Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility αυτοπεποίθηση Archives - Φύσσα Έφη

TAG: αυτοπεποίθηση

Πώς θα μεγαλώσω παιδιά με αυτοπεποίθηση;

«Μπαμπά, πιστεύω πως θα τα πάω καλά στο διαγώνισμα, γιατί είμαι καλός στα Μαθηματικά!», είναι μια φράση ενός παιδιού, που πιστεύει στον εαυτό του. Πιστεύει πως θα τα καταφέρει, ενώ ξέρει πως πρόκειται να γράψει ένα δύσκολο διαγώνισμα. Έχει αυτοπεποίθηση στα Μαθηματικά, ενώ στη Γλώσσα όχι. Η αυτοεκτίμησή του είναι υψηλή, είναι υγιής, γιατί συνολικά πιστεύει στον εαυτό του, αν και η αυτοπεποίθησή του ποικίλει από περίπτωση σε περίπτωση. Αλλού πιστεύει πως τα καταφέρνει μια χαρά κι αλλού όχι και τόσο. Αγαπά τον εαυτό του και αυτό αυξάνει την αυτοεκτίμησή του, η οποία οδηγεί στην αύξηση της αυτοπεποίθησής του σε διάφορους τομείς της ζωής του. Όσο πιο πολλή αυτοπεποίθηση έχει, τόσο βελτιώνεται η συνολική εικόνα, που έχει για τον εαυτό του, η αυτοεκτίμησή του.

Τα επιτεύγματα του παιδιού στο σχολείο, στο παιχνίδι, στο σπίτι, την παρέα αλλά και το τι πιστεύει το παιδί για αυτά (είναι και για εκείνο επιτεύγματα;) συμβάλλουν στην ενίσχυση της συνολικής εικόνας που έχει για τον εαυτό του, στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του αλλά και στην αύξηση της αυτοπεποίθησής του σε κάθε τομέα της ζωής του, στον οποίο αναφέρεται το κάθε επίτευγμα. Είμαι καλή στη Monopoly, είμαι καλός στις χειροτεχνίες, τα καταφέρνω καλά στην έκθεση, έχω πολλούς φίλους, άρα το παιδί αυτό σε καθένα από τα παραπάνω έχει αυτοπεποίθηση κι όλα αυτά μαζί συμβάλουν σε μια υγιή αυτοεκτίμηση.

Τα παιδιά με υγιή αυτοεκτίμηση, δεν τα βάζουν εύκολα κάτω, δεν τα παρατάνε με την πρώτη δυσκολία. Δεν πιστεύουν ότι ένας κακός βαθμός σημαίνει αυτόματα ότι δεν είναι καλοί μαθητές ή καλά σε αυτό που πήραν κακό βαθμό. Αντίθετα πιστεύουν, πως πάντα μετράει η προσπάθεια και όχι κατ’ ανάγκη το αποτέλεσμα. Προσπάθησα, έβαλα τα δυνατά μου, αλλά δεν πήρα το βαθμό που ανέμενα. Δεν πειράζει! Την επόμενη, θα τα πάω καλύτερα! Ή για τον ίδιο βαθμό, άλλο παιδί λέει: Πήγα μια χαρά! Πήρα καλό βαθμό! Όχι! Αυτές οι αντιλήψεις δεν κάνουν τα παιδιά να επαναπαύονται στο λίγο. Για τα παιδιά αυτά, αυτό που θεωρούν κάποιοι λίγο, είναι άξιο και αποδεκτό, γιατί προέρχεται από τα ίδια, που πιστεύουν πως είναι άξια και αποδεκτά. Αυτή τους η αντίληψη είναι που τα κάνει να συνεχίζουν στις δυσκολίες, αντίθετα από τα παιδιά και τους γονείς ή και τους δασκάλους τους, που έχουν δυσλειτουργικές αντιλήψεις σχετικά με το τι σημαίνει καλός μαθητής, καλός βαθμός, τι σημαίνει μαθαίνω, αποκτώ γνώσεις και αυτές τους οι αντιλήψεις, οδηγούν τα παιδιά στο να χάνουν εύκολα το κίνητρό τους για μάθηση, να τα παρατούν με την πρώτη δυσκολία, να αναπτύσσουν συναισθηματικές διαταραχές (π.χ έντονο και επίμονο άγχος) κ.α.

Να τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους, να αισθάνονται ότι μπορούν, να έχουν δηλαδή αυτοπεποίθηση και με αυτόν τον τρόπο σταδιακά να αυξήσουν την αυτοεκτίμησή τους:

Βοηθήστε το να καταλάβει ότι είναι μοναδικό και αγαπημένο. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά μπορούν να γίνου αισιόδοξα και ευπροσάρμοστα, όταν τουλάχιστον ένας ενήλικας τα βοηθά να αισθανθούν ότι είναι μοναδικά και αγαπημένα. Τα παιδιά είναι απόλυτη ανάγκη, για την υγιή ανάπτυξή τους, να αισθάνονται ότι η μαμά και ο μπαμπάς με αγαπούν και με αποδέχονται όπως και να’ χει. Με αγαπούν γιατί είμαι αυτό που είμαι και όχι γιατί είμαι καλό παιδί, γιατί έτσι κι αλλιώς είμαι καλό, ότι και να κάνω ότι και να γίνει. Δείξτε την αγάπη σας με την κάθε σας κίνηση, γιατί όλα τα κάνετε από αγάπη και με αγάπη. Αφιερώστε του προσωπικό χρόνο, χρόνο μοναδικό, γιατί είναι ένα μοναδικό παιδί για εσάς, δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει άλλο παιδί σας και αυτό. Εξασφαλίστε ότι τίποτα και κανένας δεν θα σας διακόψει, γιατί τίποτα και κανένας δεν μπορεί να χαλάσει αυτή τη σχέση.

Αφήστε το να κατακτήσει την αυτονομία, που έχει ανάγκη για την ηλικία του. Αφήστε το παιδί σας να παίρνει πρωτοβουλίες, αφήστε το να κάνει λάθος, μαθαίνει. Δώστε του την ευκαιρία να κάνει πράγματα μόνο του, χωρίς τη δική σας βοήθεια, θα εκπλαγείτε! Αφήστε το να επιλέξει, να αποφασίζει ανάμεσα από δύο , όταν είναι παιδί προσχολικής ηλικίας, λίγο πιο ελεύθερα όταν πρόκειται για παιδί δημοτικού και σχεδόν ελεύθερα, όταν είναι έφηβος. Ωστόσο, πάντα υπάρχουν αποφάσεις τις οποίες δεν μπορούν ή δεν πρέπει να πάρουν εντελώς μόνα τους τα παιδιά. Αφήστε το να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του, θετικές και αρνητικές. Αφήστε το να βιώσει τα συναισθήματα που του προκαλούν αυτές οι συνέπειες, μην του αποσπάτε την προσοχή (μόνο εφόσον το παιδί είναι πάνω από 12 μηνών)! Σιγουρευτείτε όμως, ότι το παιδί (κάθε ηλικίας) γνωρίζει και αισθάνεται, ότι σας έχει πάντα δίπλα του να το αγαπάτε και να το υποστηρίζετε κάθε στιγμή. Γι’ αυτό μην έχετε εκδικητικές διαθέσεις, όταν το παιδί επιλέξει κάτι που τελικά έχει κάποια αρνητική συνέπεια. Αν ακολουθήσετε αυτό το δρόμο, θα είστε δυο γονείς προσανατολισμένοι στην ανάπτυξη της αυτονομίας του παιδιού σας κι έτσι στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής του. Μπορώ να τα καταφέρω και μόνος/η μου! Τι καλά! Είμαι καλός/ή!Αυτό το παιδί έχει υγιή αυτοεκτίμηση.

Βοηθήστε το να αναπτύξει δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Αν για παράδειγμα έχει τσακωθεί με το φίλο του και δεν ξέρει τι να κάνει, καθίστε και συζητήστε. Είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να το εκπαιδεύσετε στην επίλυση προβλημάτων. Ρωτήστε το τι συνέβη, ποια η σειρά των γεγονότων, ποιες ήταν οι δικές του αντιδράσεις και γιατί, τι θα μπορούσε να είχε κάνει διαφορετικά. Μιλήστε για τα συναισθήματά του. Μήπως κάποιο από αυτά επηρέασαν τις αποφάσεις του και με ποιο τρόπο. Τι μπορεί να κάνει τώρα; Αν δεν έχει ιδέες ειδικά για την τελευταία ερώτηση, δώστε του εσείς μερικές και συζητήστε τες. Ποια κατά τη γνώμη του είναι η καλύτερη απόφαση και ποια η χειρότερη και γιατί. Ενθαρρύνετέ το να πάρει μια απόφαση και να τη βάλει σε εφαρμογή. Ρωτήστε το πώς τα πήγε. Κάντε αυτή τη συζήτηση ξανά και ξανά, όποτε χρειάζεται. Με τον καιρό θα μπορεί να προτείνει μόνο του λύσεις. Στόχος σας είναι αργότερα να μπορεί σχεδόν αυτόματα να παίρνει αποφάσεις, χωρίς τη δική σας συνδρομή, αφού με την επανάληψη θα έχει εσωτερικεύσει αυτή τη διαδικασία.

Αποφύγετε την κριτική, ακούστε το παιδί σας. Τις περισσότερες φορές έχουμε την τάση να σχολιάζουμε ένα πρόβλημα με ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο. Τι θα λέγατε να προσπαθούσατε να κάνετε το αντίστροφο; Για παράδειγμα αντί για «δεν τα πήγες καλά, γι’αυτό προσπάθησε περισσότερο, χρειάζεσαι περισσότερο διάβασμα», δοκιμάστε να πείτε στο παιδί σας «θα ήθελες να τα είχες πάει καλύτερα;»,  » μπορούμε μαζί να βρούμε νέους τρόπους για να  μπορέσεις να τα πας καλύτερα, τι λες;».Σκεφτείτε τι αντίκτυπο θα είχε η πρώτη φράση σε ένα παιδί που αν και πραγματικά διάβαζε πολύ, δεν είχε καλά αποτελέσματα. Η δεύτερη κάνει και εσάς συμμέτοχους μοιράζοντας το βάρος και βάζει το παιδί σε διαδικασία επίλυσης προβλήματος. «Ακούστε» το παιδί σας, δείξτε ενσυναίσθηση, μπείτε δηλαδή στη θέση του, προσπαθήστε να κατανοήσετε τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, μέσα από τα δικά του μάτια. Μπορείτε απλά να πείτε: «Πώς αισθάνεσαι;» είτε «στενοχωρήθηκες;» είτε «μπορώ να καταλάβω πως απογοητεύτηκες, γιατί είδα πως το σαββατοκύριακο έκανες σκληρή δουλειά» είτε «νομίζεις, πως δεν θα τα καταφέρεις ποτέ, έτσι δεν είναι;» . Όλα τα παραπάνω κάνουν το παιδί σας να αισθάνεται καλά με τον εαυτό του και την πιο δύσκολη στιγμή γι’ αυτόν. Ξέρει ότι είστε δίπλα του, ότι συνεχίζετε να το υποστηρίζετε γιατί προφανώς το αξίζει, άρα αξίζει.

Τονίστε τα θετικά του, μην επικεντρώνεστε στα αδύναμά του σημεία. Δεν έχει κανένα νόημα να επικεντρώνεστε στα αδύναμά του σημεία. Δεν συμφέρει κανένα. Πείτε του μπράβο σε ότι καταφέρνει αναγνωρίζοντας την προσπάθεια, τη σκληρή δουλειά, την επιμονή και την υπομονή του. Δείξτε το με το πρόσωπό σας, το σώμα σας ,τις πράξεις σας. Μην το συγκρίνετε με τα αδέλφια του ή άλλα παιδιά.

Δώστε την ευκαιρία στο παιδί σας να προσφέρει τη βοήθειά του. Αφήστε το να βοηθήσει αν το επιθυμεί στο σπίτι ή και αλλού. Πάρτε μέρος οικογενειακά σε ομάδες που προσφέρουν εθελοντικά τη βοήθειά τους (δεντροφυτεύσεις, καθάρισμα  παραλιών κ.α). Το να προσφέρεις βοήθεια σού δίνει την αίσθηση ότι έχεις πράγματι κάτι ξεχωριστό να δώσεις. Όταν μάλιστα αυτή η προσφορά είναι εθελοντική, έχει μεγαλύτερη αξία. Το μήνυμα που παίρνει το παιδί είναι ότι το ίδιο είναι ξεχωριστό, ότι αξίζει.

Αγαπήστε το παιδί σας, για να αγαπήσει τον εαυτό του. Φροντίστε το, για να φροντίζει κι εκείνο με τη σειρά του τον εαυτό του. Αποδεχτείτε το, για να αποδεχτεί ότι μπορεί να έχει αδυναμίες και να κάνει λάθη, δίχως να πιστεύει πως θα έρθει το τέλος του κόσμου. Δώστε του αξία, για να πιστέψει πως έχει. Δώστε του εναλλακτικές, για να μάθει να αποφασίζει. Αφήστε το να πάρει λανθασμένες αποφάσεις τώρα, για να παίρνει τις σωστές στο μέλλον. Δώστε του φτερά για να μπορεί να σταθεί στα πόδια του.

Πώς θα αποκτήσετε αυτοπεποίθηση ως γονείς;

Ήδη από τη γέννηση του πρώτου σας παιδιού, είχατε καταλάβει πως ποτέ πια δεν θα είστε τόσο ξέγνοιαστη/ος όσο πριν. Οι δυσκολίες έκαναν την εμφάνισή τους από την αρχή. Όσο κι αν σας συνέπαιρνε απλά και μόνο η εικόνα του μωρού σας, το μυαλό σας ήταν αδύνατο να μην προσέξει την κούραση, το στρες, που έφερε η αλλαγή, που έγινε στη ζωή σας, το γεγονός ότι είστε πια υπεύθυνη για ένα πλάσμα, που είναι απόλυτα εξαρτημένο από εσάς. Η ζωή σας γέμισε από το μωρό σας αλλά και από καθημερινά διλήμματα, που σας γέμιζαν άγχος. Δεν ήσασταν σίγουρη, «να κάνω αυτό ή το άλλο, αν τελικά κάνω αυτό , μήπως υπάρχει περίπτωση να μου χαλάσει το άλλο; Οι άλλες μαμάδες τι κάνουν;» και άλλες τέτοιες μπερδεμένες σκέψεις, που καθυστερούσαν τις αποφάσεις σας και σας γέμιζαν ανασφάλεια.
Στην πορεία καταλάβατε, ότι αυτό δεν σταματάει ποτέ, γιατί εκεί που λέγατε «πάει κι αυτό», κάτι καινούργιο ερχόταν και σας προβλημάτιζε. Πράγματι, τα διλήμματα δεν θα σταματήσουν ποτέ, γιατί πάντα θα έχουμε παιδιά που μεγαλώνουν και αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις τις ηλικίας τους, τις οποίες καλούμαστε κι εμείς να τις αντιμετωπίσουμε μαζί τους. Πότε όμως όλο αυτό, από απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο, γίνεται πρόβλημα;

Τα πράγματα αλλάζουν, όταν οι καθημερινές προκλήσεις με τα παιδιά μας επηρεάζουν τόσο που δεν αισθανόμαστε σιγουριά, δεν έχουμε αυτοπεποίθηση ως γονείς, όταν τις προκλήσεις, που μέχρι πρότινος τις θεωρούσαμε αντιμετωπίσιμες, τις βλέπουμε σαν προβλήματα, σαν κάτι τεράστιο, που δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Όταν το άγχος γίνεται καθημερινότητα και παίρνει τη θέση του «απολαμβάνω τη ζωή με τα παιδιά μου».  Τι κάνουμε λοιπόν;

> Αναρωτηθείτε. Είμαι ένας άνθρωπος με αυτοπεποίθηση; Για να αισθανθείτε σιγουριά ως γονιός, είναι ανάγκη να είστε και στην υπόλοιπη ζωή σας άνθρωπος με αυτοπεποίθηση και όχι μόνο στην επαφή σας με τα παιδιά. Κάνετε αυτό που θέλετε στη ζωή σας; Λέτε με θάρρος τη γνώμη σας, χωρίς να φοβάστε τις συνέπειες; Υποστηρίζετε την άποψή σας, τις αποφάσεις σας; Επιμένετε; Διεκδικείτε; Ζείτε, όπως πραγματικά είστε ή είστε, όπως ζείτε; Αν δεν κάνετε τίποτα από τα παραπάνω, ήρθε η ώρα να τα κάνετε.

Ξεκινήστε κάνοντας πράγματα, που θέλατε πολύ να κάνετε και δεν τα κάνατε ποτέ. Αγαπήστε τον εαυτό σας, φροντίζοντάς τον. Φροντίστε το σώμα σας, αγαπήστε το σώμα σας. Φροντίστε την εικόνα σας, αγαπήστε την εικόνα σας. Φροντίστε, ώστε οι άλλοι να σας σέβονται. Μιλήστε ελεύθερα, υποστηρίζοντας την άποψή σας με ευγένεια αλλά και θέρμη. Μην αφήνετε τους άλλους να σας πληγώνουν. Φροντίστε να μιλάτε για αυτό που αισθάνεστε, τη στιγμή που το αισθάνεστε. Φροντίστε, ώστε να βγάλετε τους τοξικούς ανθρώπους από τη ζωή σας, αυτούς που σας πληγώνουν, αυτούς που δεν σας σέβονται, αυτούς που δεν σας αποδέχονται. Εναλλακτικά, σταματήστε τους να κάνουν τα παραπάνω υποστηρίζοντας τον εαυτό σας. Φροντίστε να επικοινωνείτε πιο συχνά με ανθρώπους που σας αγαπούν, με ανθρώπους που περνάτε καλά, με όσους κάνοντας παρέα δεν καταλαβαίνετε πώς περνά η ώρα. Φροντίστε τον εαυτό σας και θα βρείτε τη σιγουριά που χρειάζεστε.

> Ενημερωθείτε. Μήπως η ανασφάλεια που έχετε είναι κάτι καλό; Ένα καμπανάκι για να σας κινητοποιήσει; Πολλές φορές αισθανόμαστε ανασφαλείς, όταν δεν γνωρίζουμε. Αισθανόμαστε ανασφαλείς, όταν δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Πολλοί προβληματισμοί γονιών είναι για πράγματα φυσιολογικά και αναμενόμενα για την ηλικία των παιδιών τους, όπως το άγχος αποχωρισμού που βιώνουν τα παιδιά από 8 έως 24 μηνών ή ο φόβος για το σκοτάδι στα 4. Το διάβασμα βιβλίων, που αναφέρονται στη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών είναι μια καλή λύση, για να ξέρετε τι να αναμένετε αλλά και πως να το αντιμετωπίζετε. Σεμινάρια, ομιλίες, που έχουν να κάνουν με παιδιά είναι μια άλλη λύση. Αναζητήστε τρόπους που σας εκφράζουν, που σας ταιριάζουν για να ενημερωθείτε. Όταν σε κάτι άγνωστο πέφτει φως, μας φοβίζει λιγότερο, έτσι δεν είναι;

> Επικεντρωθείτε σε όσα έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα μαζί με το παιδί σας. Κάντε μια αναδρομή. Θυμηθείτε τα παλιά, αυτά που έχουν περάσει και τώρα τα βλέπετε με μια πιο ώριμη ματιά. Δεν έχετε περάσει αρκετά, αλλά τα έχετε καταφέρει; Θυμηθείτε την κούραση, την αγωνία, τον προβληματισμό σας. Κι όμως όλα αυτά είναι πια παρελθόν. Καταφέρατε να τα αντιμετωπίσετε. Όταν μας κατακλύζουν σκέψεις όπως «κι άλλο πρόβλημα, πάλι πρόβλημα, δεν μπορώ άλλο, δεν αντέχω, δεν θα τα καταφέρω», συνήθως ακινητοποιούμαστε ή τρέχουμε μακριά από το πρόβλημα, γεμίζουμε δυσάρεστα συναισθήματα, τα οποία με τη σειρά τους ανατροφοδοτούν αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας (δεν θα τα καταφέρω, δεν ξέρω πάλι τι να κάνω, δεν είμαι αρκετά καλός κ.α). Σκεφτείτε λοιπόν εναλλακτικά. Επικεντρωθείτε στα δυνατά σας σημεία αλλά και σε όσα εμπόδια έχετε καταφέρει να ξεπεράσετε μέχρι τώρα σχετικά με τα παιδιά σας. Η ικανότητά σας να ανταπεξέρχεστε τελικά, δεν είναι η απόδειξη ότι αυτό θα συμβεί για μια ακόμη φορά; Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι αυτή τη φορά δεν θα τα καταφέρετε;

> Όλοι κάνουμε λάθη. Καθημερινά, όλοι μας κάνουμε λάθη. Αν ο στόχος σας είναι να μην κάνετε λάθη ως γονέας, δεν θα τα καταφέρετε. Ο στόχος σας δεν είναι ρεαλιστικός. Το λάθος είναι ένας τρόπος για να μαθαίνουμε. Έτσι άλλωστε μαθαίνουν και τα παιδιά, μέσα από τη δοκιμή και το λάθος. Δοκιμάζουν, κάνουν λάθος, μαθαίνουν, ξαναπροσπαθούν με άλλο τρόπο. Στόχος σας λοιπόν θα έπρεπε να είναι, να μαθαίνετε κάθε φορά από τα λάθη σας, όπως και τα παιδιά. Να τα αναγνωρίζετε και να αποφασίζετε με ποιο άλλο τρόπο μπορείτε να λειτουργήσετε την  επόμενη φορά. Δοκιμάστε λοιπόν και ας κάνετε λάθος, αλλιώς δεν θα μάθετε. Απενοχοποιήστε το λάθος! Κάνατε λάθος ή θα κάνετε λάθος. Ε και, τι έγινε;!!

> Επικεντρωθείτε στον εαυτό σας και σε αυτό που ήδη ξέρετε για τα παιδιά σας. Ότι κι αν ακούτε, ότι κι αν διαβάζετε, εσείς είστε τελικά ο «ειδικός». Εσείς ξέρετε τα παιδιά σας καλύτερα από τον καθένα. Μην αφήνετε οποιονδήποτε να σας αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεστε για αυτά, τον τρόπο που έχετε αποφασίσει να τα μεγαλώσετε. Μην αμφισβητείτε τον εαυτό σας με το παραμικρό. Επικεντρωθείτε στον εαυτό σας και σε αυτά που πιστεύετε. Η ζωή με τα παιδιά σας σίγουρα σας έχει δώσει πολλά μαθήματα. Εκμεταλλευτείτε τα!

Είστε γονιός και αυτό από μόνο του σημαίνει ότι έχετε περάσει και έχετε καταφέρει πολλά με τα παιδιά σας. Φροντίστε τον εαυτό σας, ενημερωθείτε, διαβάστε για καθετί που σας προβληματίζει σχετικά με τα παιδιά σας, ακούστε το ένστικτο, εμπιστευθείτε την εμπειρία σας με αυτά, δοκιμάστε κι ας κάνετε λάθος!

Αν παρ’ όλα αυτά συμβαίνει κάτι στην οικογένειά σας, που συνεχίζει να σας αποδυναμώνει, αν για κάποιο λόγο συνεχίζετε να μην έχετε σιγουριά για τον τρόπο που έχετε επιλέξει να αντιμετωπίσετε ένα πρόβλημα σχετικά με ένα μέλος της, αναζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Αν πιστεύετε ότι το άγχος σας δεν είναι μόνο εσωτερικό (δεν έχει να κάνει μόνο με το πώς βλέπετε τα πράγματα), αλλά επηρεάζεται από κάποιον επίμονο εξωτερικό παράγοντα (επηρεάζεται από τα ίδια τα πράγματα), για παράδειγμα ένα συναισθηματικό πρόβλημα ενός παιδιού, είναι ανάγκη να απευθυνθείτε σε ψυχολόγο.