Παιδιά προσχολικής ηλικίας που οι γονείς τους χωρίζουν συχνά μπερδεύουν την έννοια του χωρισμού, την απουσία του ενός γονέα από το σπίτι με την έννοια του θανάτου, προσπαθώντας να κατανοήσουν τον ίδιο τον χωρισμό. Πιο απλά, προσπαθώντας να καταλάβουν τι σημαίνει «η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν», «ο μπαμπάς θα φύγει από το σπίτι» και άλλες τέτοιες φράσεις που συνοδεύονται φυσικά και από τις αντίστοιχες εμπειρίες, αναρωτιούνται αν τελικά ο μπαμπάς τους πρόκειται να πεθάνει. Η αντίληψή τους αυτή επηρεάζεται από εσωτερικούς παράγοντες που συνδέονται με τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού αλλά και εξωτερικούς που σχετίζονται με το περιβάλλον του (προσπάθεια που έχει καταβληθεί από τους γονείς να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει το χωρισμό και τις συνέπειες που θα έχει στη ζωή του). Πως εκφράζεται το άγχος που βιώνουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας την ώρα που οι γονείς χωρίζουν και ποια σημάδια πρέπει να τους ανησυχήσουν;
«Ο μπαμπάς μου θα πεθάνει»; Πως μπορεί να αναδυθεί μια τέτοια φράση στο μυαλό ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας που οι γονείς του χωρίζουν;
Παιδιά αυτής της ηλικίας που έχουν έρθει με κάποιο τρόπο σε επαφή με την έννοια του θανάτου (θάνατος στην οικογένεια, ευρύτερη ή μη, θάνατος κατοικίδιου, παραμύθια που επεξεργάζονταν την έννοια του θανάτου, τηλεόραση, φυσική παρουσία σε συζήτηση ενηλίκων για κάποιο θάνατο) φυσικά δεν μπορούν να την κατανοήσουν πλήρως, όπως ένας έφηβος ή ένας ενήλικας. Η αντίληψή τους επηρεάζεται από τη γνωστική τους ανάπτυξη η οποία χαρακτηρίζεται από εγωκεντρική αλλά και μαγική σκέψη. Συγκεκριμένα, τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν ότι ο θάνατος οφείλεται σε εκείνα που με την «κακή» συμπεριφορά τους οδήγησαν το συγκεκριμένο άτομο στο θάνατο. Παράλληλα αντιλαμβάνονται το θάνατο σαν κάτι μη μόνιμο αλλά προσωρινό. Κάποιος δηλαδή μπορεί να πεθάνει, αλλά θα ξαναγυρίσει, όπως στα παραμύθια, απλά χρειάζεται κάποιος να του δώσει ένα μαγικό φίλτρο ή να χτυπήσει το ραβδί του και τότε θα γίνουν όλα όπως πριν! Την απώλεια δηλαδή κάποιου ουσιαστικά την αντιλαμβάνονται ως μη παρουσία ή απουσία που κάποια στιγμή θα ξαναγίνει παρουσία. Έτσι ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας που έχει αυτή την αντίληψη για το θάνατο και την απώλεια κάποιου προσώπου, αντίστοιχα μπορεί να αντιληφθεί την απουσία του (μετά από χωρισμό) ως απώλεια ή θάνατο. Η φράση αυτή λοιπόν από ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας μπορεί να ειπωθεί στα πλαίσια της αντίληψής του για την έννοια του θανάτου η οποία επηρεάζεται από τη μαγική σκέψη που χαρακτηρίζει τη γνωστική του ανάπτυξη.
Παράλληλα, ένα παιδί μπορεί να φτάσει σε αυτό το συμπέρασμα λόγω των συνθηκών που επικρατούν στο περιβάλλον του. Πράγματι, το πώς θα αντιληφθούν τα παιδιά το χωρισμό των γονιών τους επηρεάζεται άμεσα από τη γνωστική τους ανάπτυξη, το επίπεδο της οποίας τα οδηγεί σε παρανοήσεις. Αυτό όμως δε σημαίνει πως εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα βοηθήσουμε. Γονείς που δεν έχουν εξηγήσει με ειλικρίνεια- αναλογιζόμενοι φυσικά την ηλικία των παιδιών τους- τι σημαίνει «ο μπαμπάς και η μαμά χωρίζουν», γονείς που δεν έχουν δώσει χώρο και χρόνο στα παιδιά τους για να εκφράσουν τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τα συναισθήματά τους για ότι ακούν ή για ότι πρόκειται να συμβεί, ενώ παράλληλα αυτά γίνονται κατανοητά και πλήρως αποδεκτά και από τους δύο γονείς αλλά και όσοι πιστεύουν ότι με μόνο μια τέτοια συζήτηση από καρδιάς τα παιδιά τους έχουν καταφέρει να εκφράσουν, να επεξεργαστούν και να κατανοήσουν πλήρως τα συναισθήματά τους αλλά και την αντίστοιχη νέα πραγματικότητα, είναι πολύ πιθανό να έρθουν αντιμέτωποι με μια τέτοια φράση.
Αντιμέτωποι όμως θα έρθουν και με άλλες συμπεριφορές, που αποτελούν προσπάθεια των παιδιών να εκφράσουν το άγχος που βιώνουν, επειδή έχει διαταραχθεί η αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας (όχι μόνο λόγω του ίδιου του χωρισμού αλλά και του τρόπου που οι γονείς τον διαχειρίζονται), που τόσο έχουν ανάγκη για να βρίσκονται σε ισορροπία και να αναπτύσσονται ιδανικά. Τέτοιες είναι:
1.Να «βρέχονται» ενώ είχαν από καιρό βγάλει την πάνα.
2.Να μιλάνε «μωρουδίστικα», ενώ πριν μιλούσαν καθαρά.
3.Να κλαίνε φαινομενικά χωρίς αιτία.
4.Να αναζητούν πολύ πιο συχνά με επιμονή και ένταση τη μαμά ή τον μπαμπά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή άλλων δραστηριοτήτων που είχαν κατακτήσει ένα επίπεδο αυτονομίας.
5.Να αρνούνται να συμμετέχουν σε δραστηριότητες με συνομηλίκους ενώ πριν το απολάμβαναν (απόσυρση).
6.Να ζητούν να κοιμηθούν συστηματικά μαζί με το γονιό.
7.Να έχουν πολύ συχνούς εφιάλτες ή συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας ή να έχουν μεγάλη δυσκολία την έλευση του ύπνου.
8.Να είναι ιδιαίτερα επιθετικά.
9.Να έχουν κρίσεις θυμού πολύ πιο συχνά πια.
10.Να έχει διαταραχθεί η όρεξή τους.
Αντιμέτωποι θα έρθουν και με συναισθήματα όπως ο θυμός, ο φόβος, η θλίψη, η ανησυχία. Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν αν κάποιο από τα παραπάνω ή κάποιος συνδυασμός τους επιμένει παρ’όλες τις προσπάθειές τους να βοηθήσουν το παιδί να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του και τη δική τους έκφραση κατανόησης και αποδοχής τους και παράλληλα παρατηρούν ότι επηρεάζεται η γενικότερη λειτουργικότητα του παιδιού τους. Τότε είναι ώρα να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.singleparent.gr