Σεπτέμβριος 2017

Εσείς αφήνετε το παιδάκι σας να κλάψει;

«Μα τι έχουν πάθει όλοι; Γιατί δεν την αφήνουν να κλάψει επιτέλους; Πως γίνεται να μην καταλαβαίνουν;». Πολύ συχνά πια κάνω αυτές τις ερωτήσεις και ανησυχώ. Ανησυχώ για ένα κόσμο γύρω μου με ελάχιστη κατανόηση του πόνου, με μικρή ανοχή στην πλήρη έκφραση συναισθημάτων τόσο των ευχάριστων όσο και των δυσάρεστων, με λιγοστή τρυφερότητα, με υπερβολική αυστηρότητα. Ανησυχώ για ένα κόσμο γύρω μου που δεν αφήνει τα παιδιά να εκφράσουν τη λύπη, το θυμό τους, την κούραση τους, την απογοήτευσή τους, την ανησυχία τους, για ένα κόσμο που καθημερινά μαθαίνει στα παιδιά ότι το κλάμα δεν επιτρέπεται γιατί αυτό τα κάνει λιγότερο καλά παιδιά, συνδέοντας παράλογα την μη έκφραση δυσάρεστων συναισθημάτων με την αύξηση της προσωπικής αξίας.

Πόσο ευεργετικό είναι ένα καλό κλάμα…! Ένα κλάμα πλήρες, που αφήνεις το παιδάκι σου να κλάψει και να σταματήσει όταν εκείνο είναι έτοιμο, όταν εκείνο δεν έχει ούτε άλλο κλάμα, ούτε άλλα δάκρυα. Πόσο ευεργετικό είναι ένα κλάμα στην αγκαλιά σας λέγοντάς του όχι μόνο ότι δεν πειράζει να κλαίει αλλά και ότι μπορεί να κλάψει όσο το έχει ανάγκη, ενώ πριν από λίγο φώναζε θυμωμένα ότι δεν θέλει να φύγει ακόμα από το πάρτι και οι περισσότεροι γονείς θα έκαναν ακριβώς το αντίθετο, θα έκλειναν την αγκαλιά τους για το παιδί τους και θα την άνοιγαν για το θυμό τους.  Πόσο ωφέλιμο είναι για το παιδάκι σου να κλάψει όσο το έχει ανάγκη, όταν στην πραγματικότητα δεν έχει τα λόγια να εκφράσει τον πόνο του για οτιδήποτε, τουλάχιστον όσο τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Άφησέ το να κλάψει για να πει ότι έχει να πει, να «βγάλει» όλο τον πόνο, την απογοήτευση, τη στενοχώρια, το θυμό του.

Άφησέ το να εκφραστεί πλήρως μέσω του κλάματος και ύστερα θα δεις, θα έρθει η γαλήνη. Το κλάμα έχει τη δύναμη να «καθαρίζει» κάθε δυσάρεστο συναίσθημα μόνο υπό μία προϋπόθεση όμως. Ποια είναι αυτή; Την άδεια του γονέα! Ναι! Χρειάζεται να δώσετε στο παιδάκι σας την άδεια να κλάψει! Αν δώσετε στο παιδί σας το δικαίωμα να διαφωνεί, να πονά (εμβόλιο, χτύπημα), να μην αποδέχεται και γι’αυτό να στενοχωριέται, να θυμώνει, να απογοητεύεται κι έτσι να κλαίει, τότε η στάση σας, όταν εκείνο κλαίει, θα δείχνει πως είστε δίπλα του και όχι απέναντί του. Η γαλήνη μετά το κλάμα έρχεται μόνο όταν συνοδεύετε το παιδάκι σας στο κλάμα του. Το κλάμα φέρνει την κάθαρση και τη γαλήνη μόνο όταν ο γονιός με την αγκαλιά του, το χάδι του, με το «δεν πειράζει να κλαις, κλάψε όσο το έχεις ανάγκη, είμαι εδώ για σένα», δείχνει στο παιδί του ότι κατανοεί τον πόνο του, τη δυσφορία του, ότι καταλαβαίνει πόσο δύσκολα αισθάνεται και πως εκείνος θα είναι το στήριγμά του, όπως πάντα.

Αντίθετα, αν ο γονιός θυμώνει όταν το παιδί του κλαίει ή αισθάνεται άβολα και του δημιουργεί ενοχές ή με το τρόπο του αποθαρρύνει το παιδάκι του από το να εκφραστεί μέσω του κλάματος, τότε εκείνο θα σταματήσει να κλαίει είτε από ντροπή είτε μετά από αρκετή ώρα λόγω της κούρασής του (σωματικής, συναισθηματικής). Ο γονιός βέβαια ανακουφίζεται γιατί το κλάμα έχει σταματήσει αλλά και γιατί πιστεύει ότι όσα έμαθε στο παιδί του θα του χρησιμεύσουν την επόμενη φορά που θα θελήσει να κλάψει. Θα το αποτρέψουν δηλαδή.  Τι μαθαίνει λοιπόν το παιδί; Τι κερδίζει από την αντίδραση του μπαμπά ή της μαμάς;

Για να δούμε μερικά από τα «επιχειρήματα» στα οποία στηρίζουν οι γονείς  την άποψή τους κατά του κλάματος:

–«Έλα τώρα, πάει πέρασε (πόνος)! Τι κάνεις έτσι;». Το παιδάκι πονά ακόμα σωματικά αλλά και συναισθηματικά. Οι γονείς του υποτιμούν τον σωματικό του πόνο και παραβλέπουν τον συναισθηματικό. Θεωρούν ή κάνουν πως δεν υπάρχει. Το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται τις αισθήσεις και τα συναισθήματά του. Παράλληλα διαπιστώνει πως όταν κάποιος αισθάνεται άσχημα δεν βρίσκει κατανόηση ή μήπως έτσι πρέπει να είναι, αναρωτιέται. Η σχέση γονιού παιδιού πληγώνεται ελλείψει κατανόησης ενώ παράλληλα χάνεται μια πολύ καλή ευκαιρία το παιδί να «εκπαιδευτεί» στην ενσυναίσθηση, αφού κανείς δεν την έδειξε σε εκείνο.

–«Ποιος κλαίει…;!!! ή Ποιος κλαίει πάλι;», με έντονη χροιά ψέγους και απογοήτευσης.  Το παιδί μαθαίνει ότι το να κλαις σε κάνει «ελαττωματικό», λιγότερο καλό, μαθαίνει πως δεν επιτρέπεται να κλαίμε. Μαθαίνει πως όταν κλαίμε ευθυνόμαστε εμείς για την απογοήτευση, τη δυσφορία, ,το θυμό, τη στενοχώρια της μαμάς ή του μπαμπά που μας λέει «πάλι κλαις;». Το παιδί φορτώνεται με βάρη που ούτε είναι δικά του ούτε μπορεί να τα σηκώσει χωρίς δυσάρεστες συνέπειες.

–«Μην κλαις εσύ είσαι γενναία/ος!». Τα παιδιά μαθαίνουν ότι οι γενναίοι δεν κλαίνε, ότι όποιος κλαίει δεν είναι γενναίος, ότι εφόσον κλαίνε μάλλον δεν είναι γενναία. Από τον τόνο του γονιού μαθαίνουν πως μάλλον θα έπρεπε να είναι γενναία (τα περισσότερα παιδιά μικρής ηλικίας δεν κατανοούν την έννοια παρά μόνο το πρόσημο της λέξης) αλλά εκείνα δεν είναι, αφού συνεχίζουν ή είναι πια και σταματούν το κλάμα.

–Μην κλαις!!! Σκέτο αυτή τη φορά, χωρίς επιχείρημα. Μαθαίνει στα παιδιά πως δεν επιτρέπεται το κλάμα και τίποτε άλλο. δυστυχώς!

Τι θα έπρεπε να μαθαίνει το παιδί κάθε φορά που κλαίει; Το πιο σημαντικό μάθημα είναι α) ότι το κλάμα δεν είναι μόνο επιτρεπτό αλλά και επιθυμητό γιατί θα με βοηθήσει να ξεσπάσω, θα με βοηθήσει να εκφράσω ότι  με κάνει να δυσφορώ και όταν τελειώσει πιθανά να βλέπω τα πράγματα καλύτερα, πιο καθαρά (πράγμα που έχει νευροβιολογική βάση, αν δηλαδή δεν εκφραστεί πλήρως το συναίσθημα, ο προμετωπιαίος φλοιός που ευθύνεται για τις αποφάσεις μας, δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά).β) Όλα τα συναισθήματά μου είναι αποδεκτά και καλά, το ίδιο κι εγώ. γ)Το κλάμα είναι δικαίωμά μου, είναι κάτι που μπορώ να κάνω είτε μου το επιτρέπει κάποιος είτε όχι, όπως όταν εκφράζω ελεύθερα τη γνώμη μου χωρίς αυτή να επηρεάζεται από τη γνώμη των άλλων. δ) Αν στενοχωριέμαι ή θυμώνω και κλαίω γιατί διαφωνώ με τη μαμά ή τον μπαμπά ή δεν μπορώ να αποδεχτώ μια κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει, αυτό δεν μας φέρνει απέναντι. Η μαμά και ο μπαμπάς με αγαπούν ακόμη και είναι δίπλα μου για να με στηρίξουν, για να μου απαλύνουν τον πόνο μου υπενθυμίζοντάς μου πως με αγαπούν και πως είναι εδώ για μένα. Τι όμορφα που είναι όταν διαφωνούμε αγκαλιασμένοι! Τι σπουδαία μαθήματα για ένα παιδί! Διαφωνείτε;

Δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν μπορούσαμε να εκφράσουμε ότι αισθανόμαστε και ότι σκεφτόμαστε, όπως ακριβώς είναι; Αν μπορούσαμε να είμαστε ο εαυτός μας. Δεν θα ήταν καλύτερος ο κόσμος μας αν οι γονείς έδειχναν σεβασμό στα παιδιά τους ακούγοντας όσα είχαν να πουν, αν προσπαθούσαν να κατανοήσουν όσα άκουγαν ρωτώντας, αν αποδέχονταν τα συναισθήματα των παιδιών τους κι έτσι και τα ίδια, αν έδειχναν με τη στάση και τα λόγια τους ότι θα τα αγαπούν ότι κι αν γίνει, αν ήταν περισσότερο τρυφεροί και λιγότερο έως καθόλου επικριτικοί κι έτσι αποτελούσαν ένα υπέροχο παράδειγμα σεβασμού της έκφρασης, της ύπαρξης κάθε ανθρώπου; Ε, δεν θα ήταν;

Οι γονείς μπορούν να κάνουν θαύματα!

 

Πως θα μάθει το μωρό μου παίζοντας «ελεύθερο παιχνίδι»;

Το μωράκι σου πια μπορεί να επιλέξει μόνο του με τι θέλει να παίξει. Κάθεται χωρίς βοήθεια, μπουσουλάει και έχει αρχίσει να πιάνεται από τα έπιπλα του σπιτιού προσπαθώντας να σηκωθεί. Μπορεί πια με λιγότερη ή περισσότερη ευκολία να κινηθεί μέσα στο δωμάτιό του και σε ολόκληρο το σπίτι. Σκαρφαλώνει στον καναπέ, στο κρεβάτι ή στην τσουλήθρα του. Ενθουσιάζεται με το καθετί, πιάνει ότι του κάνει εντύπωση, το περιεργάζεται, το κουνά ρυθμικά, το χτυπά στο πάτωμα, το γρατζουνά, το ψαχουλεύει, παίζει. Αυτό είναι το ελεύθερο παιχνίδι. Παιχνίδι πολύτιμο για τα παιδιά όλων των ηλικιών από τη στιγμή που θα αρχίσουν να μπουσουλούν. Ίσως το πιο πολύτιμο.

Όλα τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα να παίζουν ελεύθερα, γιατί στην πραγματικότητα μόνο έτσι θα μάθουν. Η μάθηση, που αποτελεί για τα παιδιά βασική ανάγκη, είναι παιχνίδι και μάλιστα ελεύθερο παιχνίδι, παιχνίδι δηλαδή της επιλογής τους. «Μου αρέσει να διαλέγω ό τι θέλω για να παίξω και παίζω με όποιο τρόπο θέλω και όσο θέλω. Θα σταματήσω να παίζω με το συγκεκριμένο παιχνίδι, όταν θα είμαι έτοιμος/η, γιατί τότε δεν θα έχω κάτι άλλο να μάθω από αυτό και θα διαλέξω κάτι άλλο για να παίξω», θα μπορούσε να μας πει ένα μωράκι που απολαμβάνει το ελεύθερο παιχνίδι.Τα παιδιά θα μάθουν μόνο αυτό που είναι έτοιμα να μάθουν. Δεν θα μάθουν αυτό που θέλουμε εμείς. Δεν θα μάθουν αυτό που αποφασίσαμε εμείς να τους μάθουμε. Δεν θα μάθουν αυτό που υποτίθεται ότι τους μαθαίνει ένα παιχνίδι που τους αγοράσαμε. Θα μάθουν αυτό που θα ανακαλύψουν, θα μάθουν αυτό που θα καταλάβουν μετά από πολλές δοκιμές και πειραματισμούς. Θα μάθουν αυτό που μετά από όλα αυτά είναι έτοιμα να μάθουν. Και αυτό το σεβόμαστε πλήρως. Σεβόμαστε δηλαδή την επιλογή του, σεβόμαστε τον τρόπο που παίζει, σεβόμαστε το ρυθμό την ανάπτυξής του,άρα σεβόμαστε το μωράκι μας, κάτι που αποτελεί βασική συναισθηματική ανάγκη του παιδιού μας σε κάθε ηλικία.

   Τα παιδιά μαθαίνουν όσα είναι έτοιμα να μάθουν μόνο μέσω του ελεύθερου παιχνιδιού. Αλλά πως; Το μωράκι σας διαλέγει το παιχνίδι του. Εσείς παρατηρείτε. Μένετε δίπλα του και απολαμβάνετε τη θέα του. Δεν μιλάτε, δεν του προτείνετε παιχνίδι ή τρόπο παιχνιδιού, δεν παρεμβαίνετε. Μένετε απλά εκεί σιωπηλή και παρατηρείτε προσεκτικά. Παρατηρεί με μεγάλη περιέργεια αυτό που επέλεξε και το δοκιμάζει. «Τι κάνει αυτό; Τι θα κάνει άραγε αν το αφήσω να πέσει; Τι θα συμβεί αν το χτυπήσω στο τραπέζι; Αν το χτυπήσω στον καναπέ; Θα ακουστεί κάτι αν το κουνήσω πέρα-δώθε; Είναι μαλακό ή σκληρό, τραχύ ή απαλό; Για να δούμε… Τι γεύση έχει άραγε; Όταν το δαγκώσω, τα δοντάκια μου θα χωθούν μέσα του ή θα πονέσουν όπως στο αρκουδάκι μου (ξύλινο); Τι θα κάνει η μαμά αν το χτυπήσω στον τοίχο; Θα μου χαμογελάσει αν το βάλω στο κεφάλι μου; Πόσο μου αρέσει το χαμόγελό της!». Λογάκια που θα μπορούσε να λέει το μωράκι σας την ώρα που πειραματίζεται, την ώρα που παίζει, αν εκείνο φυσικά μιλούσε. Τις απαντήσεις που αναζητά θα τις πάρει μέσω της δράσης του κι έτσι θα μάθει. Θα χτυπήσει δυνατά στο πάτωμα το πλαστικό μπολ και θα μάθει τον ήχο που κάνει. Αργότερα θα χτυπήσει το μεταλλικό μπολ και θα ακούσει ένα εντελώς διαφορετικό ήχο. Θα παρατηρήσει τις διαφορές στον ήχο, την εικόνα, την υφή και θα συμπεράνει ότι τα πλαστικά αντικείμενα είναι πολύ διαφορετικά από τα μεταλλικά. Κι έτσι θα φτιάξει τα πρώτα του ντραμς! «Μπολ με διαφορετικό υλικό βγάζουν διαφορετικό ήχο! Σπουδαία ανακάλυψη! Πόσο μου αρέσει να παίζω μουσική!».

Σας κοιτά και περιμένει να δει ένα βλέμμα ενθάρρυνσης, για να συνεχίσει να πειραματίζεται, για να συνεχίσει να παίζει είτε βλέμμα επιβράβευση,ς για να του πείτε μπράβο που τα κατάφερε, μπράβο που μόλις ανακάλυψε κάτι είτε για να σιγουρευτεί ότι αυτό που κάνει είναι ασφαλές (στο ελεύθερο παιχνίδι και κάθε παιχνίδι προέχει η ασφάλεια του παιδιού, σε περίπτωση κινδύνου λέμε στο μωράκι μας ότι αυτό δεν μπορεί να το κάνει και το ενθαρρύνουμε να επιλέξει άλλο τρόπο παιχνιδιού ή άλλο παιχνίδι). Μόνο αυτές τις «παρεμβάσεις» έχει ανάγκη το μικρό σας στην πραγματικότητα. Αντισταθείτε στον πειρασμό να το διακόψετε, να του μιλήσετε, ακόμα και να του πείτε «πολύ καλή προσπάθεια!», αν εκείνο δεν σας κοιτά αναμένοντας κάτι από εσάς, αν δηλαδή είναι αφοσιωμένο στο παιχνίδι του.

   Αν το σταματήσετε, σταματάτε τη διαδικασία της μάθησης που μόλις είχε αρχίσει. Το μωράκι σας δηλαδή δεν θα μάθει όσα θα μπορούσε να μάθει αν δεν το είχατε διακόψει. Θα μπαίνατε στη διαδικασία να διακόψετε έναν επιστήμονα λίγο πριν τη στιγμή της ανακάλυψης του; Έναν εφευρέτη που πειραματίζεται στην κατασκευή μιας πρωτοπόρας συσκευής; Φαντάζομαι, όχι! Γιατί λοιπόν να το κάνετε στο μωράκι σας, που αποτελεί ένα μικρό επιστήμονα;   Από την άλλη, αν του δείξετε εσείς ένα παιχνίδι που θεωρείτε πιο σημαντικό και εκείνο δεν συμφωνεί αλλά παρ’όλα αυτά επιμείνετε και το»αναγκάσετε» με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να παίξει με το συγκεκριμένο παιχνίδι, το μωράκι σας δεν θα ασχοληθεί με σχολαστικότητα με αυτό το παιχνίδι. Τη σχολαστικότητα που έχει ο επιστήμονας που ενδιαφέρεται να μάθει αυτό το οποίο έχει επιλέξει να ψάξει, γιατί απλά το μωράκι σας, που είναι ένας μικρός επιστήμονας, δεν θα ενδιαφέρεται να μάθει. Η περιέργεια είναι αυθόρμητη πηγή μάθησης. Αν το μωράκι σας δεν έχει την περιέργεια να παρατηρήσει κάτι, δεν θα μάθει. Αφήστε λοιπόν την επιλογή σε εκείνο. Εκείνο ξέρει καλύτερα! Κι ας έρχεται αυτό σε αντίθεση με όλα όσα γνωρίζετε μέχρι τώρα για τα παιδιά. Τα παιδιά ξέρουν τι θέλουν να μάθουν, τι είναι έτοιμα να μάθουν και όχι εμείς!

Ελεύθερο-μη δομημένο παιχνίδι σημαίνει μάθηση για τα παιδιά. Το να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες για ελεύθερο παιχνίδι και τελικά να αφήσουμε τα παιδιά μας να παίζουν ελεύθερα στο σπίτι έχοντας εξασφαλίσει την ασφάλειά τους, αποδεικνύει το σεβασμό που τρέφουμε για το ρυθμό που αναπτύσσονται κινητικά, γνωστικά και συναισθηματικά. Εμπιστευόμενοι τα παιδιά μας τους χαρίζουμε τη σιγουριά που τόσο έχουν ανάγκη για την βέλτιστη ανάπτυξή τους και παράλληλα ενδυναμώνουμε τη μεταξύ μας σχέση κατανοώντας τη βασική τους ανάγκη για μάθηση της οποίας ηγείται το παιδί εφόσον εμείς έχουμε δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες.