Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility Μάθηση Archives - Φύσσα Έφη

Category: Μάθηση

Πώς θα βοηθήσω το πρωτάκι μου στην ανάγνωση;

Όταν το παιδί σας καταφέρει να διαβάσει τις πρώτες του λέξεις όλα γύρω του γίνονται γιορτή! Ένας καινούργιος κόσμος ανοίγεται μπροστά του, έτοιμος να τον ανακαλύψει. Το να καταφέρει να διαβάσει δεν είναι μια διαδικασία εύκολη. Είναι ένας πραγματικός άθλος για το παιδί. Αναρωτιέστε πώς μπορείτε να το συνοδέψετε στην επιτυχία;

Ένας αρχάριος αναγνώστης:

> Μπορεί να αναγνωρίζει και να ονοματίζει γράμματα της αλφαβήτας.

> Μπορεί να κατανοήσει την έννοια «λέξη».

> Αρχίζει να αναγνωρίζει μερικές λέξεις μεταξύ άλλων σε κάποιο κείμενο ή σε λίστα.

> Μπορεί να βρει τον πρώτο και τον τελευταίο ήχο σε μια λέξη (1η και τελευταία συλλαβή και αργότερα 1ο και τελευταίο γράμμα), όταν την ακούει.

Όταν διαβάζετε με το παιδί σας, εξηγήστε του, πως για αρχή θα ήταν καλύτερο να διαβάζει δείχνοντας με το δάχτυλο. Ξεκινήστε διαβάζοντας την πρώτη συλλαβή της λέξης αποφεύγοντας να λέτε «π» και «α» πα, αλλά π α πα.
Κάντε υπομονή! Οι αρχάριοι αναγνώστες διαβάζουν αργά. Μην πιέζετε το παιδί σας να διαβάσει πιο γρήγορα. Δεν έχει αυτομοτοποιήσει ακόμα το μηχανισμό της ανάγνωσης. Αυτό θα πάρει λίγο χρόνο. Κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό. Προσέξτε! Σε αυτή τη φάση δεν μπορεί να κατανοήσει με την πρώτη ανάγνωση, τι ήταν αυτό που διάβασε. Γι’ αυτό μην αναρωτιέστε, γιατί σας λέει δεν ξέρω, όταν το ρωτάτε, τι κατάλαβε. Αυτό συμβαίνει, γιατί ξοδεύει όλη του την προσοχή στην αποκωδικοποίηση των λέξεων (στο διάβασμά τους) και όχι στην κατανόηση του νοήματος των προτάσεων. Η άμεση κατανόηση αυτού που αναγνώστηκε έρχεται μόνο όταν το παιδί μάθει να διαβάζει αρκετά καλά.
Εστιάστε την προσοχή του στα γράμματα και τους ήχους τους και όχι στο όνομά τους. Το γράμμα «άλφα» δεν σημαίνει τίποτα για τη λέξη «κότα». Αντίθετα ο ήχος «α» είναι το τελευταίο γράμμα και ο τελευταίος ήχος της λέξης «κότα». Για τον ίδιο λόγο δεν έχει κανένα νόημα, όταν ένα παιδί βρίσκεται στην αρχή της εκμάθησης της ανάγνωσης να μάθει την αλφαβήτα απ’έξω. Περισσότερο θα μπερδευτεί παρά θα διευκολυνθεί.

Μην προσπαθείτε να βοηθήσετε να «διαβάσει» το παιδί σας κανονικά κάθε λέξη του κειμένου. Τον πρώτο καιρό οι περισσότερες λέξεις των κειμένων, που διδάσκονται τα παιδιά δεν μπορούν να διαβαστούν «κανονικά», γιατί τα παιδιά δεν έχουν διδαχθεί όλα τα γράμματα της αλφαβήτας. Αυτές θα τις μάθει χρησιμοποιώντας άλλη οδό την οπτική ή ορθογραφική. Αυτό σημαίνει, πως θα τις μάθει «απ’έξω». Θα απομνημονεύσει δηλαδή τη μορφή τους, θα τη συνδυάσει με τον ήχο τους και θα τις διαβάζει δίχως να τις αναλύει σε φθόγγους (κ-ό-τ-α ή κό-τα αλλά κατευθείαν κότα).

Επιβραβεύστε το για την προσπάθεια, που καταβάλει. Πείτε του μπράβο για την υπομονή του, για την προσοχή, που δίνει στην ανάγνωσή του. Δείξτε του πόσο εκτιμάτε αυτά τα χαρακτηριστικά σε εκείνο και πόσο θα το βοηθήσουν να συνεχίσει να μαθαίνει ακόμα κι αν έρθουν εμπόδια στο δρόμο του (κούραση, κακός βαθμός κ.α). Πείτε στο παιδί σας, πόσο δύσκολη δουλειά είναι να μαθαίνεις κάτι που απαιτεί τόσο μεγάλη προσοχή και πόσο καλά τα καταφέρνει σε αυτό. Δείξτε δηλαδή ότι το κατανοείτε, δείξτε ενσυναίσθηση. Αυτό έχει στην πραγματικότητα ανάγκη το παιδί σας. Έχει ανάγκη να το καταλαβαίνετε, να το επιβεβαιώνετε (σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορά).

Το να μάθει το παιδί σας ανάγνωση άρα και γραφή, να εκτιμήσει το βιβλίο, τη γνώση, την εξερεύνηση σε νέους άγνωστους κόσμους δεν εξαρτάται μόνο από το σχολείο ή από το αν θα έχει ένα καλό δάσκαλο αυτή τη χρονιά. Εξαρτάται κυρίως από εσάς και από τον τρόπο που έχετε επιλέξει να το μεγαλώσετε. Δώστε στο παιδί σας την προσοχή, την αγάπη και την ενθάρρυνση που χρειάζεται και βγείτε «έξω» για το κυνήγι της κρυμμένης λέξης μαζί, μέχρι να μπορεί να κάνει τα δικά του «ταξίδια» επιλέγοντας μόνο του τον προορισμό.

Πώς θα προετοιμάσω το παιδί μου για την Α΄ Δημοτικού;

Έρευνες δείχνουν, πως τα παιδιά που προσχολικά είχαν μεγάλη επαφή με το γραπτό λόγο (βιβλία, παραμύθια, περιοδικά, εφημερίδες, ταμπέλες κ.α), πλούσιο λεξιλόγιο και καλή φωνολογική επίγνωση (κατανόηση ότι πχ. η λέξη αποτελείται όχι μόνο από γράμματα αλλά και από ήχους που αντιστοιχούν στα γράμματα αυτά), είναι πιο πιθανό να μην αντιμετωπίσουν δυσκολίες κατά την εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής. Πώς μπορείτε να κερδίσετε το χαμένο χρόνο αλλά και να ενισχύσετε την προσπάθεια του παιδιού σας να μάθει ανάγνωση και γραφή;

 

Μιλήστε με το παιδί σας

Ο προφορικός λόγος είναι η βάση της ανάγνωσης. Να τι μπορείτε να κάνετε, ώστε να βοηθήσετε το παιδί σας να «χτίσει» μια καλή σχέση με τις λέξεις και τη γλώσσα:

> Μοιραστείτε μαζί του οικογενειακές ιστορίες. Μιλήστε για εσάς, τους παππούδες του και άλλους συγγενείς.

> Μιλήστε στο παιδί σας για πράγματα που κάνετε ή σκέφτεστε. Μην ξεχνάτε ότι κάθε φορά, που μιλάτε αποτελείτε πρότυπο ομιλίας για το παιδί σας.

> Κάντε του πολλές ερωτήσεις, ώστε να του δίνετε την ευκαιρία να εκφράζεται με όλο και περισσότερη ακρίβεια.

> Ενθαρρύνετέ το να σας μιλήσει για τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.

> Ρωτήστε το για τη μέρα του.

> Να είστε υπομονετικοί. Δώστε του χρόνο να βρει τις κατάλληλες λέξεις.

> Τραγουδήστε μαζί!

 
Κάντε την ανάγνωση παιχνίδι

Το να διαβάζετε φωναχτά μπορεί να γίνει ένα παιχνίδι πολύ διασκεδαστικό τόσο για εσάς όσο και για όλα τα μέλη της οικογένειάς σας:

> Χρησιμοποιήστε διαφορετικές φωνές για διαφορετικούς χαρακτήρες της ιστορίας. Χρησιμοποιήστε ακόμα και το όνομα του παιδιού σας αντί για το όνομα του ήρωα. Πάρτε κούκλες να σας συνοδεύσουν στην ιστορία. Θα γίνει ακόμα πιο αληθινή, ακόμα πιο διασκεδαστική.

> Διαβάστε και ξαναδιαβάστε, όσες φορές θέλει αγαπημένα παραμύθια του παιδιού σας. Με τον καιρό θα μπορεί να τα «διαβάζει» μόνο του, αφού θα έχει μάθει την ιστορία απ’έξω. Επιπλέον σιγά σιγά θα μπορεί να αναγνωρίζει λέξεις του παραμυθιού, ιδιαίτερα αν συνηθίζετε να δείχνετε με το χέρι σας καθώς διαβάζετε, καθώς θα κάνει τη σύνδεση μεταξύ εκείνου που ακούει και εκείνου που βλέπει.

> Διαβάστε κάθε είδους υλικό- παραμύθια, κόμικς, ποιήματα, περιοδικά, εφημερίδες, ενημερωτικά έντυπα.

> Ενθαρρύνετε τους συγγενείς να παίρνουν βιβλία ως δώρα στα παιδιά σας.

 
Διαβάστε κάθε μέρα

Τα παιδιά αγαπούν τη ρουτίνα, το πρόγραμμα. Η καθημερινή ανάγνωση μιας ιστορίας μπορεί να γίνει ανάγκη για το παιδί, γιατί μαζί με το παραμύθι απολαμβάνει και την ασφάλεια, που του παρέχει η συντροφιά σας. Διαβάζοντας του δείχνετε πόσο σημαντική είναι αυτή η διαδικασία και πόση χαρά μπορεί να του δώσει.

> Ορίστε συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα. Μια ώρα της ημέρας, που θα μπορείτε να δώσετε όλη σας την προσοχή στο διάβασμα. Εναλλακτικά να είστε διαθέσιμη/ος για την ώρα ανάγνωσης, που θα επιλέξει το ίδιο το παιδί.

> Ορίστε συγκεκριμένο χώρο διαβάσματος. Φροντίστε να είναι άνετος, ήσυχος αλλά να έχει σίγουρη πρόσβαση και το παιδί σας (να βλέπει). Τοποθετήστε δίπλα όλες τις «επιλογές» σας (βιβλία, παραμύθια και άλλο υλικό), για να μπορεί να επιλέγει μόνο του ακόμα και όταν εσείς δεν είστε εκεί .

> Επιλέξτε διάφορα βιβλία, ανάλογα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντα του παιδιού σας. Επιλέξτε βιβλία που διαβάζονται μονομιάς ή και κάθε μέρα και από λίγο.

> Διαβάστε αργά, ώστε το παιδί να μπορεί να κάνει εικόνες αυτά που ακούει.

> Πείτε του μπράβο, όταν δίνει ιδέες, ρωτάει, συμμετέχει.

> Συνεχίστε να διαβάζετε ακόμα και αφού έχει καταφέρει να μάθει ανάγνωση. Διαβάστε του και ιστορίες πάνω από το δικό του επίπεδο ανάγνωσης (αν έχει μάθει ανάγνωση), ώστε να κρατάτε ζωντανή την επιθυμία του για διάβασμα.

 

Δώστε το καλό παράδειγμα

Πόσες και πόσες φορές δεν έχετε ακούσει, ότι ως γονείς αποτελείτε πρότυπο για τα παιδιά σας. Κι εδώ λοιπόν δεν θα πρωτοτυπήσουμε… Αν το παιδί σας δεν σας βλέπει να διαβάζετε στον ελεύθερο χρόνο σας, στις διακοπές, πριν ύπνο, αυτό σημαίνει πως το διάβασμα είναι έξω από τον «κόσμο» του, δεν αποτελεί συνήθεια της οικογένειας, άρα ούτε και δική του. Μην ξαφνιαστείτε αν δεν θέλει να διαβάσει τα μαθήματά του ή δεν του αρέσει καθόλου η ιδέα να διαβάζετε ιστορίες μαζί. Μόνο αν το διάβασμα αποτελεί συνήθεια όλης της οικογένειας και η πρόσβαση σε αναγνώσιμο υλικό είναι εύκολη (αν δηλαδή υπάρχουν πολλά βιβλία μέσα στο σπίτι) και έρθει πολύ νωρίς στη ζωή του παιδιού, το να διαβάζει το παιδί αποτελεί φυσική διαδικασία για το ίδιο.

> Διαβάστε συνταγές, ετικέτες φαγητών, χάρτες, οδηγίες, ενημερωτικά φυλλάδια.

> Διαβάστε πινακίδες στο δρόμο, πινακίδες εστιατορίων, καταστημάτων κ.α.

> Ψάξτε για πληροφορίες σε τηλεφωνικούς καταλόγους, λεξικά, άτλαντες.

> Διαβάστε ευχετήριες κάρτες, γράμματα, μηνύματα στο κινητό σας ή στον Η/Υ.

 

Μιλήστε για βιβλία

Το να μιλάτε για βιβλία μπορεί να είναι το ίδιο σημαντικό με το να τα διαβάζετε. Μιλώντας για μια ιστορία ή ένα βιβλίο που σας άρεσε βοηθά το παιδί σας να το βιώσει και να το βάλει στη ζωή του. Μην ξεχνάτε πως συζητώντας το βοηθάτε να εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, να ενισχύσει την ικανότητά του να κατανοεί μια ιστορία, να σκέφτεται γι’αυτή, να βγάζει συμπεράσματα, να αποκτά κριτική σκέψη. Βοηθάτε δηλαδή το παιδί σας να μάθει να διαβάζει και να γράφει.

> Ρωτήστε το τι είδους βιβλία θα ήθελε να διαβάσει.

> Μιλήστε του για τις δικές σας προτιμήσεις ως παιδί. Αν έχετε ακόμα παλιά βιβλία, μοιραστείτε τα μαζί του.

> Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σχολιάζει τις εικόνες του βιβλίου αλλά και την ίδια την ιστορία- πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ανάγνωσή της.

> Αφιερώστε λίγη ώρα στο εξώφυλλο του βιβλίου. Πάρτε την ευκαιρία και πείτε του να φανταστεί από αυτό, ποιο μπορεί να είναι το θέμα της ιστορίας, πως εξελίσσεται, τι μπορεί να συμβαίνει στο τέλος.

> Αφού ολοκληρώσετε την ιστορία ρωτήστε αν συμφωνεί με το τέλος, τι άλλο θα μπορούσε να έχει συμβεί ή τι θα ήθελε εκείνο να συμβεί.

> Ενθαρρύνετέ το να ξαναπεί μόνο του την ιστορία αλλά και αλλάζοντας τα γεγονότα με τρόπο, που επιθυμεί εκείνο.

 
Αφήστε το παιδί σας να διαβάσει δίχως λογοκρισία.

Καθώς θα αρχίσει να μαθαίνει ανάγνωση, αφήστε το να διαβάζει δυνατά χωρίς να το διορθώνετε. Θυμηθείτε! Οι αντιδράσεις σας στο άκουσμά του είναι πολύ σημαντικές. Μην το διακόπτετε. Παρεμβείτε μόνο αν σας ζητήσει βοήθεια. Δώστε στο παιδί σας την ευκαιρία να τα βγάλει πέρα μόνο του. Θα μάθει από τα λάθη του. Δείξτε τον ενθουσιασμό σας αφού τελειώσει την προσπάθειά του. Του αξίζει ένα μεγάλο μπράβο! Χρειάζεται όμως να ξέρει γιατί παίρνει μπράβο, εξηγήστε του δηλαδή τι έκανε και με ποιο τρόπο (ήταν συγκεντρωμένο, υπομονετικό κ.α σπουδαία).

> Αφήστε το παιδί να σας διαβάσει δυνατά μόνο, όταν ξέρετε ότι δεν θα σας ενοχλήσουν.

> Δείξτε του, ότι απολαμβάνετε την ιστορία. Όταν κουραστεί, προτείνετε να συνεχίσετε εσείς, μέχρι να ξεκουραστεί.

> Μιλήστε για την ιστορία, αφού τελειώσει, ώστε να είστε σίγουροι ότι κατάλαβε αυτό που διάβασε. Αν διαπιστώσετε κενά, ενθαρρύνετε το να ψάξει μόνο του να βρει τη σωστή απάντηση.

 
Δείξτε πόσο εκτιμάτε τις προσπάθειες του παιδιού σας

Έχετε πάντα στο μυαλό σας, ότι το παιδί σας έχει ανάγκη να ξέρει ότι εκτιμάτε την προσπάθεια που κάνει, ώστε να συνεχίσει να την κάνει. Θα μάθει να διαβάζει και κατ’επέκταση να γράφει και να μελετά όταν είναι σίγουρο πως μπορεί. Να περιμένετε πως αυτή τη σιγουριά θα την αναζητήσει από εσάς, όπως όταν ήταν νήπιο και σας κοίταζε πρώτα και μετά έπιανε με τα χεράκια του κάτι καινούργιο. Φροντίστε λοιπόν «να είστε εκεί» για εκείνο. Δώστε του προσοχή!

> Καλό είναι να ξέρετε ποιο είναι στην πραγματικότητα το επίπεδο ανάγνωσης του παιδιού σας, χρησιμοποιήστε όμως αυτή τη γνώση με θετικό τρόπο. Επιλέξτε βιβλία που είναι κατάλληλα για το επίπεδό του. Επικοινωνήστε με τον/την δάσκαλο/ά του παιδιού σας για να πάρετε ιδέες.

> Να είστε υπομονετικοί και ευέλικτοι, όταν προσπαθείτε να βοηθήσετε το παιδί σας.

Αν όλα αυτά σας φαίνεται δύσκολο να εφαρμοστούν στο δικό σας παιδί, μην προτρέχετε. Να θυμάστε πως εσείς πρέπει να κάνετε την αρχή. Πάνω απ’όλα χρειάζετε να πιστέψετε πως αυτό που κάνετε είναι σωστό και χρήσιμο για το παιδί σας. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό! Αν όλα τα παραπάνω δεν είναι διασκεδαστικά για εσάς, δεν θα είναι και για το παιδί σας. Παίξτε λοιπόν με τα παραπάνω και μην τα αντιμετωπίζετε σαν αγγαρεία ή σαν κάτι που πρέπει να γίνει. Αν το βλέπετε έτσι, θα βαρεθείτε γρήγορα και εσείς και το παιδί σας.

Γιατί το μικρό μου δεν κάθεται να διαβάσουμε μαζί;

Αναρωτιέστε γιατί, ενώ έχετε διάθεση να διαβάσετε ένα βιβλίο στο τρίχρονο παιδί σας, αυτή η προσπάθειά σας πάντα αποτυγχάνει; Αναρωτιέστε γιατί, ενώ εσείς διαβάζετε, εκείνο σηκώνεται από τη θέση του και πάει στα παιχνίδια του; Δύσκολα κρατάς ένα νήπιο στη θέση του και ακόμα πιο δύσκολα διατηρείς την προσοχή του εκεί που επιθυμείς, αν εκείνο δεν ενδιαφέρεται. Αυτό είναι και το κλειδί, το ενδιαφέρον. Ένα τρίχρονο παιδί δεν θα ενδιαφερθεί για ένα βιβλίο όταν του το διαβάζετε, αλλά όταν το διαβάζετε μαζί. Όταν δηλαδή παίρνει και το ίδιο μέρος στη δράση. Τα νήπια είναι γεμάτα ενέργεια, περιέργεια και όρεξη για μάθηση. Μαθαίνουν ψάχνοντας, πειράζοντας, σκαλίζοντας εκεί, που δεν πρέπει, ανακαλύπτοντας. Μαθαίνουν αλληλεπιδρώντας με κάτι ή κάποιον. Ναι, καλά καταλάβατε. Θα κρατήσετε ζωντανό το ενδιαφέρον του, μόνο όταν καταφέρετε να διαβάσετε το βιβλίο μαζί!

 

Πώς όμως μπορεί κανείς να διαβάσει ένα βιβλίο μαζί με κάποιον που δεν ξέρει καν τι είναι αυτό που λέμε γράμματα και λέξεις;

Το διάβασμα σε αυτή την περίπτωση δεν περιλαμβάνει την ανάγνωση ενός κειμένου, αλλά το βίωμα του. Ένα νήπιο έχει ανάγκη να ζήσει το παραμύθι, να «μπει» βαθιά στην ιστορία σα να ήταν εκεί. Με άλλα λόγια, για να κρατήσετε το ενδιαφέρον του ζωντανό, χρειάζεται να φέρετε το παραμύθι στο σαλόνι σας, να ζωντανέψετε τους ήρωες και την ιστορία τους και το παιδί σας να παίξει μαζί τους.

> Διαλέξτε βιβλία με ζωντανά χρώματα και μεγάλα σχήματα. Είναι πιο πιθανό να τραβήξουν την προσοχή του τα ένονα χρώματα παρά τα λιγότερο έντονα. Επιπλέον η προσοχή του θα διατηρηθεί εκεί περισσότερο χρόνο.

> Διαλέξτε βιβλία με χοντρά φύλλα. Είναι πιο εύκολο για τα μικρότερα παιδιά να γυρνούν φύλλα με μεγαλύτερο πάχος. Έτσι θα του δώσετε την ευκαιρία να συμμετέχει στη διαδικασία γυρνώντας εκείνο τις σελίδες κάθε φορά, που τελειώνετε μία. Μην ξεχνάτε! Η συμμετοχή, άρα η δράση κρατά το ενδιαφέρον ζωντανό!

> Διαλέξτε βιβλία αφής, βιβλία δηλαδή που στις σελίδες τους υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία με υφάσματα και αλλά υλικά τα οποία το παιδί σας μπορεί να ανακαλύψει. Θυμηθείτε! Η ανακάλυψη εμπεριέχει δράση!

> Διαλέξτε βιβλία με «κρυμμένα μυστικά». Στα βιβλιοπωλεία θα βρείτε βιβλία, στα οποία πέρα από το κείμενο, υπάρχουν καλυμένα με χαρτόνι «μηνύματα» και εικόνες έτοιμες για να ανοίξει, να τραβήξει, να σπρώξει το παιδί σας. Τι κρύβουν όλα αυτά; Δράση!

> Διαλέξτε βιβλία που μπορούν να τραγουδηθούν ή βιβλία με ρίμες. Διαβάστε το κείμενο τραγουδιστά. Το παιδί σας θα απολαύσει την ομοιοκαταληξία στους στίχους. Τα περισσότερα παιδιά έλκονται έντονα από την ομοιοκαταληξία.

> Αλλάξτε τη φωνή σας όσο διαβάζετε και γίνετε όσο πιο εκφραστικοί μπορείτε. Μην ντρέπεστε, δεν σας ακούει κανείς! Κάθε ήρωας πρέπει να έχει τη φωνή του, όπως έχει το χαρακτήρα του και την ιστορία του. Οι αλλαγές στη χροιά, τον τόνο και την ένταση της φωνής σας, «βάζουν» το παιδί σας μέσα στο παραμύθι και σας κάνουν ιδιαίτερα διασκεδαστικούς. Για ακόμα μια φορά θα έχετε κερδίσει την προσοχή του παιδιού σας.

> Προετοιμαστείτε πριν διαβάσετε μαζί. Διαβάστε πρώτα μόνοι σας το παραμύθι και σκεφτείτε τι υλικά χρειάζεστε να έχετε μαζί σας, όταν το διαβάσετε μαζί με το παιδί σας. Προμηθευτείτε ένα καπέλο, ένα γιλέκο, ένα καμπανάκι, μία μύτη, ότι θυμίζει κάτι από τους ήρωες του παραμυθιού. Χρησιμοποιήστε ένα υλικό για κάθε ήρωα κάθε φορά που μιλά στο παραμύθι. Κάντε επίσης έντονες χειρονομίες, σηκωθείτε από τη θέση σας και κινηθείτε στο χώρο, αν αυτό χρειάζεται. Αυτό που καταφέρνετε είναι να μεταφέρετε την ιστορία από το βιβλίο μπροστά στα μάτια του παιδιού σας.
> Αφού διαβάσετε, μοιραστείτε τους ρόλους και τα υλικά και παίξτε την ιστορία χρησιμοποιώντας τον καταλληλότερο χώρο του σπιτιού σας. Σε αυτή την περίπτωση θα έχετε μεταφέρει πράγματι την ιστορία στο σαλόνι σας!

> Διαβάστε ξανά και ξανά τα αγαπημένα του παραμύθια. Να θυμάστε ότι το διάβασμα πρέπει να είναι μια ωραία εμπειρία για το παιδί σας. Μην διαβάζετε κάτι που δεν του αρέσει. Το πιο πιθανό είναι να γκρεμίσετε κάτι που χτίσατε με κόπο.

Διαβάστε με το παιδί σας και περάστε καλά! Μην έχετε συνέχεια στο μυαλό σας με ποιο τρόπο θα του περάσετε το μήνυμα να διαβάζει στον ελεύθερό του χρόνο στο μέλλον. Μην πιέζεστε και μην το πιέζετε. Το διάβασμα πρέπει να είναι μια ωραία εμπειρία για το παιδί σας αλλά και για εσάς. Μόνο έτσι θα πετύχετε το σκοπό σας. Διασκεδάστε μαζί!
Όλα τα παραπάνω απαιτούν χρόνο και διάθεση. Κυρίως όμως απαιτούν παιδικότητα και αυθορμητισμό, που μάλλον οι περισσότεροι έχουμε χάσει ή έχουμε βγάλει συνειδητά από τη ζωή μας. Γιατί όμως; Μήπως έχουμε ξεχάσει πόσο όμορφα περνούσαμε παίζοντας με φίλους ή μήπως πιστεύουμε (ή μας έχουν κάνει να πιστεύουμε), πως το παιχνίδι και ο αυθορμητισμός είναι δικαίωμα μόνο των παιδιών; Για ποιο λόγο άραγε;

Πόσο να συμμετέχω στο διάβασμα του παιδιού μου;

«Σήμερα συνάντησα τη δασκάλα της κόρης μου. Μου είπε, πως η Αλίκη αν και είναι έξυπνη, δεν αποδίδει όσο θα ήθελε. Περιμένει πολύ περισσότερα από εκείνη και σίγουρα όχι άγραφα τετράδια και μισοτελειωμένες ασκήσεις. Αυτό που μου έδωσε να καταλάβω είναι, πως δεν πηγαίνει προετοιμασμένη καλά στο σχολείο κάθε μέρα. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς ήταν ευχαριστημένη μαζί της. Τώρα πια όχι. Η αλήθεια είναι, πως στην αρχή ήμουν «από πάνω της». Της έκανα έλεγχο κάθε φορά, που μου έλεγε πως τελείωνε. Σταμάτησα όμως να την ελέγχω μετά από 2 μήνες περίπου, γιατί πίστεψα πως δεν με είχε πια ανάγκη. Σκέφτηκα πως δεν θα με χρειαζόταν, όπως πέρυσι στην Α΄τάξη. Μάλλον έκανα λάθος».

Οι έρευνες δείχνουν, πως η στενή σχέση του γονέα με το σχολείο του παιδιού του έχει θετικά αποτελέσματα στις σχολικές του επιδόσεις. Οι συχνές συναντήσεις με το δάσκαλο, η συστηματική συμμετοχή του γονέα στις συνελεύσεις γονέων και κηδεμόνων, η παρακολούθηση των εκδηλώσεων, που διοργανώνει το σχολείο κ.α αυξάνουν τις πιθανότητες το παιδί του να έχει τελικά καλύτερες σχολικές επιδόσεις, σε σχέση με εκείνες, που είχε πριν ο γονέας υιοθετήσει την παραπάνω συμπεριφορά.

Εξίσου σημαντική όμως είναι και η συνεισφορά κάθε γονιού στο σπίτι. Ένα θετικό κλίμα για τη μάθηση, ένα πλούσιο σε νέα ερεθίσματα περιβάλλον, πολλά «μπράβο τα κατάφερες» ή «μπράβο συνέχισε έτσι» και ένας ή , ακόμα καλύτερα, δύο γονείς που δείχνουν ενδιαφέρον για το «πώς τα πάνε τα παιδιά μου στο σχολείο;», «είναι προετοιμασμένα καλά;», «πού δυσκολεύονται και γιατί;», «τι μπορώ να κάνω εγώ;», δηλαδή δείχνουν ενδιαφέρον για το αν τα παιδιά τους μαθαίνουν ή αλλιώς αναπτύσσονται φυσιολογικά, αποτελούν τους κύριους παράγοντες που θα καθορίσουν τη μαθησιακή πορεία που θα έχουν τελικά τα παιδιά τους.

Ένα από τα πολλά ερωτήματα, που κάνουν οι γονείς είναι το αν πρέπει ή όχι να βοηθούν τα παιδιά τους να κάνουν τις εργασίες που έχουν για το σπίτι. Τι σημαίνει όμως τελικά βοηθάω το παιδί μου να διαβάσει; Σημαίνει κάθομαι δίπλα του, παίρνουμε ένα ένα τα βιβλία και τα τετράδια και διαβάζουμε μαζί ή μήπως κάτι άλλο;

Ο βαθμός συμμετοχής του γονέα στο διάβασμα του παιδιού του έχει να κάνει κυρίως με την ηλικία. Πριν όμως φτάσουμε σε αυτό, ας δούμε κάποια ζητήματα που αφορούν κάθε γονέα:

Δώστε προσοχή στο χώρο που διαβάζει. Ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι ένα μέρος μακριά από θορύβους. Αυτό σημαίνει, πως δεν μπορεί να διαβάζει στην κουζίνα ή στο καθιστικό ή με ανοιχτή τηλεόραση ή παρουσία τρίτων. Αν το παιδί σας δεν έχει δικό του δωμάτιο ή τουλάχιστο δικό του γραφείο, οφείλετε να του εξασφαλίσετε κάποιες ώρες ησυχίας στο σπίτι σε κάποιο χώρο με τραπέζι που θα έχει οριστεί ως προσωπικός χώρος για διάβασμα.

Μιλήστε στο παιδί σας για το γραφείο του. Το γραφείο του χρειάζεται να είναι καθαρό και τακτοποιημένο. Είναι ανάγκη να υπάρχουν πάνω στο γραφείο μόνο εκείνα, που χρειάζεται το παιδί σας για να μελετήσει. Ζητήστε του να αφαιρέσει αντικείμενα, που μπορούν να του τραβήξουν την προσοχή από τη μελέτη του.

Μιλήστε με το παιδί σας για το πρόγραμμα. Για να αρχίσει το παιδί σας να μαθαίνει τι σημαίνει οργάνωση/διαχείριση χρόνου, χρειάζεται να μιλήσετε για το πρόγραμμά του, αφού επιστρέψει από το σχολείο. Συμφωνήστε για το αν θα κοιμάται το μεσημέρι, ποιος θα είναι ο χρόνος διαβάσματος, παιχνιδιού, φαγητού και ύπνου. Σε κάθε περίπτωση το παιχνίδι θα έρχεται μετά το διάβασμα και αφού έχει πράγματι ολοκληρωθεί ώρα, που να μπορεί πια να παίξει.

Δείξτε του ότι όλοι μέσα στο σπίτι είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους. Αν το παιδί σας κατά τη διάρκεια της χρονιάς παραπονιέται πως εκείνο διαβάζει κι εσείς όχι, μιλήστε του για τις δικές σας υποχρεώσεις. Πείτε του ποιες είναι οι δικές σας ευθύνες και ποιες θα είναι οι συνέπειες αν δεν φανείτε υπεύθυνοι. Παρ’ όλα αυτά είναι ανάγκη να βρείτε ποιος είναι ο λόγος που παραπονιέται, να δείξετε κατανόηση και να αναγνωρίσετε τα συναισθήματά του. Πολλές φορές, αν το παιδί καταλάβει ότι το κατανοούμε, αυτό αρκεί για να συνεχίσει.

Φροντίστε να έχει το παιδί σας όλα τα απαραίτητα υλικά για να μελετήσει. Προμηθευτείτε πρόχειρα τετράδια, μολύβια, ένα λεξικό, εγκυκλοπαίδεια και ότι άλλο χρειάζεται για να ολοκληρώνει τις εργασίες του.

Να είστε θετικοί με τη μελέτη. Δώστε της αξία. Πείτε στο παιδί σας ότι είναι τόσο σημαντική η μελέτη στο σπίτι, όσο σημαντική είναι η παρουσία του στο σχολείο. Εξηγήστε του τους λόγους.

Ενθαρρύνετέ το και δώστε του θετική ανατροφοδότηση. Κατά τη διάρκεια του διαβάσματος μπείτε στο δωμάτιο και ελέγξτε αν διαβάζει. Ενθαρρύνετέ το να συνεχίσει έτσι. Αναγνωρίστε τη σκληρή προσπάθεια. Όταν τελειώσει, δείξτε του τη χαρά σας. Πόσο διαφορετικά θα νιώθατε αν ο προϊστάμενός σας έδειχνε την ίδια χαρά, όταν ολοκληρώνετε μια δικιά σας εργασία;!

Αν σας χρειαστεί κατά τη διάρκεια της μελέτης, μη δίνετε απαντήσεις αλλά κατεύθυνση. Είναι σίγουρο ότι καθημερινά σας ρωτάει και θα συνεχίσει να ρωτάει πράγματα που δεν γνωρίζει. Μην δίνετε απαντήσεις. Δείξτε του τον τρόπο να τις βρίσκει μόνος του, στο βιβλίο του, σε λεξικά, σε εγκυκλοπαίδειες. Αν δεν γίνεται να βρει απαντήσεις εκεί, δώστε κατεύθυνση στη σκέψη του. Δείξτε του δηλαδή τον τρόπο για να σκέφτεται και να βρίσκει μόνο του τη λύση.

Αν γνωρίζετε ότι μια εργασία πρέπει να την κάνει μόνο του, αφήστε το.

Ενημερωθείτε. Να είστε σε επαφή με το δάσκαλο. Είναι ανάγκη να ξέρετε τι θέλει από το παιδί σας, όταν αυτό επιστρέφει στο σπίτι αλλά και ποιοι είναι οι κανόνες της τάξης.

Μιλήστε στο παιδί σας για τις δύσκολες και τις λιγότερο δύσκολες εργασίες. Είναι καλύτερο να ξεκινά με τις δύσκολες εργασίες, με εκείνες δηλαδή που απαιτούν περισσότερη συγκέντρωση, την οποία μπορεί να έχει στην αρχή της μελέτης.

Παρατηρήστε σημάδια κούρασης. Αν το παιδί σας έχει κουραστεί, δώστε του την ευκαιρία να κάνει ένα μικρό διάλειμμα. Μιλήστε του για τα σημάδια κούρασης, που μπορεί να παρατηρεί στο σώμα του μόνο του, έτσι ώστε να κάνει διαλείμματα χωρίς τη δική σας προτροπή.

Αν το παιδί σας είναι στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, η αλήθεια είναι ότι σας χρειάζεται περισσότερο. Είναι ανάγκη να φροντίσετε για πράγματα που για μεγαλύτερα παιδιά είναι δεδομένα.

> Παρατηρήστε αν κάθεται σωστά στην καρέκλα του.
>Το βιβλίο του ή το τετράδιό του βρίσκεται ακριβώς μπροστά του ή λίγο πιο δίπλα και το δυσκολεύει;
> Με ποιο τρόπο διαβάζει; Ελέγχει τι χρειάζεται να διαβάσει για την επόμενη μέρα ή τα διαβάζει όλα; Αδειάστε το γραφείο και βάλτε σε μία στοίβα τα βιβλία με τα τετράδια τους σε ζευγάρια αριστερά στο γραφείο. Στο κέντρο τοποθετήστε αυτό που πρόκειται να διαβάσει και δεξιά αυτό που διάβασε. Έτσι θα ξέρει τι έχει να διαβάσει και τι διάβασε.
> Δείξτε του ποιες είναι οι πιο δύσκολες εργασίες και ποιες οι πιο εύκολες. Στην αρχή χρειάζεται να επιμένετε εσείς για τη χρησιμότητα αυτής της τεχνικής. Σιγά-σιγά θα μάθει να το κάνει και μόνο του.

Θυμηθείτε! Βοηθάω το παιδί μου να διαβάσει δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη, κάθομαι δίπλα του και διαβάζουμε μαζί. Βοηθάω το παιδί μου να διαβάσει σημαίνει του εξασφαλίζω όλες εκείνες τις συνθήκες που έχει ανάγκη για να διαβάσει. Χώρο, υλικά και τρόπο για να διαβάζει. Δώστε του το χώρο και τα υλικά και εκπαιδεύστε το με υπομονή στον τρόπο για να διαβάζει. Η αυτονομία του στο διάβασμα είναι αυτό που θα έχετε πετύχει ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

Μπορεί το παιδί μου να μαθαίνει πιο εύκολα;

Έρευνες έχουν δείξει, πως όσο πιο πολύ εμπλέκονται οι γονείς στη μαθησιακή διαδικασία, που αφορά στο παιδί τους, τόσο πιο εύκολα και τόσο πιο πολλά εκείνο μαθαίνει. Φαίνεται ότι τα αποτελέσματα της εμπλοκής των γονέων στη διαδικασία μάθησης του παιδιού τους αφορούν κάθε ηλικία. Από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, μέχρι τη στιγμή που θα τελειώσει τις σπουδές του, ο πιο σημαντικός παράγοντας, που θα κρίνει την πορεία του παιδιού στο σχολείο, είναι οι γονείς. Οι γονείς και οι αντιλήψεις τους, οι γονείς και η στάση τους, οι γονείς και οι προθέσεις τους, οι γονείς και πράξεις τους, που αφορούν τη μάθηση του παιδιού θα καθορίσουν το τι, πώς, πόσο και για πόσο θα μαθαίνει το παιδί τους.

Τι σημαίνει να εμπλέκομαι στη διαδικασία μάθησης του παιδιού μου;

Οι γονείς μπορούν να εμπλακούν άμεσα και έμμεσα στη διαδικασία μάθησης του παιδιού τους. Άμεσα, βοηθώντας το παιδί τους να μάθει συμμετέχοντας οι ίδιοι στη μαθησιακή διαδικασία και έμμεσα ενισχύοντας με τη στάση τους και τις αντιλήψεις τους τη μάθηση του παιδιού τους.

Άμεσα

> Στο παιχνίδι. Ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες το να παίζετε μαζί όσο πιο πολύ μπορείτε, βοηθάει το παιδί σας να κατακτήσει νέες δεξιότητες και να ενισχύσει τις ήδη υπάρχουσες ικανότητές του, ανάλογα με το παιχνίδι που παίζετε. Προτιμήστε παιχνίδια εκπαιδευτικά από καλά υλικά, έντονα χρώματα, νέες υφές, παιχνίδια δράσης, παιχνίδια οικογενειακά, κούκλες, διάφορες φιγούρες και γαντόκουκλες για συμβολικό παιχνίδι. Δημιουργήστε δικά σας παιχνίδια, με δικούς σας κανόνες, παίξτε με αναπάντεχα υλικά, παίξτε όσο μπορείτε, αρκεί να περνάτε καλά και εσείς και το παιδί σας. Η ευχαρίστηση, άλλωστε, είναι η λέξη κλειδί για τη μάθηση μέσω του παιχνιδιού. Αν το παιδί σας ευχαριστιέται το παιχνίδι, θα παίξει και μόνο του, άρα η μάθηση μέσω του παιχνιδιού θα συνεχιστεί και όταν δεν θα είστε εκεί.

> Στα βιβλία. Διαβάστε μαζί. Κάντε το διάβασμα ρουτίνα για εσάς και το παιδί σας. Μια ρουτίνα, που θα προσφέρει τη ζεστασιά του κορμιού σας και τη γλυκύτητα των λόγων σας. Διαβάστε μαζί παραμύθια αλλά και διαφορετικά είδη βιβλίων. Βιβλία για τα ζώα, τη θάλασσα, για άλλες χώρες, άλλους ανθρώπους, για τη γη και το σύμπαν, για τους δεινόσαυρους και τον κατακλυσμό του Νώε… Διαλέξτε βιβλία παιδικά κάθε είδους, βιβλία ενδιαφέροντα και άξια προσοχής. Διαβάζοντας μαζί δίνετε προσοχή άρα και αξία στο διάβασμα και αυτό είναι ένα μήνυμα που λαμβάνει τελικά το παιδί σας, αν και πάλι, διαβάζοντας μαζί, περνάτε καλά.

> Έξω από το σπίτι. Πάρτε μαζί το παιδί σας στις εξωτερικές δουλειές. Δείτε το σαν ευκαιρία για να μάθει. Εξηγήστε του τι θα κάνετε, τι θα δείτε. Απαντήστε στις ερωτήσεις του. Οργανώστε επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, αίθουσες τέχνης, εξορμήσεις στη φύση, σε νέα για το παιδί σας μέρη, χρησιμοποιήστε το αυτοκίνητο, το ποδήλατο, το τρένο, το καράβι, το αεροπλάνο. Δημιουργήστε δηλαδή τις συνθήκες εκείνες, που θα αναγκάσουν το παιδί σας να σας κάνει ερωτήσεις, γιατί πολύ απλά θα έχει απορίες. Το αποτέλεσμα και πάλι θα είναι η μάθηση.

> Ελέγξτε τη μελέτη για το σπίτι. Αν το παιδί σας πηγαίνει σχολείο, είναι ανάγκη να ελέγχετε (όχι σαν ανακριτές), αν παιδί σας μελετά. Αν δηλαδή είναι προετοιμασμένο για την επόμενη μέρα στο σχολείο. Βοηθήστε το αν το χρειάζεται, δείχνοντάς του τρόπους για να μελετά αλλά και τον κατάλληλο χώρο και χρόνο μελέτης (δικό του τακτοποιημένο γραφείο, μακριά από θορύβους). Δίνοντας προσοχή στη μελέτη, της δίνετε αξία. Μην ξεχνάτε ότι σε οτιδήποτε δίνετε εσείς αξία δίνει και το παιδί σας.

Έμμεσα

> Δημιουργήστε ένα περιβάλλον στο σπίτι που ενισχύει τη μάθηση. Διαβάστε κι εσείς. Μην περιμένετε να το κάνει το παιδί σας αν δεν το κάνετε εσείς πρώτα. Δείξτε στο παιδί σας, ότι κι εσείς ολοκληρώνετε τις δουλειές, που έχετε αναλάβει και μάλιστα πριν το παιχνίδι και τη διασκέδαση. Ζητήστε να κάνει το ίδιο. Πείτε στο παιδί σας μπράβο για κάθετί που ολοκληρώνει, κάνει σωστά ή όταν κατακτά μια νέα δεξιότητα. Πείτε του μπράβο για την προσπάθεια που κάνει αλλά και τον τρόπο που το κάνει, αναγνωρίστε τις δυσκολίες (στα δικά μας μάτια φαίνονται εύκολα, όχι στα δικά τους). Αφιερώστε στο παιδί σας για την επιτυχία του ένα γιορτινό τραπέζι ή μια οικογενειακή έξοδο. Δώστε δηλαδή προσοχή σε εκείνο, όταν καταφέρνει κάτι. Μόνο αν δώσετε προσοχή (επιβράβευση), άρα αξία σε αυτό που κατάφερε, θα δώσει αξία και εκείνο, θα συνεχίσει, δηλαδή, να το κάνει.

> Μην χάνετε τις «συναντήσεις» με το δάσκαλο. Το να έρχεσαι σε επαφή με το δάσκαλο του παιδιού σου δεν είναι χρήσιμο μόνο, γιατί μαθαίνεις την εξέλιξη του παιδιού στο σχολείο. Η συχνή επαφή σημαίνει για εσάς και επαφή με το ποια είναι τα δυνατά και ποια τα όχι και τόσο δυνατά σημεία του παιδιού σας, πού μπορώ να βοηθήσω και πώς, πού σταματά η βοήθειά μου αλλά και τι προσδοκίες πρέπει να έχω από το παιδί μου. Με αυτό τον τρόπο είστε σε εγρήγορση και συμμετέχετε ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία. Μην ξεχνάτε ότι όταν έρχεστε συστηματικά σε επαφή με το δάσκαλο του παιδιού κι εκείνο το γνωρίζει, καταλαβαίνει ότι για άλλη μια φορά δίνετε προσοχή στη μάθησή του, είναι δηλαδή σημαντική για εσάς, άρα και για εκείνο.

> Προσέξτε τις αντιλήψεις που έχετε για τη μάθηση και για εκείνους που την αναλαμβάνουν εκτός σπιτιού. Έχετε υπόψη σας ότι τα παιδιά μαθαίνουν και παρατηρώντας σας να μιλάτε όχι μόνο σε εκείνα αλλά και σε άλλους. Το παιδί σας θα μάθει, μόνο αν εσείς δίνετε αξία στη μάθηση, στο σχολείο, στους παιδαγωγούς. Αν σας ακούει άμεσα ή έμμεσα να απαξιώνετε κάτι ή κάποιον από τα παραπάνω το πιο πιθανό είναι να κάνει και εκείνο το ίδιο. Μόνο όταν σεβόμαστε κάτι, του δίνουμε δηλαδή αξία, το προσέχουμε. Μόνο αν εσείς οι ίδιοι σέβεστε την ίδια τη μαθησιακή διαδικασία, το σχολείο ως θεσμό και τους λειτουργούς του θα κάνει το ίδιο και το παιδί σας. Μην περιμένετε δηλαδή το παιδί σας να προσέξει τη δασκάλα του την επόμενη μέρα στο σχολείο, αν την προηγούμενη του έχετε πει «δεν ξέρει αυτή, θα ακούς αυτό που σου λέω εγώ», ακόμα κι αν η δασκάλα του έχει κάνει κάποιο λάθος. Αν πράγματι έχει συμβεί κάτι τέτοιο, που είναι πολύ πιθανό και ανθρώπινο, εξηγήστε το στο παιδί σας και ζητήστε του να ξαναρωτήσει τη δασκάλα του γι’αυτό.

> Μην συνδέετε τη μάθηση με την επιτυχία αλλά και την προσωπική αξία. Ένα πολύ συχνό και πολύ κοινό λάθος μεταξύ γονέων και μη. Η μάθηση είναι ή θα έπρεπε να είναι μια φυσική διαδικασία, μια φυσική ανάγκη. Δεν έχει να κάνει καθόλου με το πόσο καλός ή κακός είναι κάποιος, δεν έχει να κάνει με το αν τα καταφέρνει καλά. Δείτε τη μάθηση σαν κάτι που έρχεται φυσικά χωρίς τη δική μας επίμονη προσπάθεια. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε εμείς είναι να μην την εμποδίζουμε με την συμπεριφορά μας, τις επιθυμίες, τις ανάγκες μας, τις προσωπικές μας αντιλήψεις. Το μόνο που πραγματικά χρειάζεται να κάνουμε είναι να αφήνουμε την πόρτα του σπιτιού μας ορθάνοιχτη για να μπορεί το παιδί να βγει έξω και να καλύψει τη φυσική του ενόρμηση να μάθει. Το παιδί σας θα μάθει γιατί είναι γεννημένο για να μαθαίνει. Η μάθησή του περιορίζεται ή εμποδίζεται συνήθως από εμάς, όποιοι κι αν είμαστε και τις πεποιθήσεις μας για το πώς, πόσο, με ποιους, τι θα έπρεπε να μαθαίνει. Παρατηρήστε το και διευκολύνετέ το και θα μάθει.

Όσο πιο γρήγορα εμπλακείτε, όπως περιγράφτηκε παραπάνω η έννοια της εμπλοκής, στη διαδικασία μάθησης του παιδιού σας άμεσα ή έμμεσα τόσο πιο γρήγορα θα δείτε το παιδί σας να θέλει να πηγαίνει σχολείο, να θέλει να μελετά για να είναι καλός μαθητής, να παίρνει τελικά καλούς βαθμούς, να μαθαίνει. Θα δείτε το παιδί σας να εσωτερικεύει την ευχαρίστηση που του δίνει το διάβασμα και γενικότερα η μάθηση, να μην αναμένει δηλαδή τη δική σας επιβράβευση, για να συνεχίσει να μελετά, αλλά να θέλει να μάθει και να ανακαλύπτει, επειδή είναι ανάγκη του.

Όταν το παιδί δεν προσαρμόζεται στο νέο σχολικό περιβάλλον

«Ο τετράχρονος γιος μου ήταν μια έκπληξη για μένα φέτος. Ο Πέτρος είναι ένα παιδί γεμάτο ζωντάνια, ενέργεια. Στο σπίτι προσπαθεί να βρίσκει συνεχώς νέους τρόπους να παίζει με τα παιχνίδια του, είναι απαιτητικός και εξωστρεφής. Δεν είναι ένα ήσυχο παιδί. Αντίθετα, είναι ένα παιδί που ακούγεται συνεχώς. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο έχω μείνει έκπληκτη από όσα μου είπε η νηπιαγωγός του για τη συμπεριφορά του στο σχολείο. Φαίνεται πως εκεί είναι ιδιαίτερα «μαζεμένος». Δεν συμμετέχει στις δραστηριότητες όπως οι συμμαθητές του, δεν σηκώνει το χέρι του για να μιλήσει, ούτε με ενθάρρυνση της νηπιαγωγού και δεν παίζει με τα άλλα παιδιά. Μου διευκρίνισε ότι τον πρώτο μήνα απέδιδε τη συμπεριφορά του Πέτρου στο ότι δεν είχε προσαρμοστεί ακόμα στο νέο περιβάλλον, τώρα πια όμως έχουν περάσει 4 μήνες. Τι μπορεί να συμβαίνει;»

Είναι φαινόμενο υπαρκτό και αναμενόμενο, συνήθως για όλους τους ανθρώπους, όλων των ηλικιών να έχουν ανάγκη μιας περιόδου προσαρμογής, όταν μπαίνουν σε νέα περιβάλλοντα. Ένα νέο σχολείο ή η πρώτη φορά στο σχολείο, ένας νέος χώρος εργασίας ή μια νέα θέση με νέα καθήκοντα στον ίδιο χώρο εργασίας, η μετακόμιση σε ένα καινούργιο σπίτι, η αλλαγή της οικογενειακής μας κατάστασης μας δημιουργούν άγχος και γι’ αυτό όλα απαιτούν την ύπαρξη μιας μεταβατικής περιόδου, μιας περιόδου προσαρμογής στη νέα κατάσταση. Σε αυτή τη φάση, όλοι μας έχουμε ανάγκη να παρατηρήσουμε όσα νέα βιώνουμε, να κάνουμε σκέψεις γι’αυτά, να καταλάβουμε τι συναισθήματα μας προκαλούν ή πιο απλά, έχουμε ανάγκη να παρατηρήσουμε το νέο χώρο, να μάθουμε ποιες είναι οι νέες μας ευθύνες, τι περιμένουν οι άλλοι από εμάς και με ποιο τρόπο το αναμένουν, τι μπορούμε να δώσουμε εμείς και αν ο τρόπος, που το δίνουμε ταιριάζει με εκείνον, που αναμένουν οι άλλοι από εμάς, διαχειριζόμενοι παράλληλα το άγχος που μας δημιουργούν όλα τα παραπάνω. Όσο πολύπλοκα σας φαίνονται αυτά, όταν τα διαβάζετε, άλλο τόσο πολύπλοκα είναι, όταν τα βιώνετε κι άλλο τόσο, όταν τα βιώνουν τα παιδιά σας. Ένας ενήλικας έχει συνήθως αναπτυγμένους εκείνους τους μηχανισμούς, που θα τον βοηθήσουν να αναγνωρίσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα, που του προκαλούνται, να κάνει την κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να τα κατανοήσει και να οργανώσει με τέτοιο τρόπο τη σκέψη του κι έτσι να πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις, που θα τον οδηγήσουν στην προσαρμογή του. Ξέρει δηλαδή πώς να διαχειριστεί το άγχος του. Ένα παιδί όμως χρειάζεται βοήθεια.

Γι’αυτό το λόγο, δώστε στο παιδί σας χρόνο, για να προσαρμοστεί αλλά και προσοχή. Μιλήστε μαζί του για το σχολείο του. Ρωτήστε το για τη δασκάλα του και τους συμμαθητές του, τι καινούργιο έμαθε ή έκανε. Σε αυτή τη φάση, μπορεί να μάθετε πράγματα, που προβληματίζουν το παιδί σας ή σκέψεις, που κάνει αλλά δεν είναι ρεαλιστικές. Υπάρχει δηλαδή η πιθανότητα να έχει συμβεί ή να συμβαίνει κάτι στο σχολείο του, που να το έχει παρεξηγήσει και να παρατείνει την περίοδο προσαρμογής του. Για παράδειγμα, μια υπέρ του δέοντος ενθουσιώδης δασκάλα ή εξωστρεφής, με πολύ ενέργεια μπορεί να γίνεται αντιληπτή από το παιδί ως θυμωμένη δασκάλα. Η προσπάθεια της δασκάλας του να βάλει όρια σε ένα επιθετικό παιδί μπορεί να εκληφθεί ως έντονα επιθετική συμπεριφορά από μέρους της.
Είναι ανάγκη λοιπόν να προσπαθείτε να μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα για την καθημερινότητα του παιδιού σας στο σχολείο, ώστε να «αλιεύετε» προβληματισμούς του και να τους συζητάτε. Εξηγήστε στο παιδί σας τη συμπεριφορά της δασκάλας του ή των συμμαθητών του. «Γεμίστε» το με δικές σας εναλλακτικές σκέψεις, όταν προσπαθεί να ερμηνεύσει κάτι που συνέβη στο σχολείο του, δώστε περισσότερο φως στη σκέψη του με δικές σας σκέψεις.

Όταν η περίοδος προσαρμογής παρατείνεται, το ίδιο και το άγχος του παιδιού:

> Μιλήστε με τη δασκάλα του παιδιού. Κάθε δασκάλα ή δάσκαλος, αφού περάσει ο χρόνος γνωριμίας με τα παιδιά, κάνει παρατηρήσεις για το καθένα από αυτά, ερμηνεύει τις συμπεριφορές τους, αναγνωρίζει τις δυσκολίες τους και μπορεί να κάνει τις δικές του προτάσεις. Μιλήστε με τη δασκάλα του παιδιού σας όχι απλά για να σας πει τι παρατηρεί, αλλά για να σας προτείνει λύσεις. Ρωτήστε τι έχει κάνει ως τώρα, για να βοηθήσει το παιδί σας να προσαρμοστεί και τι άλλο μπορείτε να κάνετε σε συνεργασία μαζί της.

> Παίξτε με το παιδί σας στο σπίτι. Παίξτε μαζί «το σχολείο» με γαντόκουκλες, κούκλες, διάφορες φιγούρες. Παίξτε εναλλάξ τη δασκάλα ή τα παιδιά. Με αυτό το παιχνίδι έχετε στόχο α)να βοηθήσετε στην έκφραση των βαθύτερων σκέψεων, συναισθημάτων και επιθυμιών του παιδιού σας σε σχέση με το σχολείο του, β) να κατανοήσετε τους λόγους της παράτασης της περιόδου προσαρμογής του παιδιού σας. Έτσι θα έχετε πάρει χρήσιμες πληροφορίες για το τι συμβαίνει στο σχολείο του, αλλά και στο μυαλό του. Συζητήστε μαζί του ότι πιστεύετε ότι χρειάζεται συζήτηση.

> Δώστε στο παιδί σας κάτι αγαπημένο του να το παρουσιάσει στους συμμαθητές του. Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεργασία με τη δασκάλα του στα πλαίσια μιας ομαδικής δραστηριότητας, όπου όλα τα παιδιά θα φέρουν κάτι αγαπημένο τους στην τάξη με στόχο α) να εκθέσουν τον εαυτό τους στην ομάδα, β)να γνωριστούν καλύτερα, γ) να δεθούν ως ομάδα. Η αναγκαστική έκθεση του εαυτού του στην ομάδα θα γίνει με τρόπο ήπιο, αφού το παιδί σας θα κρατάει μαζί του κάτι αγαπημένο του, κάτι που του δίνει ασφάλεια.

Ρωτήστε το παιδί σας και τη δασκάλα του, αν χρειάζεται να το βοηθήσετε στο σπίτι με πιθανές εργασίες. Με στόχο να αισθάνεται το παιδί σας μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο σχολείο, ώστε να μπορεί να συμμετέχει ενεργά σε δραστηριότητες. Ρωτήστε τη δασκάλα, αν μπορείτε να κάνετε κάποια προετοιμασία στο σπίτι.

Επιβραβεύστε κάθε του προσπάθεια ή νέο επίτευγμα. Πείτε του μπράβο για κάθετί καινούργιο που μαθαίνει, για ότι σας φέρνει από το σχολείο (μια ζωγραφιά, μια χειροτεχνία κ.α). Κάντε στο σπίτι γιορτή! Το μπράβο για να είναι πράγματι μπράβο για το παιδί σας, πρέπει και να το νιώθετε. Να πιστεύετε δηλαδή ότι το παιδί σας κατάφερε κάτι σημαντικό. Χρειάζεται να το δείχνετε με όλο σας το σώμα. Να φαίνεται στο πρόσωπό σας, να φαίνεται και στο υπόλοιπο κορμί σας, με τη στάση του. Είναι ανάγκη να είναι και να φαίνεται αληθινό.

Τα παιδιά έρχονται καθημερινά σε επαφή με νέα πράγματα. Άλλα θα τους δώσουν χαρά, άλλα θα τους εξάψουν τη φαντασία και την περιέργεια και άλλα θα τα γεμίσουν με άγχος. Η αλήθεια είναι ότι τα έχουν ανάγκη όλα, γιατί από όλα θα μάθουν. Δείτε λοιπόν αυτή την παρατεταμένη περίοδο προσαρμογής στο σχολείο σαν ευκαιρία για να μάθουν τα παιδιά σας κάτι καινούργιο. Πώς να αντιμετωπίζουν τους φόβους τους.

Πώς θα βοηθήσω το παιδί μου να κατανοεί αυτά που διαβάζει;

«Η κόρη μου είναι μαθήτρια της Α’ τάξης και έχει αρχίσει να διαβάζει. Διαβάζει συλλαβιστά και με διακοπές. Αυτό που με προβληματίζει είναι, πως όταν ολοκληρώνει την ανάγνωση, δεν θυμάται τίποτα απ’ όσα διάβασε. Υπάρχει πρόβλημα;»

Μαθαίνω να διαβάζω για τα πρωτάκια μας αρχικά σημαίνει, μαθαίνω να αποκωδικοποιώ τις λέξεις. Δηλαδή, στη λέξη «παπί» αναγνωρίζω το γράμμα «π» το συνδέω στο μυαλό μου με τον ήχο του, το «κρατάω», αναγνωρίζω το «α», το συνδέω με τον ήχο του, συνδέω τους δύο ήχους μαζί και τους εκφέρω. «Πα». Την ίδια διαδικασία ακολουθώ και στην επόμενη συλλαβή. Έτσι διαβάζει ο αρχάριος αναγνώστης. Σπαταλά πολύ χρόνο και απίστευτη ενέργεια σε αυτό, που μόλις περιέγραψα. Αναγκάζεται να σκεφτεί βήμα-βήμα τον τρόπο, που θα διαβάσει και εκτελεί αναλόγως. Μετά από πολύ κόπο, επανάληψη και χρόνο θα μπορέσει να αυτοματοποιήσει τη διαδικασία, θα μπορέσει δηλαδή να διαβάσει γρήγορα.

Όσο ο αρχάριος αναγνώστης διαβάζει με κόπο, δεν κατανοεί αυτό που διαβάζει. Δεν κατανοεί το νόημα της πρότασης, ούτε και του κειμένου. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως ειπώθηκε παραπάνω, σπαταλά την περισσότερη ενέργεια, που διαθέτει, στην αποκωδικοποίηση των λέξεων. Έτσι, πολύ απλά, δεν του μένει η ενέργεια, που χρειάζεται για την κατανόηση τους. Το αποτέλεσμα είναι να διαβάζει σωστά, αλλά να μην καταλαβαίνει τι σημαίνει αυτό που μόλις διάβασε. Γι’αυτό το λόγο, πολλοί γονείς αναρωτιούνται, γιατί τα παιδιά τους μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις, που αφορούν το κείμενο, όταν το κείμενο έχει διαβαστεί από εκείνους και όχι όταν το διαβάζουν τα ίδια τα παιδιά τους. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν πρόβλημα στην κατανόηση γενικά, ούτε στη μνήμη, όπως φοβάται η μητέρα παραπάνω. Το πρόβλημά τους είναι, ότι σκέφτονται τόσο πολύ για να καταφέρουν να διαβάσουν, που δεν μπορούν παράλληλα να δίνουν προσοχή και στη σημασία των λέξεων. Αυτό θα το καταφέρουν μετά από πολλές επαναλήψεις του ίδιου κειμένου ή θα γίνεται αυτόματα μετά από μία ή δύο αναγνώσεις, αφού περάσουν αρκετοί μήνες ή αρκετά χρόνια, για άλλα παιδιά, από τη στιγμή που άρχισε η διδασκαλία της ανάγνωσης.

Οι γονείς μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη του επιπέδου κατανόησης (γραπτού κειμένου) των παιδιών τους. Αρχικά, σιγουρευτείτε ότι το παιδί σας διαβάζει βιβλία που είναι κατάλληλα για το επίπεδο ανάγνωσής του. Είναι χρήσιμο, να μην είναι ούτε πολύ δύσκολα, γιατί τότε θα σπαταλά υπερβολικά πολλή ενέργεια για να διαβάσει και δεν θα μπορεί να κατανοήσει, ούτε πολύ εύκολα, γιατί τότε δεν το βοηθάτε να αναπτυχθεί. Χρειάζεται βέβαια, να έρχεται σε επαφή και με ευκολότερα κείμενα, έτσι ώστε να εξυπηρετήσετε ένα άλλο στόχο, την τόνωση της αυτοπεποίθησής του. Όταν συνειδητοποιήσει ότι καταφέρνει να διαβάσει καλά, θα αισθανθεί σίγουρο για τον εαυτό του και αυτό θα του δώσει κίνητρο για να συνεχίσει ή να μην σταματήσει ακόμα κι αν δυσκολεύεται.
Τι μπορείτε να κάνετε, λοιπόν, πριν-κατά τη διάρκεια και μετά το διάβασμα ενός βιβλίου ή κειμένου για να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει αυτό που θα διαβάσει, αυτό που διαβάζει και αυτό που διάβασε;

>Πριν την ανάγνωση

Σε αυτή τη φάση, στόχος είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να αρχίσει να αναρωτιέται, «τι μπορεί να είναι αυτό που πρόκειται να διαβάσω;», να κάνει δηλαδή προβλέψεις. Αυτό θα το πετύχετε ενθαρρύνοντάς το να παρατηρήσει το βιβλίο και τις εικόνες του. Πείτε του να αφήσει τη φαντασία του ελεύθερη και να εκφράσει ότι εκείνο θέλει. Κάντε του ερωτήσεις: ποιο μπορεί να είναι το θέμα της ιστορίας, ποια γεγονότα μπορεί να διαδραματίζονται και ποιο το τέλος. Είτε αυτό τελικά είναι προς τη σωστή κατεύθυνση είτε όχι δεν έχει καμία σημασία. Θα έχουμε πετύχει η κινητοποίησή του. Έχει δηλαδή πλέον επιπλέον κίνητρο να διαβάσει το κείμενο αλλά και να του δώσει τη σημασία που χρειάζεται, ώστε να ανακαλύψει αν αυτό που μόλις προέβλεψε είναι αυτό που είναι γραμμένο στο βιβλίο ή όχι.

>Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης

Σε αυτή τη φάση, στόχος σας είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει ένας ενεργός αναγνώστης. Διαβάστε μαζί και συζητήστε όσα συμβαίνουν αλλά και τι μπορεί να συμβεί αργότερα. Σταματήστε, αν πιστεύετε πως υπάρχουν δύσκολες λέξεις και εξηγήστε τες. Συζητήστε την εξέλιξη της ιστορίας, αν περίμενε να συμβεί ότι συμβαίνει και ποια είναι τα συναισθήματά του. Αν διακρίνετε πως το παιδί δεν είναι σίγουρο για τις απαντήσεις ξαναγυρίστε πίσω και διαβάστε το ανάλογο κομμάτι.

>Μετά την ανάγνωση

Στόχος σας τώρα είναι να μπορέσει το παιδί να εκφράσει ότι διάβασε. Κάντε του μια μικρή περίληψη και πείτε του ποιο ήταν το δικό σας αγαπημένο κομμάτι. Ρωτήστε για το δικό του αγαπημένο κομμάτι της ιστορίας αλλά και γιατί είναι το αγαπημένο του. Ζητήστε να το ξαναδιαβάσει. Βάλτε το παιδί σας να αξιολογήσει σε μια κλίμακα 1-10 το βιβλίο ή το κείμενο και να αιτιολογήσει. Έτσι, προωθείτε την ανάπτυξη της κριτικής του σκέψης αλλά και μαθαίνετε τι βιβλία του αρέσουν, ώστε να προμηθευτείτε τα κατάλληλα.
Με αυτό τον τρόπο, θα διαπιστώσετε πως με τον καιρό το παιδί σας θα δίνει όλο και περισσότερη προσοχή σε αυτά που διαβάζει, θα μάθει τις στρατηγικές που χρειάζεται για να κατανοεί ευκολότερα και θα έχει κίνητρο για διάβασμα, αφού ο δρόμος για την ανακάλυψη αλλά και η ίδια η ανακάλυψη, τελικά, είναι παιχνίδι. Παίξτε λοιπόν μαζί!

Πώς να προετοιμάσω το παιδί μου να διαβάσει; (4-5 ετών)

Η περίοδος αυτή είναι η πιο σημαντική, για να περάσει το παιδί ομαλά από την προσχολική αγωγή, σε αυτή που θα του προσφέρει το Δημοτικό Σχολείο. Δεν είναι ποτέ αργά, για να του διαβάζετε, να παίξετε με τα βιβλία, τα γράμματα και τους ήχους. Έρευνες δείχνουν, πως τα παιδιά με καθυστέρηση στον προφορικό λόγο και με χαμηλή φωνολογική επίγνωση, έχουν πιο πολλές πιθανότητες να αναπτύξουν Μαθησιακές Δυσκολίες, σε σχέση με παιδιά φυσιολογικής ανάπτυξης σε επίπεδο λόγου και φωνολογίας. Γι’ αυτό μη χάνετε χρόνο. Βάλτε το παιδί σας στον κόσμο των βιβλίων, των ήχων, των γραμμάτων και βοηθήστε το να τον ανακαλύψει!

Θυμηθείτε πως τώρα βρίσκεστε στην τελική φάση της «προετοιμασίας» του παιδιού σας, για να «δεχθεί» τη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Αυτά τα δύο χρόνια είναι καθοριστικά, για να κατακτήσει το παιδί σας δεξιότητες προαπαιτούμενες της ανάγνωσης και της γραφής και να τελειοποιήσει ικανότητες, όπως αυτή του προφορικού λόγου.

Διαβάστε μαζί συχνά. Τι πετυχαίνετε; Τα οφέλη είναι πολλαπλά. Η επαφή με το παιδί σας κατά τη διάρκεια μιας ήρεμης και χαλαρής ανάγνωσης, η οποία χαρακτηρίζεται από ζεστασιά και αίσθηση ασφάλειας, δίνει σε εκείνο το μήνυμα, πως το διάβασμα είναι μια ρουτίνα που το τροφοδοτεί με τα δύο παραπάνω θετικά συναισθήματα. Όταν διαβάζουμε αισθάνομαι όμορφα, ζεστά… Δημιουργείτε έτσι ή και διατηρείτε μια καλή σχέση με το διάβασμα και το βιβλίο. Το παιδί σας έτσι μαθαίνει να αναζητά το διάβασμα, γιατί θα αναζητά αυτά τα συναισθήματα. Ποιο παιδί άλλωστε δεν θέλει να μοιράζεται όμορφα συναισθήματα με τους γονείς του.

Επιπλέον με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του προφορικού και του γραπτού λόγου, αυτή της επικοινωνίας, της μεταφοράς μηνυμάτων, νοημάτων και ιδεών. Με το να έρχεται σε επαφή καθημερινά με το γραπτό λόγο, όλα αυτά παίρνουν στο μυαλό του μια μορφή, αποκτούν δομή και περιεχόμενο. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται πως αυτό που ο μπαμπάς ή η μαμά μου διαβάζουν είναι αυτό που είναι γραμμένο πάνω στο χαρτί. Δεν διαβάζει παράξενα σχήματα στη σειρά, αλλά γράμματα στη σειρά, τις λέξεις, οι οποίες έχουν συγκεκριμένο ήχο. Αντιλαμβάνεται πως αυτό που λέμε, μπορούμε και το γράφουμε, υπάρχει δηλαδή αντιστοιχία μορφής και ήχου, γραφήματος και φωνήματος.

Με την ανάγνωση βιβλίων το παιδί σας δεν μαθαίνει μόνο νέες λέξεις αλλά και πώς τις χρησιμοποιούμε. Οι λέξεις αυτές δεν είναι τυχαίες, αλλά βρίσκονται μέσα σε ένα σύνολο, σε ένα παραμύθι. Δεν τις ακούει απλά. Οι λέξεις αυτές φτιάχνουν στο μυαλό του παιδιού μια ολόκληρη ιστορία, μια ιστορία με ήρωες, παθήματα, μαθήματα, δράση. Είναι λέξεις τις οποίες «βιώνει» το παιδί, όπως βιώνει και το παραμύθι (μπαίνει μέσα σε αυτό), άρα θα τις χρησιμοποιήσει.

Το άκουσμα μιας ιστορίας, η κατανόηση του νοήματός της από το παιδί και η ικανότητά του να την αναδιηγηθεί σημαίνει ότι θυμάται τους ήρωες και τα χαρακτηριστικά τους, τα γεγονότα και τη σειρά τους. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει, πως το παιδί σας προσέχει. Άρα όσο περισσότερο διαβάζετε, τόσο περισσότερο αυξάνεται το εύρος της προσοχής του παιδιού (θα μπορεί μετά από ένα ή δύο χρόνια να κάθεται στην καρέκλα του και να ακούει τη δασκάλα του, θα μπορεί να συγκεντρωθεί επαρκώς για να μελετήσει το απόγευμα στο σπίτι). Σημαίνει ότι θυμάται, άρα όσο πιο πολύ διαβάζετε θα βελτιώνεται η μνήμη του. Σημαίνει, πως έχει επίγνωση της αλληλουχίας των γεγονότων, άρα αύριο θα μπορεί π.χ να οργανώσει τη σκέψη του με τέτοιο τρόπο, ώστε να γράψει σωστά κείμενα.

Όταν τελειώσετε το διάβασμα μιας ιστορίας ή κατά τη διάρκειά της, κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας. Αφήστε κι εκείνο να σας ρωτήσει. Κάντε ερωτήσεις για τα γεγονότα, τις αποφάσεις των ηρώων και γιατί τις πήραν, πώς αισθάνονται οι ήρωες και γιατί, πώς αισθάνεται εκείνο και γιατί, μιλήστε για τα δικά σας συναισθήματα και εξηγήστε, ρωτήστε, αν θα άλλαζε κάτι στην ιστορία, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί, αν θα άλλαξε το τέλος και ποιο θα ήταν αυτό, μοιραστείτε και τη δική σας άποψη. Ρωτήστε ότι σας έρχεται στο νου, με διάθεση όμως παιχνιδιού, πειράγματος και όχι αυστηρού δασκάλου. Άλλωστε τώρα παίζετε και στο παιχνίδι είμαστε χαλαροί και χαρούμενοι!

Όλο αυτό το πάρε δώσε μεταξύ σας, θα βελτιώνει χρόνο με το χρόνο, ανάγνωση με την ανάγνωση τον προφορικό του λόγο. Θα μάθει νέες λέξεις και τις χρήσεις τους. Θα μάθει να τις συντάσσει σωστά, να εκφράζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια. Επιπλέον, θα μάθει να βγάζει σωστά συμπεράσματα ή συμπεράσματα που έχουν σωστή βάση, θα μάθει να προβλέπει, να κρίνει, εφόδια απαραίτητα για ένα παιδί, ήδη από την Α’ Τάξη.

Διαβάζοντας μαζί με το παιδί, θα αρχίζει να κατανοεί πού είναι η αρχή και πού το τέλος ενός κειμένου, ποιος είναι και τι είναι ο τίτλος μιας ιστορίας, ότι διαβάζουμε από αριστερά προς τα δεξιά, ότι αυτό είναι ένα γράμμα κι αυτό μια λέξη. Όλα αυτά είναι δεξιότητες και έννοιες προαπαιτούμενες της διδασκαλίας και κατάκτησης της ανάγνωσης και της γραφής.

Παίξτε με τους ήχους. Τραγουδήστε μαζί, πείτε ποιηματάκια και οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε που έχει ομοιοκαταληξία. Μαθαίνετε έτσι στο παιδί σας, πως τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου. Πείτε του λέξεις και ζητήστε να σας της χτυπήσει παλαμάκια. Το πιο πιθανό είναι να χτυπάει ένα παλαμάκι σε κάθε συλλαβή, όπως είναι και το σωστό. Έτσι του μαθαίνετε, πως οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερους ήχους, τις συλλαβές. Κάντε το ίδιο και με τις προτάσεις (κάθε λέξη και παλαμάκι). Παίξτε το παιχνίδι «από τι αρχίζει». Πείτε λέξεις και ζητήστε από το παιδί σας να σας πει από ποιο ήχο ξεκινούν (ΣΦ-ΣΦ, ΣΦ-ΣΦ-ΣΦ δηλαδή, παπί, πατάτα). Αρχικά θα σας λέει την πρώτη συλλαβή, που ακούει και αργότερα θα μπορέσει να σας πει τον πρώτο φθόγγο, το πρώτο γράμμα. Μην του το ζητήσετε εξ’ αρχής, θα το μπερδέψετε. Βρείτε μαζί λέξεις, που αρχίζουν με τον ίδιο ήχο. Βάλτε στο παιχνίδι και κάρτες με εικόνες. Ζητήστε να σας πει, τι βλέπει και «από τι αρχίζει». Αυτές οι κάρτες συνήθως έχουν και το αρχικό γράμμα κάθε λέξης, οπότε το παιδάκι σας θα αρχίσει να συνδέει την εικόνα με το γράμμα κι έτσι σταδιακά με ένα παιγνιώδη τρόπο θα μάθει τα γράμματα. Με όλα τα παραπάνω παιχνίδια, ενισχύετε την φωνολογική επίγνωση του παιδιού, την κατανόηση δηλαδή ότι ο λόγος έχει δομή σε επίπεδο ήχου και μορφής.

Παίξτε με τα γράμματα. Πάρτε μολύβια, χρώματα, μαρκαδόρους, λαδοπαστέλ, δαχτυλομπογιές, πλαστελίνες, φακές, ρύζι, ζυμαρικά και ότι άλλο φανταστείτε και ζωγραφίστε, κατασκευάστε, «γεμίστε» τα γράμματα. Ζωγραφίστε εσείς τα γράμματα -με κενό μέσα τους-σε χαρτί ή χαρτόνι και ζητήστε από το παιδί να τα γεμίσει με χρώμα ή οποιοδήποτε άλλο υλικό. Φτιάξτε τα γράμματα με πλαστελίνη. Κόψτε τα γράμματα σε χαρτόνι. Φτιάξτε δικές σας κάρτες με γράμματα. Ζητήστε από το παιδί σας να «ζωγραφίσει» κάθε γράμμα με το δάχτυλό του στο τραπέζι, στην πλάτη σας, στον αέρα.»Γράψτε» στη δική του πλάτη κάποιο γράμμα, για να το αναγνωρίσει. Μαθαίνετε έτσι τα γράμματα παίζοντας.

Δεν είναι ανάγκη να κάνετε όλα τα παραπάνω μονομιάς. Η αλήθεια είναι, πως δεν θα τα καταφέρετε και θα κουράσετε το παιδάκι σας. Εισάγετε στο πρόγραμμα και στη ρουτίνα σας κάθε εβδομάδα και κάτι καινούργιο. Πάντα όμως με τη μορφή αλλά και τη διάθεση παιχνιδιού. Έχετε πάντα στο μυαλό σας, ότι όλα είναι παιχνίδι ή ότι όλα μπορούν να γίνουν παιχνίδι, αρκεί να έχετε τη διάθεση να το κάνετε. Μην ξεχνάτε! Ο στόχος είναι να περάσει το παιδάκι σας ομαλά από την προσχολική αγωγή στην Α’ τάξη και όχι να γίνει «ο πιο καλός ο μαθητής» .

 

Πώς να προετοιμάσω το παιδί μου να διαβάσει;(νήπια)

Πόσο πιο κατάλληλη ηλικία από τη νηπιακή θα μπορούσε να υπάρχει, για να προετοιμάσετε το παιδί σας να γίνει ένας καλός αναγνώστης στο μέλλον; Η λέξη που χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο είναι η δράση! Το παιδάκι σας πλέον περπατάει και τρέχει με αυτοπεποίθηση, είναι έτοιμο, όσο ποτέ, να γνωρίσει τον κόσμο με δική του πρωτοβουλία. Κάνει δεκάδες ερωτήσεις καθημερινά και σας τρελαίνει! Θέλει να μάθει! Το κίνητρό του να μάθει είναι καθαρά εσωτερικό και έντονο. Η ανάγκη του να ανακαλύψει έρχεται και «κουμπώνει» με την προσπάθειά σας να του δείξετε, ότι μπορεί να ανακαλύψει έναν άλλο ολόκληρο και παράλληλο κόσμο, στον κόσμο των βιβλίων. Αρπάξτε λοιπόν την ευκαιρία!

Σε αυτή την ηλικία στόχος σας είναι να ενισχύσετε την ανάπτυξη τόσο του προφορικού λόγου όσο και της φωνολογικής επίγνωσης του παιδιού αλλά και να πετύχετε να κάνει το παιδί σας τα πρώτα βήματα προς την εξής κατανόηση: Αυτό που «φέρει» το μήνυμα, όταν του διαβάζετε, βρίσκεται σε εκείνα τα παράξενα σχήματα, που είναι γραμμένα στο βιβλίο και λέγονται γράμματα! Δεν του διαβάζετε τις εικόνες!

Μην περιμένετε να «καθίσει» καλά, ενώ του διαβάζετε. Θα έχετε παρατηρήσει, ότι στο σπίτι παίζετε πολύ κυνηγητό. Είναι πολύ πιθανό το παιδάκι σας να μην καθίσει σαν άγαλμα δίπλα σας. Αφήστε το να κινηθεί στο χώρο, σας ακούει!

Εκπαιδεύστε το στη ρίμα. Το να κατανοήσει το παιδάκι σας, ότι τα τραγουδάκια και τα στιχάκια έχουν κάτι κοινό, που τα κάνει τόσο διασκεδαστικά, δηλαδή κοινό ήχο στο τέλος κάθε στίχου κατά ζευγάρια ή σταυρωτά, εξυπηρετεί ένα σπουδαίο στόχο. Αυτός ο στόχος λέγεται ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης, η οποία είναι θεμελιώδης για την επιτυχή διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής στην Α’ Δημοτικού. Το παιδί σας, δηλαδή, αρχίζει να καταλαβαίνει, πως ο προφορικός λόγος έχει δομή και πως μια σειρά από ήχους, αυτό που εμείς λέμε πρόταση, αποτελείται από μια άλλη σειρά με μικρούς ήχους, τις λέξεις και αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από πολύ μικρούς ήχους τις συλλαβές, οι οποίες τέλος αποτελούνται από τους πιο μικρούς ήχους που υπάρχουν, τους φθόγγους. Αυτές οι διαπιστώσεις γίνονται σταδιακά και έμμεσα από τα παιδιά (δεν θα βοηθούσε να τους το εξηγήσει κάποιος), όσο έρχονται καθημερινά σε «σύγκρουση» με κάτι καινούργιο. Με ένα καινούργιο τραγούδι, με ένα καινούργιο δίστιχο αλλά και με ένα καινούργιο ηθελημένα λάθος από μέρους σας σε μία ρίμα. Ενθαρρύνετέ το λοιπόν να σας διορθώσει!

Επιλέξτε βιβλία κατάλληλα για την ηλικία του. Το παιδί σας έχει ανάγκη κάτι παραπάνω από έντονα χρώματα και ξεκάθαρα σχήματα στα βιβλία του. Θέλει να ανακαλύπτει! Να ερευνά και να εξευρευνά! Βιβλία με τρισδιάστατες εικόνες, με παραθυράκια που ανοίγουν ή σηκώνονται και ανακαλύπτεις ή μαντεύεις τι είναι κρυμμένο, βιβλία που για να διαβάσεις την ιστορία σωστά πρέπει να πατήσεις και το αντίστοιχο κουμπάκι, για να ακουστεί ο κατάλληλος ήχος, βιβλία με αφήγηση, που ακούς και γυρνάς τη σελίδα την κατάλληλη στιγμή, βιβλία με παζλ (σιγουρευτείτε ότι έχουν τον κατάλληλο αριθμό κομματιών για το παιδί σας). Αναζητήστε δηλαδή βιβλία, που εμπεριέχουν δράση, η οποία φυσικά πάντα δίνει αφορμή για συζήτηση, ενώ παράλληλα κρατά το ενδιαφέρον του παιδιού για το βιβλίο ζωντανό, άρα ενισχύει την καλή τους σχέση.

Διαβάστε για λίγη ώρα, απλά και συχνά. Τα νήπια έχουν περιορισμένο εύρος προσοχής. Καθώς μεγαλώνουν, ο χρόνος, που θα μπορούν να συγκεντρώνονται, θα αυξάνεται. Έχετε στο νου σας λοιπόν ότι 10- 15 λεπτά είναι ο χρόνος που θα μένουν σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Διαβάστε για λίγη ώρα και συχνά. Προσέξτε τα κείμενα να είναι απλά, για να μπορεί να τα κατανοεί και μικρά (σε κάθε σελίδα), για να μη χάνει το ενδιαφέρον του.

Παρατηρήστε τις αντιδράσεις του παιδιού. Αν είναι χαρούμενο, προσεκτικό, δείχνει ενδιαφέρον, ρωτάει, θέλει να ξαναδιαβάσετε, ξεφυλλίζει και μόνο του, τότε όλα καλά. Αν όμως δυσφορεί, είναι ανυπόμονο, αντιδρά στη δική σας πρόταση για διάβασμα, τότε χρειάζεται να σκεφτείτε τι πήγε στραβά. Μήπως το πιέζετε για διάβασμα; Μήπως του το λέτε πολύ συχνά; Μήπως του το λέτε, ενώ ήδη παίζει ή κάνει κάτι ενδιαφέρον; Μήπως τα βιβλία του δεν είναι κατάλληλα για εκείνον; Μήπως απλά δεν του αρέσουν οι επιλογές σας; Όσο πιο πολύ ενδιαφέρει το παιδί σας το βιβλίο που έχετε επιλέξει να διαβάσετε, τόσο θα αυξάνεται το εύρος της προσοχής του και θα ικανοποιείται από το διάβασμα. Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός σας στην ανάγνωση βιβλίων είναι το ίδιο το παιδί και τα συναισθήματά του γι’ αυτά. Να είστε παρατηρητικοί και ευέλικτοι!

Αφιερώστε χρόνο στις ερωτήσεις και τις απαντήσεις του. Ενθαρρύνετε το παιδί να σας ρωτάει ότι θέλει κι εσείς απαντήστε, αν γνωρίζετε. Αν όχι, ζητήστε χρόνο, για να το ψάξετε. Δώστε του την ευκαιρία να δει με ποιο τρόπο θα αναζητήσετε την πληροφορία που ψάχνετε, με ποιο τρόπο θα μάθετε και τελικά θα καταφέρετε να του απαντήσετε. Είναι σπουδαίο μάθημα να δει το παιδί σας, ότι την απάντηση την ψάχνετε στο γραπτό λόγο, σε κάποιο βιβλίο ή το διαδίκτυο. Αφιερώστε χρόνο όμως και στις απαντήσεις ή τις απόψεις τους παιδιού σας. Κάντε του πολλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό που μόλις διαβάσατε, ώστε να το βοηθήσετε να εκφράσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ιδέες του, να καταλάβετε τι θέλει να σας πει κι έτσι να ενισχύσετε την ανάπτυξη του προφορικού λόγου του παιδιού, η οποία αποτελεί προαπαιτούμενο της κατάκτησης της αναγνωστικής δεξιότητας.

Καλλιεργήστε λοιπόν τις συνθήκες για την ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για την ανάγνωση βιβλίων, ώστε να το προετοιμάσετε σωστά, για την κατάκτηση της αναγνωστικής δεξιότητας στην Α’ Δημοτικού αλλά και για να αγαπήσει το βιβλίο και αυτό θα το καταφέρετε αν σεβαστείτε την ανάγκη του για ανακάλυψη και δράση!

Πώς να προετοιμάσω το παιδί μου να διαβάσει (βρέφη)

Νομίζετε πως η προετοιμασία για την ανάγνωση αρχίζει στο νηπιαγωγείο; Κι όμως η προετοιμασία αυτή αρχίζει από τη στιγμή της γέννησης, από τη στιγμή που ένα μωρό αρχίζει να μαθαίνει. Όχι, μαθαίνω ανάγνωση δεν σημαίνει μαθαίνω τα γράμματα, κάνω συλλαβές, διαβάζω λέξεις και προτάσεις. Η μάθηση της ανάγνωσης χαρακτηρίζεται από μια φυσική ροή, μια φυσική συνέχεια, η αρχή της οποίας είναι η αρχή της ζωής. Μιλώντας στο μωρό σας, παίζοντας μαζί του, φροντίζοντάς το κι όλα αυτά σε κάθε ευκαιρία το βοηθάτε να αναπτύξει τον προφορικό του λόγο. Η ανάπτυξη του προφορικού λόγου και όχι μόνο είναι αναγκαία για να γίνει το μωρό σας μετά από μερικά χρόνια ένας καλός αναγνώστης. Τι μπορείτε να κάνετε λοιπόν;

> Πάρτε το αγκαλιά μαζί με ένα βιβλίο. Η αγκαλιά σας και ο ήχος της φωνής σας είναι ήδη δύο από τα αγαπημένα πράγματα στη ζωή του μωρού σας. Στην αγκαλιά σας νιώθει ασφάλεια, ενώ ο ήχος της φωνής σας το ηρεμεί ή και το κινητοποιεί. Όταν διαβάζετε λοιπόν μαζί, το μωρό σας μαθαίνει, πως αυτή η διαδικασία το χαλαρώνει και το ευχαριστεί, γιατί πολύ απλά συνδέει τα συναισθήματα, που έτσι κι αλλιώς αισθάνεται, όταν είναι στην αγκαλιά σας, με την ανάγνωση ενός βιβλίου. Κάθε φορά λοιπόν που θα διαβάζετε αγκαλιά ή μαζί εκείνο θα το απολαμβάνει γιατί έτσι κι αλλιώς θα πέρναγε όμορφα στη ζεστή σας αγκαλιά ή απλά μαζί σας. Με τον τρόπο αυτό το μωρό σας παίρνει ένα πολύ καλό μήνυμα: Κάθε φορά που διαβάζω, αισθάνομαι όμορφα, ηρεμώ, μαθαίνω, διασκεδάζω. Μην ξεχνάτε όμως! Διασκεδάστε κι εσείς με αυτή τη διαδικασία. Αν εσείς δεν απολαμβάνετε το διάβασμα μαζί του, αν το κάνετε επειδή πρέπει ή ακόμα χειρότερα προσπαθείτε να του το επιβάλλετε, θα έχετε τα αντίθετα αποτελέσματα. Ένα μωρό που δυσφορεί, που γκρινιάζει, που σας δείχνει πως δεν θέλει να περάσετε έτσι τον κοινό σας χρόνο.

> Επιλέξτε τα κατάλληλα βιβλία. Το μωρό σας θα δει, θα προσέξει και τελικά θα πάρει στα χέρια του βιβλία με έντονα και όχι απαλά χρώματα, ξεκάθαρα σχέδια και μορφές, βιβλία με ήχους και φωνές ζώων, βιβλία με ζώα στη φυσική τους μορφή, βιβλία με πράγματα από την καθημερινότητά του κ.α. Προτιμήστε «μαλακά» βιβλία από ύφασμα ή πλαστικό ( μπορεί να τα παίρνει μαζί του στο μπάνιο ή τη θάλασσα), βιβλία με διαφορετικές υφές αλλά και βιβλία με σελίδες από σκληρό χαρτόνι, που δεν σκίζονται και το μωράκι σας θα μπορεί σταδιακά να πιάνει και να τις γυρίζει.

> Βάλτε τα βιβλία σε μέρος προσβάσιμο για το μωρό σας. Συμπεριφερθείτε στα βιβλία του παιδιού σας, όπως και στα παιχνίδια του. Βάλτε τα μαζί με τα παιχνίδια του και όχι ψηλά στα ράφια της βιβλιοθήκης. Αν και τα παιχνίδια τα βάζετε ψηλά, ξανασκεφτείτε το. Τα παιχνίδια και τα βιβλία είναι ανάγκη να βρίσκονται χαμηλά. Σε ράφια χαμηλά ειδικά σχεδιασμένα, για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του μωρού σας (ελεύθερη σωματική, συναισθηματική, γνωστική) και όχι τις δικές σας, που μπορεί να θέλετε ένα δωμάτιο τακτοποιημένο συνεχώς. Βάλτε τα αραδιασμένα, δίπλα στο παιχνιδόκουτο του παιδιού σας. Βάλτε τα, όπου μέσα στο σπίτι το μωρό σας, που τώρα κάθεται στον ποπό του, μπουσουλά, στέκεται στα δυο του πόδια ή αρχίζει να περπατά, έχει εύκολη αλλά και ασφαλή πρόσβαση. Μην περιμένετε να αναπτύξει μόνο του την πρωτοβουλία να ανοίξει ένα βιβλίο και να σας προτείνει το διάβασμά του ή να το «διαβάσει» μόνο του, αν δεν μπορεί εύκολα και αυθόρμητα να το πιάσει μόνο του.

> Μιλήστε μαζί του συνεχώς. Μιλήστε σα να περιμένετε απάντηση. Εξηγήστε του τα πάντα είτε παίζετε είτε του δίνετε το φαγητό του είτε του αλλάζετε πάνα είτε κάνετε μαζί τις δουλειές του σπιτιού. Περιγράψτε κάθε κίνησή σας, τι θέλετε να κάνετε, τι κάνετε τώρα, τι έπεται, τι θέλετε να κάνει εκείνο, τι κάνει τώρα εκείνο, πώς αισθάνεται τώρα ή πριν. Μιλήστε αργά και καθαρά (ολόκληρες λέξεις). Παίξτε με τη φωνή σας. Το μωρό σας θα προσέχει περισσότερο τι λέτε. Μιλήστε, μιλήστε, μιλήστε. Με την επανάληψη θα αρχίσει να συνδέει συμπεριφορές, πράξεις, καταστάσεις, ανθρώπους, συναισθήματα με συγκεκριμένες λέξεις. Πρώτα θα συνειδητοποιήσει ότι χρησιμοποιούμε τη γλώσσα, το λόγο, για να επικοινωνήσουμε, να εκφράσουμε αυτό που σκεφτόμαστε, αυτό που αισθανόμαστε, αυτό που επιθυμούμε κι έπειτα θα αρχίσει να σας καταλαβαίνει, να αναγνωρίζει λέξεις, να μιλά. Η κατάκτηση του προφορικού λόγου είναι το πρώτο βήμα για την κατάκτηση του γραπτού, δηλαδή της ανάγνωσης και της γραφής.

> Ενθαρρύνετε τις προσπάθειες του μωρού σας να μιλήσει. Τα ψελλίσματα, τα γουργουρίσματα ή επανάληψη φθόγγων και συλλαβών είναι η προσπάθεια του μωρού σας να μιλήσει, να επικοινωνήσει μαζί σας. Απαντήστε του με τον ίδιο τρόπο. Ενθαρρύνετε όποιες προσπάθειές του να σας μιμηθεί. Δείξτε τη χαρά σας και τον ενθουσιασμό σας. Όσο πιο πολύ εξασκείται τόσο πιο καθαροί ήχοι θα βγαίνουν από το στοματάκι του και σιγά σιγά θα παίρνουν και κάποιο νόημα. Παίξτε μαζί του με τους ήχους. Κάντε κι εσείς ήχους με νόημα ή και χωρίς. Πώς κάνει η κοτούλα, ο γάιδαρος, το παπάκι, το τρένο, η καμπάνα. Θα ξετρελαθείτε βλέποντάς το να το απολαμβάνει.

> Τραγουδήστε, ακούστε μαζί τραγούδια! Ανατρέξτε στην προσωπική σας «βιβλιοθήκη» παιδικών ή και άλλων τραγουδιών. Ψάξτε για νέα ακούσματα. Τραγουδήστε δυνατά και με ενθουσιασμό, γλυκά και μελωδικά, παίξτε με τη φωνή σας. Βάλτε όλο σας το σώμα στο τραγούδι. Αν το μωρό σας ηρεμεί με το τραγούδι και σας ακούει προσεκτικά, είστε σε πολύ καλό δρόμο. Δώστε σημασία στις δικές του προτιμήσεις, γιατί θα αποκτήσει τέτοιες.

> Βοηθήστε το να γυμνάσει τους μύες των χεριών του. Μην τρέχετε να δώσετε στο μωρό σας ότι του πέφτει. Δώστε τη δυνατότητα στο μωρό σας να πιάσει μόνο του τα βιβλία και τα παιχνίδια του, τα ρούχα του και οτιδήποτε με το οποίο έρχεται σε επαφή. Ενθαρρύνετέ το να σας δείχνει με το δάχτυλο π.χ τα ζωάκια που βλέπετε μαζί στο βιβλίο του. «Πού είναι η αγελάδα;». Μόνο έτσι θα δυναμώσουν οι μυς των χεριών του και θα αποκτήσουν δεξιότητες, όπως το γύρισμα των σελίδων ενός βιβλίου.

> Κάντε το διάβασμα ρουτίνα. Οι μαμάδες γνωρίζουν, ότι η εφαρμογή ενός προγράμματος, μιας ρουτίνας κρατά τα μωρά τους ήρεμα. Μετά από λίγο καιρό εφαρμογής ενός προγράμματος τα μωρά γνωρίζουν τι έπεται, τι θα συμβεί μετά. Η ικανότητα της πρόβλεψης και η επιβεβαίωσή της σε καθετί στη ζωή του μωρού σας είναι που το κρατά ήρεμο. Βάλτε και το διάβασμα σε πρόγραμμα. Η ρουτίνα θα τους γίνει ανάγκη (αν φυσικά είναι μια ρουτίνα, που τα κάνει να αισθάνονται καλά). Χρησιμοποιήστε αρχικά συγκεκριμένη ρουτίνα: Διαβάζουμε μετά το δεκατιανό ή μετά το μπάνιο ή πριν τον ύπνο. Επιλέξτε μια ρουτίνα που να σας ταιριάζει. Πολύ γρήγορα τα βιβλία θα έχουν μπει στην καθημερινότητά του και θα επιλέγει το ίδιο πότε θα τα αναζητά.

Στόχος σας είναι να κάνετε το μωρό σας να αγαπήσει το διάβασμα. Πράγμα πολύ εύκολο, αν εσείς καλλιεργήσετε εκείνες τις συνθήκες που θα προωθούν στο μωρό σας θετικά συναισθήματα σχετικά με την ανάγνωση βιβλίων. Αν παρατηρήσετε ότι δυσανασχετεί συστηματικά σταματήστε και αναρωτηθείτε τι πήγε στραβά. Μήπως διαβάζατε περισσότερη ώρα από αυτή, που προς το παρόν αντέχει; Διαβάστε λιγότερη ώρα. Μήπως τα βιβλία που επιλέξατε δεν του κρατούν την προσοχή, γιατί δεν του αρέσουν; Μην επιμένετε σε κάτι, που δεν του αρέσει, θα χάσετε. Επενδύστε σε βιβλία με ήχους. Μήπως δεν είστε αρκετά διασκεδαστική/ός. Μήπως κι εσείς δεν θα περνάγατε καλά με τον εαυτό σας; Πώς αισθάνεστε; Έχετε το δικό σας συναίσθημα οδηγό αλλά και του παιδιού σας, για να αποφασίζετε κάθε φορά, τι θα κάνετε, όταν κάτι σας προβληματίζει.

Καλές αναγνώσεις!

Σελίδα 1 από 212