«Γεια σας. Με τον άνδρα μου έχουμε χωρίσει εδώ και 5 χρόνια. Εργάζομαι σ” ένα supermarket και πολλές φορές αργώ να γυρίσω σπίτι. Δεν ανέφερα ότι έχω δυο παιδιά, το ένα 7 και το άλλο 14. Είναι και τα δυο κορίτσια. Προσπαθώ ν” αναπληρώσω το κενό του πατέρα τους αλλά είναι δύσκολο. Ότι και να κάνω ποτέ δεν είναι αρκετό (τουλάχιστον για την μεγάλη). Όσες φορές και να έχω προσπαθήσει να κάνω μια συζήτηση για τα προβλήματα της εφηβείας, για τ” αγόρια, για το πως κατά τη γνώμη της θα γινόμουν αυτό που θέλει, πάντα παίρνω την ίδια απάντηση «άσε με ρε μαμά.» Δεν μπορώ να καταλάβω τι μπορώ να κάνω για να την ικανοποιήσω. Όποτε πηγαίνει όμως να μείνει λίγες μέρες με τον πατέρα της είναι πολύ χαρούμενη. Σίγουρα της λείπει αλλά ποτέ δεν τους θυμάμαι να έχουν καλές σχέσεις. Μήπως φταίω σε κάτι; Μήπως την κακόμαθα; Μήπως το διαζύγιο στάθηκε εμπόδιο ανάμεσα μας; Μήπως η παρέα της μικρής της αδελφής δεν την χαροποιεί; »

Με τον ερχομό ενός διαζυγίου τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με μια νέα και άγνωστη σε εκείνα κατάσταση και γι’ αυτό στρεσογόνα. «Τι σημαίνει η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν; Γιατί συνέβη αυτό; Τι θα συμβεί σε εμάς τώρα; Πώς θα είναι η ζωή μας; Γιατί έπρεπε να συμβεί αυτό; Γιατί να μην μπορούν να είναι αγαπημένοι και μαζί; Πότε θα βλέπω τον μπαμπά/ μαμά; Που θα τον βλέπω; Πώς θα είναι το νέο του σπίτι; Θα μου αρέσει εκεί;» Κι άλλες δεκάδες σκέψεις γεμάτες δυσάρεστα συναισθήματα μέχρι τα πράγματα να πάρουν το δρόμο τους, να μπει ένα πρόγραμμα στη ζωή της οικογένειας και τα παιδιά να νιώσουν ξανά ασφαλή. Αρκεί όμως το πρόγραμμα, για να νιώσουν τα παιδιά σιγουριά, ασφάλεια, σταθερότητα, για να αντιμετωπίσουν το άγχος, που τους έφερε η αλλαγή, για να επεξεργαστούν αυτό, που συνέβη στην οικογένειά τους αλλά και αυτό που τους συμβαίνει τώρα και μάλιστα όταν η εφηβεία χτυπά την πόρτα; Όχι.

Το αποτέλεσμα ενός σταθερού προγράμματος (ποιος ζει με ποιον, πού, γιατί, πότε θα βλέπω τον άλλο γονέα, τι θα κάνω μαζί του, θα κοιμάμαι σπίτι του κ.α) είναι μόνο ένα κομμάτι του παζλ «τα παιδιά μετά το χωρισμό, έχουν ανάγκη να νιώσουν την ασφάλεια, που έχασαν «. Το επόμενο είναι η απάντηση στο ερώτημα «τι κάνω για να επεξεργαστούν αυτό, που τους συνέβη;». Δεν θα κάνετε τίποτε άλλο από το να είστε μια μαμά κι ένας μπαμπάς, που με τρυφερότητα και αγάπη δείχνει κατανόηση στα παιδιά του. Στόχος σας είναι να συγχρονιστείτε και πάλι με τα παιδιά σας. Στόχος σας είναι να συγχρονιστείτε με τις ανάγκες τους και να ανταποκριθείτε σε αυτές καλύπτοντάς τες. Τα παιδιά εκφράζουν τις ανάγκες τους με τα λόγια τους, όλων των ειδών τις συμπεριφορές, αυτές που μας εκπλήσσουν, μας φοβίζουν, μας θυμώνουν, μας κάνουν χαρούμενους, υπερήφανους, ικανοποιημένους, αυτές που μας αγχώνουν, εκφράζουν τις ανάγκες τους με τα συναισθήματα, που βλέπουμε στα πρόσωπά τους, τα λόγια και τις πράξεις τους. «Θέλω προσοχή», «θέλω μπράβο», «θέλω μια αγκαλιά», «θέλω να ηρεμήσω και δεν μπορώ», «είμαι πολύ κουρασμένη», «έχω βαρεθεί», «φοβάμαι, πως δεν με αγαπάς», «θέλω να μοιραστώ», «σε θέλω δίπλα μου χωρίς να με κρίνεις», «να είσαι κοντά μου , αλλά να σέβεσαι τα όριά μου», «θέλω να μιλήσουμε, αλλά είμαι θυμωμένη μαζί σου», «θέλω να σου μιλήσω, αλλά φοβάμαι, πως δεν θα με καταλάβεις». Είναι ανάγκη λοιπόν να παρατηρείτε τα παιδιά σας, να δίνετε προσοχή στα σημάδια, να είστε ανοιχτή και να προσπαθείτε να τα κατανοήσετε. Δείχνοντας ενσυναίσθηση, προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτό που «λέει» το παιδί μέσα από τα δικά του μάτια, έχοντας οδηγό τις ερωτήσεις «Γιατί…;», «τι εννοείς;», «μήπως εννοείς, ότι…;». Δείξτε λοιπόν περιέργεια, για να σιγουρευτείτε ότι έχετε καταλάβει αυτό που το παιδί πραγματικά θέλει να σας πει. Εκφράστε την κατανόησή σας στο παιδί με τα λόγια σας, το συναίσθημα, που του εκφράζετε αλλά και το σώμα σας (αγκαλιά, χάδι κ.α).

Έχετε στο μυαλό σας, ότι χρειάζεται να συζητήσετε με τα παιδιά για ότι συνέβη ή θα συμβεί. Χρειάζεται να εκθέσετε την κατάσταση, ως έχει, όσο πιο απλά μπορείτε. Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας μαζί τους. Πείτε τους, πόσο δύσκολο ήταν για εσάς το διαζύγιο και γιατί. Ρωτήστε για τα δικά τους συναισθήματα. Ποτέ δεν είναι αργά για μια τέτοια συζήτηση, ακόμα κι αν έχει περάσει καιρός από τότε. Είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν σκέψεις και συναισθήματα, που δεν έχουν πλήρως επεξεργαστεί και μπλοκάρουν τα παιδιά από το να ζουν τη ζωή τους με χαρά και ανεμελιά. Ένοχες σκέψεις, κρυμμένος θυμός, «μεταμφιεσμένη» ντροπή και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα, που κουβαλούν για χρόνια τα παιδιά, γιατί κανείς δεν ασχολήθηκε. Βάρος κανονικά όχι δικό τους.

Και ερχόμαστε στο θέμα εφηβεία… Μαμά κάτι έχει αλλάξει και δεν το βλέπεις. Θέλω το χώρο μου, θέλω να χτυπάς πριν μπεις στο δωμάτιό μου και γενικά να μην με ενοχλείς. Δεν θέλω να κρίνεις συνέχεια τις επιλογές μου, τις επιθυμίες και τα όνειρά μου. Δεν θέλω να μιλάς άσχημα για τους φίλους μου! Ξέρω να κάνω φίλους, δεν είμαι χαζή! Είναι πολύ σημαντικοί για μένα. Η γνώμη τους μετράει περισσότερο από τη δική σου! Δεν θέλω να σου μιλάω, όπως παλιά. Θέλω να σου μιλάω, όποτε εγώ το έχω ανάγκη και όχι όποτε το έχεις εσύ! Θέλω να ξέρω, πως θα είσαι εκεί, όποτε χρειαστεί να σου μιλήσω. Θέλω να ξέρω, ότι δεν θα βιαστείς να με κρίνεις ή να βγάλεις εύκολα συμπεράσματα. Μη μου μιλάς λες και είμαι μικρό! Δεν θα έχεις πάντα εσύ δίκιο, αλλά και να έχεις, μην κοκορεύεσαι, απλά έκανα ένα λάθος. Μην με πρήζεις συνέχεια, έχω και εγώ τα πάνω μου και τα κάτω μου. Ούτε ξέρω τι μου συμβαίνει. Μερικές φορές όλα είναι μπερδεμένα στο μυαλό μου. Πράγματα, που πολύ πιθανό να ήθελε να σας πει, αλλά συνήθως λέει κάτι άλλο ή δεν σας μιλά καθόλου.

Δείτε την εφηβεία σαν ένα μεταβατικό στάδιο, ένα ταξίδι, όπου η κόρη σας προετοιμάζεται, μαθαίνει τρόπους για να ζήσει σε λίγα χρόνια μόνη της, στηριζόμενη στα δικά της πόδια. Άρα απομακρύνεται σταδιακά από εσάς και σας το δείχνει με κάθε ευκαιρία, δίνει σημασία στους φίλους κάνοντας παρέα μαζί τους συνεχώς αυξανόμενα, προσπαθεί να βάλει να όριά της της με το να θέλει να έχει προσωπικό χώρο και χρόνο, με το να εκφράζει τις σκέψεις της και να τις υπερασπίζεται με κάθε τρόπο, με το να υποστηρίζει τους «δικούς της φίλους». Το ότι απομακρύνονται οι έφηβοι προσπαθώντας να αναζητήσουν το «χώρο» και τον τρόπο να βρουν τον εαυτό τους πλάι σε «ομάδες», τους φίλους  τους (όλα τα θηλαστικά μεγαλώνοντας μαθαίνουν πώς να ζουν μόνα τους μέσα σε ομάδες συνομηλίκων), δεν σημαίνει, πως δεν έχουν ανάγκη τους γονείς τους. Τούς έχουν ανάγκη αλλά με διαφορετικό τρόπο, με τον τρόπο, που θέλουν και με τον τρόπο που τους αξίζει. Τι σημαίνει αυτό;

Επειδή οι έφηβοι, όπως περιγράφηκε παραπάνω,  έχουν ανάγκη από προσωπικό «χώρο» πια, αφήστε σε εκείνη την πρωτοβουλία να σας μιλήσει, αφού σιγουρευτείτε ότι γνωρίζει πως μπορεί όποια στιγμή το θελήσει να σας μιλήσει. Να είστε ανοιχτή και διαθέσιμη. Όταν η πολυπόθητη ώρα έρθει, το κλειδί της επικοινωνίας είναι και πάλι η ενσυναίσθηση, η πλήρης κατανόηση των λεγομένων του άλλου, η αναγνώριση, ο σεβασμός και η αποδοχή της δικής του πλευράς της πραγματικότητας που βιώνει, άρα η αναγνώριση, ο σεβασμός και η αποδοχή του άλλου και της ύπαρξής του. Κατανοώ αυτό που μου λες, έχεις δίκιο να το λες, γιατί εσύ πιστεύεις/αισθάνεσαι ότι… Μην ξεχνάτε ότι σε κάθε περίπτωση ο τρόπος που επιλέγετε να επικοινωνήσετε με το παιδί σας αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς. Η κόρη σας μαθαίνει από τον τρόπο που της μιλάτε, πώς να επικοινωνεί.

Μην περιμένετε πάντα να ξεκινήσει η κόρη σας τη συζήτηση. Ξεκινήστε να μιλάτε για εσάς και όχι για εκείνη. Μοιραστείτε εσείς πρώτα σκέψεις και συναισθήματα. Αποφασίστε μαζί να κάνετε κάτι οι δυο σας κάθε εβδομάδα. Πλησιάστε την δείχνοντας περιέργεια για τα ενδιαφέροντά της. Συγχρονιστείτε και πάλι μαζί της και της ανάγκες της. Παρατηρήστε την προσεκτικά, όπως όταν ήταν μωρό και μελετούσατε τα σημάδια στο σώμα της και τις φωνούλες που έβγαιναν από το στόμα της, για να καταλάβετε τι θέλει. Δείξτε κατανόηση, σκεφτείτε μια και δυο και τρεις φορές τα σχόλια, που κάνετε. Σκεφτείτε και αισθανθείτε περισσότερο απ’ότι μιλάτε, όταν είστε μαζί με το παιδί σας και δεν θα χάσετε!

Δημοσιεύτηκε στο www.singleparent.gr στις 20 Μαϊου 2015.

Πολλοί γονείς πιστεύουν, ότι η εφηβεία έρχεται με την έναρξη της ήβης, δηλαδή με την έναρξη των σωματικών αλλαγών, που θα κάνουν το παιδί σταδιακά ώριμο σεξουαλικά και ικανό για αναπαραγωγή ενήλικα. Η αλήθεια είναι, ότι η εφηβεία έρχεται συνήθως λίγο πριν. Η λεγόμενη προεφηβεία ξεκινά στα περισσότερα παιδιά στα 9-12 χρόνια. Αυτή είναι η πρώτη περίοδος της εφηβείας, μιας περιόδου γεμάτη σωματικές, γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές αλλαγές για το παιδί, κατά τη διάρκεια της οποίας αυτό μεταβαίνει από την παιδική στην ώριμη ενήλικη ζωή.

Το κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι η ξεκάθαρη τάση και πρόθεση του παιδιού για ανεξαρτησία. Αναζητά αρχικά και στη συνέχεια διεκδικεί ή και απαιτεί το δικό του προσωπικό χώρο, το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα στις σκέψεις και τις απόψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τις αποφάσεις. Οι γονείς δεν παίζουν πια τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή του- όσο κι αν αυτό μας πληγώνει- αλλά οι φίλοι του (γι’ αυτό μην τσακώνεστε γι’αυτούς με το παραμικρό, θα χάσετε). Την ίδια περίοδο είναι, που το παιδί δίνει ιδιαίτερη σημασία στη γνώμη, που έχουν οι φίλοι του γι’αυτό αλλά και οι άλλοι συνομήλικοι. Στο πώς αντιλαμβάνονται το ίδιο και την εικόνα του. Οι αποφάσεις των παιδιών επηρεάζονται άμεσα από τη γνώμη της παρέας, παρά από τη δική σας. Αντιστέκονται σταδιακά αυξανόμενα στον γονεϊκό έλεγχο. Είναι καλή ώρα λοιπόν να αναρωτηθείτε:

> Μήπως είμαι πολύ ελεγκτικός;

> Ακούω πραγματικά, τι έχει να μου πει το παιδί μου;

> Αφήνω περιθώριο έκφρασης διαφορετικής άποψης στο σπίτι;

Να τι οφείλετε να κάνετε για να «επιβιώσετε» αυτή την περίοδο:

Ενημερωθείτε. Ανατρέξτε σε βιβλία για την εφηβεία ή σε ενημερωμένα για την εφηβεία site που εμπιστεύεστε, ώστε να μάθετε, όσα δεν είναι δυνατό να ξέρετε. Η προετοιμασία σας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσετε σοφότερα ότι έρχεται. Κάντε αναδρομή στο δικό σας παρελθόν. Πώς περάσατε εσείς τη δική σας εφηβεία; Πώς σκεφτόσασταν; Πώς αισθανόσασταν; Πώς βιώσατε την αλλαγή και πώς τελικά προσαρμοστήκατε; Μοιραστείτε σκέψεις με τον/την σύντροφό σας. Βγάλτε συμπεράσματα και πάρτε αποφάσεις για κοινή γραμμή.

Μιλήστε στο παιδί νωρίτερα αλλά και συχνότερα. Από πολύ μικρότερες ηλικίες τα παιδιά μαθαίνουν για το σώμα τους, τις διαφορές μεταξύ φύλων, πώς γίνονται τα μωρά. Μαθαίνουν κάθε φορά που ρωτάνε τους γονείς τους για τα παραπάνω. Σίγουρα σας έχουν δοθεί ευκαιρίες να μιλήσετε στα παιδιά για το σώμα τους, αν δεν τις εκμεταλλευτήκατε, θα σας δοθούν κι άλλες. Η συζήτηση όμως για τις αναμενόμενες αλλαγές στο σώμα του παιδιού είναι αναγκαία, πριν αυτές συμβούν. Ένα καλό βιβλίο για το σώμα ή την ήβη και την εφηβεία για αγόρια και κορίτσια είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για συζήτηση. Μην βομβαρδίσετε το παιδί με πληροφορίες. Απαντήστε μόνο σε ότι σας ρωτάει, απλά και ξεκάθαρα. Δεν υπάρχουν κακές λέξεις, λέξεις που δεν πρέπει να χρησιμοποιήσετε. Καμιά λέξη δεν ενοχοποιείται ή δεν πρέπει να ενοχοποιείται. Η ντροπή ή το άγχος από μέρους σας δεν θα ωφελήσει τη συζήτηση. Αντίθετα, θα δώσει το μήνυμα στο παιδί ότι αυτό που συζητιέται πρέπει να του προκαλεί άγχος ή ντροπή ή ότι αυτά τα πράγματα δεν πρέπει μάλλον να συζητιούνται μεταξύ γονιού και παιδιού. Μεταφέρετε στο παιδί με τη στάση σας, την παρουσία σας το μήνυμα, ότι αυτά που συζητάμε είναι φυσιολογικά, είναι φυσικά.

Εκπαιδευτείτε στην ενσυναίσθηση. Προσπαθήστε καθημερινά και με κάθε αφορμή να βλέπετε αυτό που σας λέει ή κάνει το παιδί σας από τη δική του πλευρά, με τα δικά του μάτια. Προσπαθήστε δηλαδή να κατανοήσετε πραγματικά το παιδί σας, απλά ρωτώντας το. Μην λέτε κατάλαβα ή ξέρω πριν ρωτήσετε γιατί ή τι εννοείς. Άλλο τι λέω και άλλο τι εννοώ. Ψάξτε λοιπόν να βρείτε τι εννοεί, ψάξτε να βρείτε τι κρύβετε πίσω από τις λέξεις. Παράλληλα, έχετε τις κεραίες σας ανοιχτές, για να κατανοήσετε τι και πώς αισθάνεται. Ρωτήστε, αναγνωρίστε, επιβεβαιώστε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Να είστε ανοιχτοί. Πείτε στο παιδί σας ότι τα συναισθήματά του είναι φυσιολογικά και αναμενόμενα. Όλα τα παιδιά στην εφηβεία, μια αισθάνονται καλά και μια άσχημα. Εξηγήστε ότι αυτό είναι παροδικό, θα φύγει. Εγώ θα είμαι εδώ για σένα.

Επιλέξτε τις «μάχες», που θα δώσετε με προσοχή, σα να είστε έμπειρος στρατηγός. Μην είστε έτοιμοι για τσακωμό με το παραμικρό. Οι ευκαιρίες στις εφηβεία καθημερινές. Μην απορρίπτετε βεβιασμένα και με θόρυβο προτάσεις ή απόψεις των παιδιών σας. Και τα δύο απαιτούν σεβασμό και έξυπνους ελιγμούς. Οι προτάσεις που σας κάνουν, αυτές που ίσως δεν πιστεύετε ότι τις ακούτε, συνήθως γίνονται για να σας προκαλέσουν, για να σας σοκάρουν. Μην ψαρώνετε! Κρατηθείτε και δώστε μάχες για πράγματα, που έχουν πραγματική ουσία και σχετίζονται με την ασφάλεια των παιδιών σας, όπως το αλκοόλ, το τσιγάρο, τα ναρκωτικά. Δώστε μάχες για πράγματα μόνιμα και όχι για όσα μπορούν εύκολα να αλλάξουν, όπως ένα χρώμα μαλλιών.

Αξιολογήστε διπλά τις προσδοκίες σας. Ελέγξτε αν οι προσδοκίες, που έχετε για τα παιδιά σας, είναι μη ρεαλιστικές. Ποιος έχει πραγματικά ανάγκη να καταφέρουν τα παιδιά αυτά που προσδοκάτε; Τα παιδιά ή εσείς; Ή τα παιδιά αλλά και εσείς; Αν η ανάγκη δεν αναφέρεται αποκλειστικά στα παιδιά, ήρθε η ώρα να αναθεωρήσετε. Η εφηβεία είναι περίοδος δύσκολη και απαιτητική για τα παιδιά από κάθε άποψη. Μην προσθέτετε κι άλλο βάρος στις πλάτες τους, για να καλύψετε μια δική σας ανάγκη ή μια συμβατική ανάγκη (κοινωνική).

Ενημερωθείτε και ενημερώστε! Ενημερωθείτε για τους κινδύνους με τους οποίους είναι πιθανό να έρθουν σε επαφή οι έφηβοι. Γνωρίστε τους σε βάθος. Μάθετε για αυτούς και τις συνέπειές τους. Μάθετε τρόπους αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Ενημερώστε και τα παιδιά σας για αυτούς νωρίς, στην έναρξη της εφηβείας. Είναι επίσης αναγκαίο να μιλήσετε για τη δική σας άποψη, που αφορά αυτούς τους κινδύνους, πείτε τι πιστεύετε εσείς για αυτούς.

Να έχετε μια επαφή με τους φίλους τους. Σεβόμενοι πάντα την ιδιωτικότητά τους, προσπαθήστε να γνωρίσετε τους φίλους ή τους καινούργιους φίλους των παιδιών σας. Άλλωστε πάντα λίγο- πολύ τους ξέρατε.

Σεβαστείτε τον «προσωπικό τους χώρο». Μην φυτρώνετε εκεί που δεν σας σπέρνουν. Σεβαστείτε το δωμάτιό του, τα mail του, το κινητό και τα μηνύματά του. Μην κατακρίνετε τις επιλογές τους, μην κοροϊδεύετε τις επιθυμίες ή τα όνειρά τους, μην απορρίπτετε τους φίλους τους. Έχετε εμπιστοσύνη στο παιδί σας. Αν όμως αυτή με κάποιο τρόπο διαρραγεί, μην αφήσετε να διαρραγεί και η σχέση με το παιδί σας. Ξαναχτίστε ότι χάλασε με επιμονή και σταθερά όρια. Να είστε ευέλικτοι.

Θέστε όρια σταθερά και συνεπή. Οι έφηβοι συνεχίζουν να έχουν ανάγκη από καλό ύπνο 8-9 ωρών. Οι ανάγκες του για ξεκούραση είναι μεγάλες. Θέστε λοιπόν τον καλό ύπνο σαν κανόνα. Οι έφηβοι έχουν πια λιγότερο ανάγκη να βρίσκονται με την οικογένεια. Είναι απόλυτη ανάγκη όμως να περνούν χρόνο με την οικογένεια. Ορίστε Ώρες Οικογένειας. Μια καλή ευκαιρία είναι το φαγητό στο οικογενειακό τραπέζι. Τρώμε όλοι μαζί Σαββατοκύριακα, μεγάλες γιορτές και αργίες. Περάστε χρόνο με τα παιδιά σας κάνοντας κάτι ξεχωριστό με το καθένα από αυτά κάθε εβδομάδα. Σας έχουν ακόμα ανάγκη, αλλά διαφορετικά. Ένας έφηβος δεν είναι ανάγκη πια να σας ακολουθεί, όπου πάτε. Αφήστε σε εκείνο την πρωτοβουλία, μην θεωρείτε την παρουσία του δεδομένη.

Η περίοδος της εφηβείας είναι και αυτή μια πρόκληση σας όλες τις άλλες που έχετε περάσει με τα παιδιά σας. Προετοιμαστείτε και αλληλεπιδράστε με τον έφηβό σας σα να είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος από εσάς, με τις δικές του αντιλήψεις, τις δικές του επιθυμίες, τις δικές του ανάγκες, που όλα απαιτούν σεβασμό αλλά και αγάπη, αν δεν το έχετε κάνει ήδη. Την εφηβεία θα την περάσουμε μαζί. Εσύ μπορείς να είσαι εκεί, αν αυτό θέλεις. Να ξέρεις όμως πως εγώ θα είμαι εδώ για σένα, όπως ήμουν πάντα.