αλλά και γιατί πιστεύουν ότι το σε λίγο είναι τα δικά μας 5 δευτερόλεπτα και το αύριο το δικό μας ποτέ.

Οι κρίσεις θυμού έρχονται στα πλαίσια της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών και απαιτούν την προσοχή μας. Κάθε φορά που αντιμετωπίζετε τον θυμό του παιδιού σας σκεφτείτε; Από που προέρχεται ο θυμός; Τι θέλει να μου εκφράσει το παιδί μου πραγματικά; Γιατί του λέω όχι; Γιατί του λέω να κάνει αυτό και αντιδρά; Πως πήρα αυτή την απόφαση; Κοιτάξτε μέσα σας. Ανταποκρίνεστε στη δική του ανάγκη ή η απόφασή σας είναι αντίδραση σε μια δική σας ανάγκη που μένει ακάλυπτη; Πώς αισθάνομαι τώρα για αυτό που συμβαίνει και γιατί; Θυμό, οργή, απογοήτευση, άγχος. Για ποιο πράγμα αισθάνεστε έτσι; Αφορά το παιδί σας ή μήπως εσάς; Σας θυμίζει κάτι αυτή η σκηνή; Τι κάνατε εσείς ως παιδί σε αντίστοιχες καταστάσεις και πως αντιδρούσε η μητέρα σας; Πως σας κάνει να αισθάνεστε τώρα αυτό; Πολλές είναι οι φορές που τα παιδιά αντιδρούν με θυμό γιατί τα συναισθήματα και οι αποφάσεις μας δεν αφορούν αυτά αλλά απευθύνονται σε αυτά. Ο θυμός τους είναι ο μόνος τρόπος για να μας δείξουν ότι αυτό δεν είναι, ούτε θα έπρεπε να είναι δικό τους φορτίο, φορτίο που μπορούν να αντέξουν.

 

Τι να κάνω σε μια κρίση θυμού;

> Μείνετε ψύχραιμοι.

> Αν ο θυμός του παιδιού σας και οι εκφράσεις του είναι κάτι καινούργιο για εσάς, σκεφτείτε ότι όπως σε καθετί καινούργιο έτσι κι εδώ θα σας πάρει κάποιο χρόνο για να βρείτε έναν τρόπο να διαχειρίζεστε το θυμό, ώστε να νιώσει άνετα τόσο το παιδί σας όσο κι εσείς.

> Πείτε στο παιδάκι σας τι δεν μπορεί να κάνει ήρεμα και απλά. Μην λέτε πολλά λόγια. Δεν μπορεί να σας ακούσει τώρα. Αυτό που προσπαθεί να κάνει είναι να εκφράσει όλη την ένταση που αισθάνεται. Προσπαθεί να εκτονωθεί.

> Αναγνωρίστε ό τι αισθάνεται. Ναι αγάπη μου, τώρα είσαι θυμωμένος/η γιατί… Είναι δύσκολο να μην μπορείς να…

> Μείνετε δίπλα του, δείξτε του τρυφερότητα. Πάρτε το αγκαλιά, χαϊδέψτε το, φιλήστε το απαλά, πείτε λόγια υποστηρικτικά («η μαμά/ ο μπαμπάς είναι εδώ», «μπορείς να κλάψεις, όσο το χρειαστείς», «εγώ θα μείνω δίπλα σου, μέχρι να νιώσεις καλύτερα«). Αν αντιστέκεται στο άγγιγμα, διαβεβαιώστε το ότι θα είστε δίπλα του μέχρι να νιώσει καλύτερα. Αν γίνει επιθετικό προς τον εαυτό του ή εσάς, πείτε του: «Δεν μπορώ να σε αφήσω να…«. Θα χρειαστεί να του κρατήσετε τα χέρια ή να το κρατήσετε κάπως ώστε να μην κάνει κακό στον εαυτό του.

> Μείνετε δίπλα του μέχρι να εκτονωθεί πλήρως ο θυμός και όποια άλλα συναισθήματα έχει.

> Αφού ο θυμός λήξει, μπορεί το παιδί να συμπεριφερθεί σα να μην έχει συμβεί τίποτα, μπορεί να ζητήσει την αγκαλιά σας, μπορεί να ζητήσει να παίξετε, μπορεί να θελήσει να σας πει κάτι. Υπενθυμίστε στο παιδάκι σας πόσο πολύ το αγαπάτε.

> Προτείνετέ του να κάνετε κάτι μαζί. 

Σε όλη αυτή τη διαδικασία η σχέση σας προωθείται. Η εμπιστοσύνη που έχει το παιδί σας σε εσάς ότι θα του δοθεί προσοχή, αγάπη, αποδοχή, κατανόηση, ενδυναμώνεται. Το παιδί θυμώνει, εκφράζει δηλαδή μια ανάγκη του κι εσείς την αναγνωρίζετε και την αποδέχεστε. Μένετε δίπλα ως σταθερή παρουσία σε μια δύσκολη στιγμή του παιδιού σας. Του παρέχεται ασφαλές πλαίσιο (προσοχή, αγάπη, αποδοχή, κατανόηση) ώστε να εκφραστεί βαθιά. Μένετε δίπλα του όσο χρειαστεί, ώστε να εκφραστεί πλήρως. Είστε εκεί, όταν το παιδί είναι καλύτερα και έτοιμο να συνεχίσει. Είστε πιστοί στη σχέση σας. Είμαι εδώ για εσένα κάθε στιγμή. Σε αγαπώ άνευ όρων, σε σέβομαι, σε αποδέχομαι πλήρως, σε προσέχω, όταν και για όσο το έχεις ανάγκη κατανοώντας σε. Αυτό είναι το πρότυπο από το οποίο θα μάθει το παιδί σας να ρυθμίζει τα συναισθήματά του, να αντιμετωπίζει τις ματαιώσεις. Θα μάθει μέσα στη σχέση σας. Θα μάθει μέσα από τη σχέση σας. Θα μάθει αφού συνδεθείτε μαζί του. Θα ωριμάσει μέσω της δικής ωριμότητας, που εκφράζεται καθημερινά στη σχέση σας.

 

 

Πώς να προετοιμάσω το παιδί μου να διαβάσει; (4-5 ετών)

Η περίοδος αυτή είναι η πιο σημαντική, για να περάσει το παιδί ομαλά από την προσχολική αγωγή, σε αυτή που θα του προσφέρει το Δημοτικό Σχολείο. Δεν είναι ποτέ αργά, για να του διαβάζετε, να παίξετε με τα βιβλία, τα γράμματα και τους ήχους. Έρευνες δείχνουν, πως τα παιδιά με καθυστέρηση στον προφορικό λόγο και με χαμηλή φωνολογική επίγνωση, έχουν πιο πολλές πιθανότητες να αναπτύξουν Μαθησιακές Δυσκολίες, σε σχέση με παιδιά φυσιολογικής ανάπτυξης σε επίπεδο λόγου και φωνολογίας. Γι’ αυτό μη χάνετε χρόνο. Βάλτε το παιδί σας στον κόσμο των βιβλίων, των ήχων, των γραμμάτων και βοηθήστε το να τον ανακαλύψει!

Θυμηθείτε πως τώρα βρίσκεστε στην τελική φάση της «προετοιμασίας» του παιδιού σας, για να «δεχθεί» τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Αυτά τα δύο χρόνια είναι καθοριστικά, για να κατακτήσει το παιδί σας δεξιότητες προαπαιτούμενες της ανάγνωσης και της γραφής και να τελειοποιήσει ικανότητες, όπως αυτή του προφορικού λόγου.

Διαβάστε μαζί συχνά. Τι πετυχαίνετε; Τα οφέλη είναι πολλαπλά. Η επαφή με το παιδί σας κατά τη διάρκεια μιας ήρεμης και χαλαρής ανάγνωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από ζεστασιά και αίσθηση ασφάλειας, δίνει σε εκείνο το μήνυμα, πως το διάβασμα είναι μια ρουτίνα που το τροφοδοτεί με τα δύο παραπάνω θετικά συναισθήματα. Όταν διαβάζουμε αισθάνομαι όμορφα, ζεστά… Δημιουργείτε έτσι ή και διατηρείτε μια καλή σχέση με το διάβασμα και το βιβλίο. Το παιδί σας έτσι μαθαίνει να αναζητά το διάβασμα, γιατί θα αναζητά αυτά τα συναισθήματα. Ποιο παιδί άλλωστε δεν θέλει να μοιράζεται όμορφα συναισθήματα με τους γονείς του.

Επιπλέον με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του προφορικού και του γραπτού λόγου, αυτή της επικοινωνίας, της μεταφοράς μηνυμάτων, νοημάτων και ιδεών. Με το να έρχεται σε επαφή καθημερινά με το γραπτό λόγο, όλα αυτά παίρνουν στο μυαλό του μια μορφή, αποκτούν δομή και περιεχόμενο. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως αυτό που ο μπαμπάς ή η μαμά μου διαβάζουν είναι αυτό που είναι γραμμένο πάνω στο χαρτί. Δεν διαβάζει παράξενα σχήματα στη σειρά, αλλά γράμματα στη σειρά, τις λέξεις, οι οποίες έχουν συγκεκριμένο ήχο. Αντιλαμβάνεται πως αυτό που λέμε, μπορούμε και το γράφουμε, υπάρχει δηλαδή αντιστοιχία μορφής και ήχου, γραφήματος και φωνήματος.

Με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί σας δεν μαθαίνει μόνο νέες λέξεις αλλά και πώς τις χρησιμοποιούμε. Οι λέξεις αυτές δεν είναι τυχαίες, αλλά βρίσκονται μέσα σε ένα σύνολο, σε ένα παραμύθι. Δεν τις ακούει απλά. Οι λέξεις αυτές φτιάχνουν στο μυαλό του παιδιού μια ολόκληρη ιστορία, μια ιστορία με ήρωες, παθήματα, μαθήματα, δράση. Είναι λέξεις τις οποίες «βιώνει» το παιδί, όπως βιώνει και το παραμύθι (μπαίνει μέσα σε αυτό), άρα θα τις χρησιμοποιήσει.

Το άκουσμα μιας ιστορίας, η κατανόηση του νοήματός της από το παιδί και η ικανότητά του να την αναδιηγηθεί σημαίνει ότι θυμάται τους ήρωες και τα χαρακτηριστικά τους, τα γεγονότα και τη σειρά τους. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει, πως το παιδί σας προσέχει. Άρα όσο περισσότερο διαβάζετε, τόσο περισσότερο αυξάνεται το εύρος της προσοχής του παιδιού (θα μπορεί μετά από ένα ή δύο χρόνια να κάθεται στην καρέκλα του και να ακούει τη δασκάλα του, θα μπορεί να συγκεντρωθεί επαρκώς για να μελετήσει το απόγευμα στο σπίτι). Σημαίνει ότι θυμάται, άρα όσο πιο πολύ διαβάζετε θα βελτιώνεται η μνήμη του. Σημαίνει, πως έχει επίγνωση της αλληλουχίας των γεγονότων, άρα αύριο θα μπορεί π.χ να οργανώσει τη σκέψη του με τέτοιο τρόπο, ώστε να γράψει σωστά κείμενα.

Όταν τελειώσετε το διάβασμα μιας ιστορίας ή κατά τη διάρκειά της, κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας. Αφήστε κι εκείνο να σας ρωτήσει. Κάντε ερωτήσεις για τα γεγονότα, τις αποφάσεις των ηρώων και γιατί τις πήραν, πώς αισθάνονται οι ήρωες και γιατί, πώς αισθάνεται εκείνο και γιατί, μιλήστε για τα δικά σας συναισθήματα και εξηγήστε, ρωτήστε, αν θα άλλαζε κάτι στην ιστορία, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί, αν θα άλλαξε το τέλος και ποιο θα ήταν αυτό, μοιραστείτε και τη δική σας άποψη. Ρωτήστε ότι σας έρχεται στο νου, με διάθεση όμως παιχνιδιού, πειράγματος και όχι αυστηρού δασκάλου. Άλλωστε τώρα παίζετε και στο παιχνίδι είμαστε χαλαροί και χαρούμενοι!

Όλο αυτό το πάρε δώσε μεταξύ σας, θα βελτιώνει χρόνο με το χρόνο, ανάγνωση με την ανάγνωση τον προφορικό του λόγο. Θα μάθει νέες λέξεις και τις χρήσεις τους. Θα μάθει να τις συντάσσει σωστά, να εκφράζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια. Επιπλέον, θα μάθει να βγάζει σωστά συμπεράσματα ή συμπεράσματα που έχουν σωστή βάση, θα μάθει να προβλέπει, να κρίνει, εφόδια απαραίτητα για ένα παιδί, ήδη από την Α’ Τάξη.

Διαβάζοντας μαζί με το παιδί, θα αρχίζει να κατανοεί πού είναι η αρχή και πού το τέλος ενός κειμένου, ποιος είναι και τι είναι ο τίτλος μιας ιστορίας, ότι διαβάζουμε από αριστερά προς τα δεξιά, ότι αυτό είναι ένα γράμμα κι αυτό μια λέξη. Όλα αυτά είναι δεξιότητες και έννοιες προαπαιτούμενες της διδασκαλίας και κατάκτησης της ανάγνωσης και της γραφής.

Παίξτε με τους ήχους. Τραγουδήστε μαζί, πείτε ποιηματάκια και οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε που έχει ομοιοκαταληξία. Μαθαίνετε έτσι στο παιδί σας, πως τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου. Πείτε του λέξεις και ζητήστε να σας της χτυπήσει παλαμάκια. Το πιο πιθανό είναι να χτυπάει ένα παλαμάκι σε κάθε συλλαβή, όπως είναι και το σωστό. Έτσι του μαθαίνετε, πως οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερους ήχους, τις συλλαβές. Κάντε το ίδιο και με τις προτάσεις (κάθε λέξη και παλαμάκι). Παίξτε το παιχνίδι «από τι αρχίζει». Πείτε λέξεις και ζητήστε από το παιδί σας να σας πει από ποιο ήχο ξεκινούν (ΣΦ-ΣΦ, ΣΦ-ΣΦ-ΣΦ δηλαδή, παπί, πατάτα). Αρχικά θα σας λέει την πρώτη συλλαβή, που ακούει και αργότερα θα μπορέσει να σας πει τον πρώτο φθόγγο, το πρώτο γράμμα. Μην του το ζητήσετε εξ’ αρχής, θα το μπερδέψετε. Βρείτε μαζί λέξεις, που αρχίζουν με τον ίδιο ήχο. Βάλτε στο παιχνίδι και κάρτες με εικόνες. Ζητήστε να σας πει, τι βλέπει και «από τι αρχίζει». Αυτές οι κάρτες συνήθως έχουν και το αρχικό γράμμα κάθε λέξης, οπότε το παιδάκι σας θα αρχίσει να συνδέει την εικόνα με το γράμμα κι έτσι σταδιακά με ένα παιγνιώδη τρόπο θα μάθει τα γράμματα. Με όλα τα παραπάνω παιχνίδια, ενισχύετε την φωνολογική επίγνωση του παιδιού, την κατανόηση δηλαδή ότι ο λόγος έχει δομή σε επίπεδο ήχου και μορφής.

Παίξτε με τα γράμματα. Πάρτε μολύβια, χρώματα, μαρκαδόρους, λαδοπαστέλ, δαχτυλομπογιές, πλαστελίνες, φακές, ρύζι, ζυμαρικά και ότι άλλο φανταστείτε και ζωγραφίστε, κατασκευάστε, «γεμίστε» τα γράμματα. Ζωγραφίστε εσείς τα γράμματα -με κενό μέσα τους-σε χαρτί ή χαρτόνι και ζητήστε από το παιδί να τα γεμίσει με χρώμα ή οποιοδήποτε άλλο υλικό. Φτιάξτε τα γράμματα με πλαστελίνη. Κόψτε τα γράμματα σε χαρτόνι. Φτιάξτε δικές σας κάρτες με γράμματα. Ζητήστε από το παιδί σας να «ζωγραφίσει» κάθε γράμμα με το δάχτυλό του στο τραπέζι, στην πλάτη σας, στον αέρα.»Γράψτε» στη δική του πλάτη κάποιο γράμμα, για να το αναγνωρίσει. Μαθαίνετε έτσι τα γράμματα παίζοντας.

Δεν είναι ανάγκη να κάνετε όλα τα παραπάνω μονομιάς. Η αλήθεια είναι, πως δεν θα τα καταφέρετε και θα κουράσετε το παιδάκι σας. Εισάγετε στο πρόγραμμα και στη ρουτίνα σας κάθε εβδομάδα και κάτι καινούργιο. Πάντα όμως με τη μορφή αλλά και τη διάθεση παιχνιδιού. Έχετε πάντα στο μυαλό σας, ότι όλα είναι παιχνίδι ή ότι όλα μπορούν να γίνουν παιχνίδι, αρκεί να έχετε τη διάθεση να το κάνετε. Μην ξεχνάτε! Ο στόχος είναι να περάσει το παιδάκι σας ομαλά από την προσχολική αγωγή στην Α’ τάξη και όχι να γίνει «ο πιο καλός ο μαθητής» .

 

Πώς να προετοιμάσω το παιδί μου να διαβάσει;(νήπια)

Πόσο πιο κατάλληλη ηλικία από τη νηπιακή θα μπορούσε να υπάρχει, για να προετοιμάσετε το παιδί σας να γίνει ένας καλός αναγνώστης στο μέλλον; Η λέξη που χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο είναι η δράση! Το παιδάκι σας πλέον περπατάει και τρέχει με αυτοπεποίθηση, είναι έτοιμο, όσο ποτέ, να γνωρίσει τον κόσμο με δική του πρωτοβουλία. Κάνει δεκάδες ερωτήσεις καθημερινά και σας τρελαίνει! Θέλει να μάθει! Το κίνητρό του να μάθει είναι καθαρά εσωτερικό και έντονο. Η ανάγκη του να ανακαλύψει έρχεται και «κουμπώνει» με την προσπάθειά σας να του δείξετε, ότι μπορεί να ανακαλύψει έναν άλλο ολόκληρο και παράλληλο κόσμο, στον κόσμο των βιβλίων. Αρπάξτε λοιπόν την ευκαιρία!

Σε αυτή την ηλικία στόχος σας είναι να ενισχύσετε την ανάπτυξη τόσο του προφορικού λόγου όσο και της φωνολογικής επίγνωσης του παιδιού αλλά και να πετύχετε να κάνει το παιδί σας τα πρώτα βήματα προς την εξής κατανόηση: Αυτό που «φέρει» το μήνυμα, όταν του διαβάζετε, βρίσκεται σε εκείνα τα παράξενα σχήματα, που είναι γραμμένα στο βιβλίο και λέγονται γράμματα! Δεν του διαβάζετε τις εικόνες!

Μην περιμένετε να «καθίσει» καλά, ενώ του διαβάζετε. Θα έχετε παρατηρήσει, ότι στο σπίτι παίζετε πολύ κυνηγητό. Είναι πολύ πιθανό το παιδάκι σας να μην καθίσει σαν άγαλμα δίπλα σας. Αφήστε το να κινηθεί στο χώρο, σας ακούει!

Εκπαιδεύστε το στη ρίμα. Το να κατανοήσει το παιδάκι σας, ότι τα τραγουδάκια και τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, που τα κάνει τόσο διασκεδαστικά, δηλαδή κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου κατά ζευγάρια ή σταυρωτά, εξυπηρετεί ένα σπουδαίο στόχο. Αυτός ο στόχος λέγεται ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης, η οποία είναι θεμελιώδης για την επιτυχή διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Το παιδί σας, δηλαδή, αρχίζει να καταλαβαίνει, πως ο προφορικός λόγος έχει δομή και πως μια σειρά από ήχους, αυτό που εμείς λέμε πρόταση, αποτελείται από μια άλλη σειρά με μικρούς ήχους, τις λέξεις και αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από πολύ μικρούς ήχους τις συλλαβές, οι οποίες τέλος αποτελούνται από τους πιο μικρούς ήχους που υπάρχουν, τους φθόγγους. Αυτές οι διαπιστώσεις γίνονται σταδιακά και έμμεσα από τα παιδιά (δεν θα βοηθούσε να τους το εξηγήσει κάποιος), όσο έρχονται καθημερινά σε «σύγκρουση» με κάτι καινούργιο. Με ένα καινούργιο τραγούδι, με ένα καινούργιο δίστιχο αλλά και με ένα καινούργιο ηθελημένα λάθος από μέρους σας σε μία ρίμα. Ενθαρρύνετέ το λοιπόν να σας διορθώσει!

Επιλέξτε βιβλία κατάλληλα για την ηλικία του. Το παιδί σας έχει ανάγκη κάτι παραπάνω από έντονα χρώματα και ξεκάθαρα σχήματα στα βιβλία του. Θέλει να ανακαλύπτει! Να ερευνά και να εξευρευνά! Βιβλία με τρισδιάστατες εικόνες, με παραθυράκια που ανοίγουν ή σηκώνονται και ανακαλύπτεις ή μαντεύεις τι είναι κρυμμένο, βιβλία που για να διαβάσεις την ιστορία σωστά πρέπει να πατήσεις και το αντίστοιχο κουμπάκι, για να ακουστεί ο κατάλληλος ήχος, βιβλία με αφήγηση, που ακούς και γυρνάς τη σελίδα την κατάλληλη στιγμή, βιβλία με παζλ (σιγουρευτείτε ότι έχουν τον κατάλληλο αριθμό κομματιών για το παιδί σας). Αναζητήστε δηλαδή βιβλία, που εμπεριέχουν δράση, η οποία φυσικά πάντα δίνει αφορμή για συζήτηση, ενώ παράλληλα κρατά το ενδιαφέρον του παιδιού για το βιβλίο ζωντανό, άρα ενισχύει την καλή τους σχέση.

Διαβάστε για λίγη ώρα, απλά και συχνά. Τα νήπια έχουν περιορισμένο εύρος προσοχής. Καθώς μεγαλώνουν, ο χρόνος, που θα μπορούν να συγκεντρώνονται, θα αυξάνεται. Έχετε στο νου σας λοιπόν ότι 10- 15 λεπτά είναι ο χρόνος που θα μένουν σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Διαβάστε για λίγη ώρα και συχνά. Προσέξτε τα κείμενα να είναι απλά, για να μπορεί να τα κατανοεί και μικρά (σε κάθε σελίδα), για να μη χάνει το ενδιαφέρον του.

Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του παιδιού. Αν είναι χαρούμενο, προσεκτικό, δείχνει ενδιαφέρον, ρωτάει, θέλει να ξαναδιαβάσετε, ξεφυλλίζει και μόνο του, τότε όλα καλά. Αν όμως δυσφορεί, είναι ανυπόμονο, αντιδρά στη δική σας πρόταση για διάβασμα, τότε χρειάζεται να σκεφτείτε τι πήγε στραβά. Μήπως το πιέζετε για διάβασμα; Μήπως του το λέτε πολύ συχνά; Μήπως του το λέτε, ενώ ήδη παίζει ή κάνει κάτι ενδιαφέρον; Μήπως τα βιβλία του δεν είναι κατάλληλα για εκείνον; Μήπως απλά δεν του αρέσουν οι επιλογές σας; Όσο πιο πολύ ενδιαφέρει το παιδί σας το βιβλίο που έχετε επιλέξει να διαβάσετε, τόσο θα αυξάνεται το εύρος της προσοχής του και θα ικανοποιείται από το διάβασμα. Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός σας στην ανάγνωση βιβλίων είναι το ίδιο το παιδί και τα συναισθήματά του γι’ αυτά. Να είστε παρατηρητικοί και ευέλικτοι!

Αφιερώστε χρόνο στις ερωτήσεις και τις απαντήσεις του. Ενθαρρύνετε το παιδί να σας ρωτάει ότι θέλει κι εσείς απαντήστε, αν γνωρίζετε. Αν όχι, ζητήστε χρόνο, για να το ψάξετε. Δώστε του την ευκαιρία να δει με ποιο τρόπο θα αναζητήσετε την πληροφορία που ψάχνετε, με ποιο τρόπο θα μάθετε και τελικά θα καταφέρετε να του απαντήσετε. Είναι σπουδαίο μάθημα να δει το παιδί σας, ότι την απάντηση την ψάχνετε στο γραπτό λόγο, σε κάποιο βιβλίο ή το διαδίκτυο. Αφιερώστε χρόνο όμως και στις απαντήσεις ή τις απόψεις τους παιδιού σας. Κάντε του πολλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό που μόλις διαβάσατε, ώστε να το βοηθήσετε να εκφράσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ιδέες του, να καταλάβετε τι θέλει να σας πει κι έτσι να ενισχύσετε την ανάπτυξη του προφορικού λόγου του παιδιού, η οποία αποτελεί προαπαιτούμενο της κατάκτησης της αναγνωστικής δεξιότητας.

Καλλιεργήστε λοιπόν τις συνθήκες για την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για την ανάγνωση βιβλίων, ώστε να το προετοιμάσετε σωστά, για την κατάκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας στην Α’ Δημοτικού αλλά και για να αγαπήσει το βιβλίο και αυτό θα το καταφέρετε αν σεβαστείτε την ανάγκη του για ανακάλυψη και δράση!