Category: Μαθησιακές Δυσκολίες

Το παιδί μου είναι έξυπνο αλλά δεν μαθαίνει

Η Δώρα είναι ένα έξυπνο παιδί. Δεν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας ή αναπηρία, είναι όμως συνεσταλμένη. Ακούω τη φωνή της από λίγο έως καθόλου κάθε μέρα. Έχει μείνει πίσω στην προετοιμασία για την Α’ τάξη (προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά). Ενημέρωσα τους γονείς πως η Δώρα έχει Μαθησιακές Δυσκολίες. Γιατί όμως;

Τι συμβαίνει, όταν οι γονείς παίρνουν διαβεβαιώσεις από τους νηπιαγωγούς, ότι είναι υγιή και έξυπνα, ενώ εκείνα δεν μαθαίνουν και αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς;

Η Δώρα είχε κάποια καθυστέρηση στο λόγο, προφορικό και γραπτό, πολύ χαμηλό κίνητρο για οποιαδήποτε μορφή μάθησης, τα παράταγε εύκολα, αντιμετώπιζε οτιδήποτε καινούργιο είτε με άρνηση είτε με έντονο άγχος, λόγω της μεγάλης της πίστης ότι δεν θα τα καταφέρει. Ήταν ένα ντροπαλό παιδί που απόφευγε την επαφή με άλλους ανθρώπους, ιδιαίτερα αν δεν τους ήξερε καλά, κάτι που φυσικά δεν συνέβαινε στο σπίτι.

Η Δώρα ζούσε σε μια οικογένεια με ακόμα ένα παιδί και δυο γονείς αρκετά απαιτητικούς. Όταν εκείνη ήταν ακόμα μωρό, η μεγάλη της αδελφή αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας. Έζησε «ξεχασμένη» από τους γονείς για δύο σχεδόν χρόνια. Στα τρία της μιλούσε πολύ λίγο, δεν έπαιζε μόνη της και έκλαιγε πολύ συχνά για ασήμαντους λόγους.

Όταν το πρόβλημα υγείας της αδελφής της αντιμετωπίστηκε και υπήρχε πια χρόνος και χώρος για εκείνη, η Δώρα είχε μείνει ήδη πολύ «πίσω» γνωστικά και συναισθηματικά. Και ενώ θα μπορούσε μαζί με τους γονείς της να κερδίσουν το χαμένο χρόνο, αν ήταν υπομονετικοί και ενθαρρυντικοί, εκείνοι ήταν πολύ επικριτικοί μαζί της και τόνιζαν τα λάθη της. Έτσι η Δώρα επιβεβαίωσε την αρχική της πεποίθηση ότι δεν είναι αρκετά καλή γι’ αυτούς (την δόμησε όσο εκείνοι δεν ασχολούνταν μαζί της, δεν με φροντίζουν, άρα δεν το αξίζω, δεν με αγαπούν μιας και δεν με φροντίζουν), ότι δεν θα τα καταφέρει, αφού δεν είναι αρκετά καλή. Θλίψη και απόσυρση χαρακτήριζαν τη Δώρα, που σήμαινε πως δεν έπαιρνε πρωτοβουλία για παιχνίδι, δεν συμμετείχε στις δραστηριότητες του νηπιαγωγείου, άρα δεν μάθαινε. Δεν δημιουργούσε εύκολα σχέσεις με άλλα παιδιά, αφού κανείς δεν της «έμαθε» πώς είναι να έχεις ή με ποιο τρόπο θα την αποκτήσεις. Οι γονείς την πίεζαν κι εκείνη αντιδρούσε με κλάματα και έντονο άγχος.

Τα παιδιά μπορούν να μάθουν γιατί γεννιούνται με αυτή τη δυνατότητα. Θέλουν να μάθουν αυθόρμητα, φυσικά, γιατί γεννιούνται με αυτή την ενόρμηση. Θέλω να ζήσω, άρα θέλω να μάθω. Αυτός ο φυσικός αυθορμητισμός εξανεμίζεται, όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται καλά, όταν δεν αισθάνονται ασφαλή. Όταν δηλαδή δεν αγαπιούνται, δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους ακριβώς όπως είναι, όταν δεν τα φροντίζουν, όταν δεν τα οδηγούν οριοθετώντας τα. Δεν με αγαπούν, δεν με φροντίζουν, δεν με θέλουν όπως είμαι γιατί προφανώς δεν είμαι αρκετό, δεν είμαι καλό, δεν αξίζω. Τα παιδιά γεμίζουν με αρνητικά συναισθήματα, δυσφορούν και η πεποίθηση πως δεν είναι αρκετά καλά για να μπορούν να τα καταφέρουν, χαράσσεται βαθιά μέσα τους και τα εμποδίζει να θέλουν να παίξουν, δηλαδή να θέλουν να μάθουν. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες μαζί με όλες τις άλλες κάνουν την εμφάνισή τους από το νηπιαγωγείο και συνεχίζουν να υπάρχουν και να ενδυναμώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολείου, αν δεν αλλάξει κάτι στον τρόπο που μεγαλώνουν το παιδί οι γονείς του.

Αγαπήστε τα παιδιά σας, καλύψτε τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες τους κι εκείνα θα θέλουν να μάθουν, γιατί θα θέλουν να ζήσουν.

Όταν η επιθετική συμπεριφορά συνοδεύεται από Μαθησιακές Δυσκολίες

Ο γιος μου είναι απρόσεκτος και επιθετικός. Μου το είπε και η δασκάλα. Μας έχει κάνει ρεζίλι και στο σχολείο τώρα! Πάντα είχα το νου μου σ’ αυτό το παιδί… Συνέχεια δυσκολίες μας φέρνει, ενώ η αδελφή του άλλο παιδί. Ήσυχο, δεν μας έβαλε ποτέ σε μπελάδες. Μας είπαν πως έχει μαθησιακές δυσκολίες και πως η δασκάλα του δεν τα βγάζει πέρα μαζί του.

Ο Παναγιώτης είναι πράγματι απρόσεκτος. Η διάσπαση της προσοχής σε συνδυασμό με την επιθετικότητα προκαλεί πολλαπλά προβλήματα τόσο στον Παναγιώτη, όσο και στην οικογένειά του. Δύο ερωτήματα βασανίζουν τους γονείς: Γιατί είναι έτσι τα πράγματα, τι έφταιξε; Τι μπορούμε να κάνουμε;

Αν το γιατί φτάσαμε ως εδώ ήταν ένα παζλ, αυτές θα ήταν μερικές από τις ερωτήσεις, οι απαντήσεις των οποίων θα το συμπλήρωναν. Η απροσεξία του Παναγιώτη είναι εγγενής ή επίκτητη; Γεννήθηκε με αυτή ή μήπως κάποιος περιβαλλοντικός παράγοντας την προκαλεί; Πότε ξεκίνησε η επιθετικότητα και πως συνήθως την αντιμετωπίζουν οι γονείς;

Ο Παναγιώτης είναι 7 ετών και φοιτά στην Β’ τάξη. Μέχρι τα 4 του χρόνια η σωματική, γνωστική και συναισθηματική του ανάπτυξη ήταν φυσιολογική. Οι γονείς του τον χαρακτήριζαν έξυπνο, χαρούμενο και ενεργητικό. Ξαφνικά ο Παναγιώτης εμφάνισε μια συναισθηματική αστάθεια. Γκρίνιαζε και φώναζε, δεν έπαιζε πια μόνος του και δεν είχε την ίδια διάθεση για παιχνίδι, ενώ είχε και προβλήματα στον ύπνο. Είχε εφιάλτες και σχεδόν κάθε βράδυ σηκωνόταν από το κρεβάτι του και πήγαινε σε αυτό των γονιών του, όπου και κοιμόταν. Γρήγορα εμφανίστηκαν προβλήματα και στον παιδικό σταθμό. Δεν ήταν συνεργάσιμος στην τάξη και προτιμούσε πια να λύνει τις διαφορές του με τα άλλα παιδιά με τρόπο επιθετικό. Την ίδια εποχή η επιθετικότητα έκανε την εμφάνισή της και στο σπίτι. Σπρωξίματα, κλωτσιές και ξυλιές είχαν αναστατώσει όλη την οικογένεια. Τα πράγματα δεν άλλαζαν με τον καιρό, μάλλον χειροτέρευαν.

Όταν ο Παναγιώτης πήγε σχολείο έγινε πια ολοφάνερη η διαφορά από τους συμμαθητές του και σε μαθησιακό επίπεδο. Δεν μπορούσε να ακολουθήσει το ρυθμό του τμήματός του. Ήταν απρόσεκτος και σχεδόν ποτέ καλά διαβασμένος. Όλα αυτά μέχρι σήμερα που η δασκάλα του ενημέρωσε τους γονείς του για τη συμπεριφορά του και για τις δυσκολίες του στη μάθηση.

Πώς είναι δυνατό να αλλάζει έτσι ξαφνικά η διάθεση ενός παιδιού, η συμπεριφορά του αλλά και η ικανότητά του να μαθαίνει; Τα πράγματα είναι απλά, όχι όμως και για τον Παναγιώτη, όπως αποδείχθηκε. Στα τέσσερά του χρόνια ο Παναγιώτης βίωσε μια απότομη αλλαγή στο οικογενειακό του περιβάλλον. Η επιχείρηση του πατέρα έκλεισε και τα χρήματα από τη δουλειά της μητέρας του δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των αναγκών τους. Οι τσακωμοί των γονιών ήταν καθημερινοί μέσα στο σπίτι. Η μητέρα βρήκε δεύτερη δουλειά και ο πατέρας αναγκάστηκε να δεχθεί μια δουλειά εκτός πόλης κι έτσι αποχωριζόταν την οικογένειά του κάθε Κυριακή και την ξανάβλεπε το επόμενο Σάββατο. Η διάθεση των γονιών καθώς και ο χρόνος που αφιέρωναν στα παιδιά τους άλλαξε δραματικά. Η μικρή αδελφή του Παναγιώτη έμενε πια με τη γιαγιά της σε ένα συναισθηματικά ασφαλές περιβάλλον (σταθερό). Κάτι που έλειπε από τον Παναγιώτη, ο οποίος έμενε με μια ταλαιπωρημένη και όχι διαθέσιμη μαμά.

Τα παιδιά για να μεγαλώσουν έχουν απόλυτη ανάγκη τη σταθερότητα. Αυτή είναι που τροφοδοτεί την αίσθηση ασφάλειας που χρειάζονται. Έχουν ανάγκη να μεγαλώνουν με γονείς σταθερούς και συνεπείς. Χρειάζονται ανεμπόδιστη αγάπη, αγάπη άνευ όρων, πλήρη αποδοχή, φροντίδα, σεβασμό, ξεκάθαρα όρια βασισμένα στις ανάγκες τους που συνεχώς αλλάζουν κι όλα αυτά με σταθερότητα και συνέπεια. Για να νιώσουν ασφάλεια δηλαδή, έχουν ανάγκη οι γονείς τους να καλύπτουν τις βασικές συναισθηματικές τους ανάγκες (αγάπη, αποδοχή, φροντίδα, σεβασμός, όρια) σταθερά και με συνέπεια. Έχουν ανάγκη να γνωρίζουν ότι θα τα αγαπούν ότι κι αν γίνει, ότι τα αποδέχονται πλήρως, ότι πάντα θα τα φροντίζουν, ότι πάντα θα τους δείχνουν το δρόμο οριοθετώντας τα.

Αυτό δεν σημαίνει, πως τα παιδιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις αλλαγές στο περιβάλλον τους. Όσο μεγαλώνουν η ικανότητά τους να προσαρμόζονται συνεχώς αυξάνεται. Τι συμβαίνει όμως,, όταν δεν μπορούν να προσαρμοστούν οι γονείς; Δεν μπορούν και τα παιδιά τους. Στην περίπτωση του Παναγιώτη, οι γονείς με το να βρουν νέα εργασία, κάλυψαν μόνο ένα κομμάτι αυτού που λέμε προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Το υπόλοιπο, το να προσαρμοστούν και συναισθηματικά στη νέα κατάσταση, δεν το κατάφεραν. Δεν ήταν πια χαρούμενοι, ήταν θλιμμένοι και θυμωμένοι που η ζωή τους άλλαξε. Δεν μίλησαν ποτέ στα παιδιά τους για το τι συνέβη και πώς θα το αντιμετωπίσουμε. Τα παιδιά καταλαβαίνουν πάντα τις αλλαγές στην οικογένεια, όσο μικρά κι αν είναι. Αν δεν τους εξηγήσει κανείς τι έχει συμβεί και τι θα συμβεί, χρησιμοποιούν την ανώριμη ακόμα σκέψη τους για να κατανοήσουν τη νέα κατάσταση. Τα συμπεράσματα που βγάζουν είναι συνήθως ανακριβή και λόγω του εγωκεντρισμού τους (όλα γυρίζουν γύρω από εμένα), ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες, θεωρούν πως για ότι κακό έχει έρθει, ευθύνονται τα ίδια. Οι γονείς του Παναγιώτη, λόγω της κακής συναισθηματικής τους κατάστασης αμέλησαν να ασχολούνται με τα παιδιά τους, να μιλούν με τα παιδιά τους, να παίζουν μαζί τους, να τα φροντίζουν αντί απλά να τους δίνουν το φαγητό και τα ρούχα τους. Αμέλησαν δηλαδή να καλύψουν τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Ο Παναγιώτης είχε ανάγκη από ένα σταθερό περιβάλλον και μόνο αυτό δεν είχε. Είχε ανάγκη να τον αγαπούν και να τον προσέχουν σταθερά και δεν το είχε.

Το αποτέλεσμα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι τα παιδιά να «μιλούν» στους γονείς τους με «σημάδια». Κακή διάθεση, επιθετικότητα, εφιάλτες, μείωση ενασχόλησης με αγαπημένες δραστηριότητες, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, βρέξιμο του κρεβατιού κ.α. Κοιτάξτε με έχω αλλάξει. Είναι το καμπανάκι στους γονείς για να τα προσέξουν. Στην περίπτωση του Παναγιώτη οι Μαθησιακές Δυσκολίες, που εμφάνισε, ήταν δυσκολίες επίκτητες, αποτέλεσμα της κακής του διάθεσης και της διάσπασης προσοχής. Η απροσεξία του ήταν μόνο ένα κομμάτι της κακής συναισθηματικής του εικόνας. Ενώ η επιθετικότητα, η έκφραση της μεγάλης του αγωνίας να τον προσέξουν οι γονείς του. Δεν είμαι καλά! Βοήθεια!

Έχει μείνει πίσω. Μήπως έχει Δυσλεξία;

Ανησυχώ πολύ. Έχω ένα γιο σχεδόν 6 ετών. Δεν ξέρω, αν θα τα πάει καλά του χρόνου στην Α’ Δημοτικού. Η νηπιαγωγός μου λέει πως έχει μείνει πίσω σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του. Δεν έχει μάθει ακόμα τα γράμματα και δεν συνεργάζεται εύκολα. Ακριβώς γι’αυτό το λόγο φοβάμαι πολύ τη Δυσλεξία. Έχω δίκιο να ανησυχώ;

Η Δυσλεξία είναι μια εγγενής Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία στην ανάγνωση και τη γραφή. Για να εκφραστεί σε όλο της το εύρος πρέπει ένα παιδί να έχει φοιτήσει τουλάχιστον στην Α’ Δημοτικού, άρα να έχει διδαχθεί την ύλη της, η οποία είναι πολύ διαφορετική από την ύλη του νηπιαγωγείου. Τι σημαίνει όμως αυτό; Αυτό σημαίνει ότι τα «σημάδια» της Δυσλεξίας δεν μπορούν να φανούν πριν το παιδί διδαχθεί ανάγνωση και γραφή. κάτι που συμβαίνει μόνο στην Α’ τάξη και όχι στο νηπιαγωγείο. Τα παιδιά μας κατά τη φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο διδάσκονται προανάγνωση και προγραφή, κατά τις οποίες κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι «βλέπει» Δυσλεξία. Η μόνη δυσκολία που μπορεί να έχει το παιδί και αποτελεί ένα «καμπανάκι» για Δυσλεξία, είναι η αδυναμία του παιδιού να συμμετέχει στα λεγόμενα φωνολογικά παιχνίδια (η αδυναμία συμμετοχής δεν σημαίνει απαραίτητα Δυσλεξία). Τα παιχνίδια αυτά παίζονται ή θα έπρεπε να παίζονται στα νηπιαγωγεία και στόχο έχουν την ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης των παιδιών, δηλαδή την κατανόηση από μέρους τους ότι η πρόταση, η λέξη και η συλλαβή έχουν φωνολογική δομή. Οι προτάσεις αποτελούνται από μεγάλες φωνές που λέγονται λέξεις, οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερες φωνές που λέγονται συλλαβές και οι συλλαβές από ακόμα μικρότερες φωνούλες που λέγονται φθόγγοι. Έχει αποδειχθεί πως η εξάσκηση των παιδιών σε αυτά τα παιχνίδια τα εισάγει ομαλότερα στη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής. Έχει παρατηρηθεί επίσης πως τα παιδιά με Δυσλεξία δεν έχουν καλή φωνολογική επίγνωση, δηλαδή δεν τα πηγαίνουν καλά σε αυτά τα παιχνίδια, η οποία είναι προαπαιτούμενο της ανάγνωσης και της γραφής στη γλώσσα μας. Γι’αυτό το λόγο, όταν παρατηρούμε έντονη και επίμονη δυσκολία ενός παιδιού στα φωνολογικά παιχνίδια, ανησυχούμε για Δυσλεξία.

Αν υπάρχει μια τέτοια δυσκολία σε ένα παιδί νηπιαγωγείου, δεν υπάρχει λόγος να μπούμε στη διαδικασία αναζήτησης βοήθειας, εκτός και αν η δασκάλα του παιδιού έχει παρατηρήσει κι άλλες δυσκολίες του παιδιού. Σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να αξιολογηθεί το παιδί από έναν ψυχολόγο, γνωστικά και συναισθηματικά και αν υπάρχει ανάγκη, η δημιουργία ενός προγράμματος αποκατάστασης βασισμένο στις ανάγκες του παιδιού, όπως αυτές προέκυψαν από την αξιολόγησή του, είναι το επόμενο βήμα.

Η μητέρα στην αρχή του άρθρου δεν έχει λόγο να ανησυχεί για Δυσλεξία στην παρούσα φάση. Αν όμως η ανησυχία της είναι έντονη και ενισχύεται από την ανησυχία της νηπιαγωγού του παιδιού, θα μπορούσε να αναζητήσει βοήθεια από έναν ψυχολόγο ειδικευμένο στις Μαθησιακές Δυσκολίες. Εκείνος θα έχει στόχο να διαπιστώσει τυχόν γνωστική ή συναισθηματική ανωριμότητα του παιδιού αλλά και παράγοντες εσωτερικούς ή εξωτερικούς, που οδήγησαν σε αυτή την ανωριμότητα, η οποία με τη σειρά της είναι πιθανό να οδηγήσει το παιδί σε μαθησιακή δυσκολία, δυσκολία δηλαδή να πετύχει τους μαθησιακούς στόχους της τάξης του σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του.