Φεβρουάριος 2015

Γιατί να διαβάσω μαμά; Μέρος 1ο

«Που πήγε η όρεξή σου παιδί μου;», λένε πολλοί γονείς στα παιδιά τους και οι αντίστοιχοι δάσκαλοι στους μαθητές τους. «Θυμάσαι πώς ξεκίνησες το Σεπτέμβρη;», συνεχίζουν και απορούν, πώς είναι δυνατό να χάνεται τόσο εύκολα το κίνητρο ενός παιδιού για μάθηση. «Χαιρόσουν με όλα τότε! Με την καινούργια σου τσάντα, τα καινούργια σου τετράδια… Περίμενες πότε θα έρθει η ώρα να τα χρησιμοποιήσεις! Κι όταν αρχίσατε, θυμάσαι πόσο σωστός με το πρόγραμμα ήθελες να είσαι; Γύρναγες απ’ το σχολείο, έτρωγες και πήγαινες κατευθείαν για διάβασμα, για να μπορείς να παίξεις μετά. Πού πήγαν όλα αυτά;».

Οι γονείς αναρωτιούνται πού πήγε το χαμένο κίνητρο των παιδιών τους, κάπου στη μέση της χρονιάς και αρχίζουν να «τάζουν» πράγματα για να τα κινητοποιήσουν ή ακόμα χειρότερα να τα φωνάζουν και να τα απειλούν. Οι δάσκαλοι όμως ξέρουν ότι το εσωτερικό κίνητρο των παιδιών είναι το πιο αποτελεσματικό. Η χαρά που μου δίνει, το να μαθαίνω, είναι πιο αποδοτικό και με μεγαλύτερη διάρκεια κίνητρο. Η χαρά της μάθησης, να χαίρομαι που μαθαίνω είναι ένα κίνητρο, που είναι πιο σίγουρο ότι θα βοηθήσει το παιδί να συνεχίσει ακόμα κι αν κουράστηκε, από την υπόσχεση για ένα καινούργιο ποδήλατο (εξωτερικό κίνητρο).

Το να βοηθήσεις ένα παιδί να βρει τη χαρά της μάθησης είναι πράγμα πολύ πιο δύσκολο, από το να τάξεις στο παιδί ένα παιχνίδι ή να αφαιρέσεις ένα παιχνίδι ή να κόψεις την τηλεόραση τα σαββατοκύριακα. Ή μήπως όχι;

Ποιες είναι οι δυσκολίες;

> Ο φόβος της αποτυχίας. «Άραγε, αν κάνω λάθος, θα έχω αποτύχει; Αν δεν γράψω καλά στο διαγώνισμα, θα έχω αποτύχει; Αν δεν πάρω τους βαθμούς, που περίμενα; Αν δεν κάνω τους γονείς μου χαρούμενους; Ναι, θα έχω αποτύχει. Θα είμαι ένας αποτυχημένος χαζός!  Και οι γονείς βάζουν το χέρι τους στην ανατροφοδότηση των παραπάνω δυσλειτουργικών σκέψεων: Διάβασε παραπάνω, λοιπόν! Πρέπει να είσαι καλός, πρέπει να είσαι διαβασμένος, πρέπει να είσαι σωστός, δεν πρέπει να κάνεις λάθη και ένα να κάνεις, αυτό σημαίνει πως θα μπορούσες να διαβάσεις περισσότερο, πάντα υπάρχει λόγος για λίγο περισσότερο διάβασμα, δεν βλάπτει το περισσότερο αλλά το λιγότερο, διάβασες τα μαθήματά σου τέλεια;». Και, όταν έρθουν οι καλοί βαθμοί, « μπράβο σου, τώρα είσαι σωστός, τώρα είσαι καλός»  ή ακόμα χειρότερα, «ωραία, αυτό άλλωστε θα έπρεπε να κάνεις, να διαβάζεις, για να παίρνεις καλούς βαθμούς», » η δουλειά των παιδιών αυτή ακριβώς είναι, να πηγαίνουν σχολείο και να είναι τυπικά στις υποχρεώσεις τους και οι μεγάλοι να πηγαίνουν στη δική τους δουλειά, για να φέρνουν λεφτά στο σπίτι για την οικογένεια». Επιπλέον άσχετα από το σχολείο τροφοδοτούν τη δημιουργία δυσλειτουργικών σκέψεων λέγοντας για παράδειγμα: «Τι κάνεις εκεί; Δεν το κάνεις καλά! Δώσε το σε μένα! Έλα, δεν είναι δύσκολο, θα το κάνω εγώ. Πρόσεχε, πρόσεχε, πρόσεχε παιδί μου. Κοίτα πως έγινες! Καλά δεν προσέχεις καθόλου; Τι σου είχα πει; Όχι, όχι, όχι μην το αγγίζεις αυτό, θα το χαλάσεις! Γιατί δεν προσπαθείς; Δεν είσαι καθόλου υπομονετικός! Άχρηστος είσαι, δεν πιάνουν καθόλου τα χέρια σου! Αυτό γίνεται έτσι… Καλά πώς σου είπα εγώ να το κάνεις; Άλλαξέ το! Πώς αισθάνεστε; Μήπως αγχωθήκατε;

> Η έλλειψη προκλήσεων βασισμένων στις ανάγκες του παιδιού. Το διάβασμα στο σπίτι αλλά και η ίδια η μαθησιακή διαδικασία στο σχολείο μπορεί να κάνει το παιδί να βαρεθεί. Ένα παιδί χαρισματικό θα βαρεθεί, γιατί ότι διδάσκεται το γνωρίζει ήδη ή του φαίνεται πολύ απλό ή αυτονόητο, ενώ ένα παιδί που έχει μείνει πίσω σε σχέση με τους συμμαθητές του, θα βαρεθεί γιατί δεν μπορεί να παρακολουθήσει την πορεία του μαθήματος.

> Η έλλειψη νοήματος. Πολλές είναι οι φορές που οι μαθητές δεν βρίσκουν κανένα νόημα σε αυτό που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν. Δίνουν νόημα στο διάλειμμα και το παιχνίδι ή την παρέα με τους φίλους τους, αλλά όχι στο ίδιο το μάθημα. Αυτό συμβαίνει γιατί το παιχνίδι και οι φίλοι τους καλύπτουν την ανάγκη για χαρά και μάθηση, ενώ το μάθημα ή το διάβασμα όχι.  Η μάθηση και η χαρά πρέπει να πηγαίνουν μαζί. Δεν μπορούν να καταλάβουν για ποιο λόγο να διαβάζουν, να γράφουν, να υπολογίζουν, αφού δεν περνάνε καλά. Τα παιδιά μαθαίνουν «εύκολα», μαθαίνουν γιατί έχουν την ανάγκη να μάθουν, μέσα από το βίωμα, μαθαίνουν ζώντας, μαθαίνουν παίζοντας, μαθαίνουν, όταν βρίσκουν αυτό, που κάποιος προσπαθεί να τους μάθει, μέσα στην ζωή τους, μαθαίνουν όταν αυτό που κάνουν τους δίνει για κάποιο λόγο χαρά ( μου αρέσει να ακούω και να συνεργάζομαι με το δάσκαλό μου, μου αρέσει που κάνουμε ομάδες στην τάξη και προσπαθούμε συνεργαζόμενοι να νικήσουμε την άλλη ομάδα, μου αρέσει να μελετάμε γεωγραφία γιατί με κάνει να ταξιδεύω σε άλλους τόπους που θα ήθελα να γνωρίσω κ.α).

> Τα προβλήματα σε επίπεδο συναισθήματος. Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα, παιδιά με άγχος ή κατάθλιψη, παιδιά που δεν καλύπτονται οι βασικές συναισθηματικές τους ανάγκες, αντιμετωπίζουν προβλήματα στην παρακολούθηση του μαθήματος αλλά και στο διάβασμα στο σπίτι. Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα χάνουν εύκολα την προσοχή τους ή δεν μπορούν να συγκεντρωθούν εύκολα. Το αποτέλεσμα είναι να χάνουν από το μάθημα, να μην μπορούν να παρακολουθήσουν και να συμμετέχουν ενεργά ή έστω παθητικά, όπως οι συμμαθητές τους χωρίς τέτοια προβλήματα. Οι συνέπειες της διάσπασης προσοχής κατά τη διάρκεια του μαθήματος, φαίνονται και στο σπίτι όταν τα παιδιά προσπαθούν να διαβάσουν ή να κάνουν τις εργασίες τους και τους φαίνονται όλα καινούργια. Το πρόβλημα στο σπίτι εντείνεται και από τη δυσκολία συγκέντρωσης που έτσι κι αλλιώς θα εμφανιστεί.

> Η επιθυμία για προσοχή. Ένα ήσυχο και υπάκουο παιδί μπορεί να μην παίρνει τόση προσοχή όση ένα παιδί «ταραξίας». Ένα εσωστρεφές παιδί απασχολεί πολύ λιγότερο τους γονείς από το εξωστρεφές αδελφάκι του. Οι γονείς συνήθως προσέχουν περισσότερο τη φασαρία από την ησυχία. Ένα ήσυχο παιδί λοιπόν μπορεί να τραβήξει την προσοχή των γονιών του με τη σχολική του επίδοση (όχι ότι δεν θα το κάνει ένα εξωστρεφές παιδί). Κι αυτό μπορεί να μην είναι μόνο κακό τελικά ( όπως και όλα τα συμπτώματα), γιατί θα αποτελέσει ένα καμπανάκι για τους γονείς, « κάτι κακό συμβαίνει εδώ, κάτι μου συμβαίνει, ασχοληθείτε μαζί μου, το  έχω ανάγκη, σας έχω ανάγκη.

Συνεχίζεται στο Μέρος 2ο…Τι πρέπει να κάνετε;

 

Ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να πείτε μπράβο;

Πρόσφατα, έρευνα του πανεπιστημίου του Σικάγο έδειξε, ότι τα νήπια, που επαινούνται άμεσα από τους ανθρώπους που τα φροντίζουν, λέγοντας για παράδειγμα «τα κατάφερες!», τείνουν να επιλέγουν πιο δύσκολα παιχνίδια ή δραστηριότητες και να πιστεύουν πως αν προσπαθήσουν λίγο παραπάνω θα τα καταφέρουν, από εκείνα τα νήπια που οι γονείς τους τα επαινούν λέγοντας «είσαι τόσο έξυπνο παιδί» ή «είσαι τόσο καλό» παιδί.

Υπάρχουν πολλά είδη επαίνων, δύο εκ των οποίων είναι ο έπαινος που επικεντρώνεται στην προσπάθεια και εκείνος που επικεντρώνεται στα χαρακτηριστικά του παιδιού. Φαίνεται ότι όσο επαινούμε τη συμπεριφορά του παιδιού, την υπομονή και την επιμονή του, όσο επικεντρωνόμαστε στη διαδικασία, στη σκληρή δουλειά που καταβάλει το παιδί, τόσο εκείνο τείνει να πιστεύει πως αυτά τα στοιχεία είναι που το βοηθούν να τα καταφέρει. Παράλληλα, η συγκεκριμένη διαπίστωση σημαίνει για τα παιδιά ότι μπορούν με το χρόνο να βελτιωθούν ή να εξελιχθούν.

Αντίθετα, τα παιδιά των οποίων οι γονείς ή οι άνθρωποι που τα φροντίζουν τα επαινούν τονίζοντας πόσο έξυπνα είναι, παίρνουν το μήνυμα πως η εξυπνάδα είναι ένα ήδη κατεκτημένο χαρακτηριστικό και πως δεν εξελίσσεται με τον καιρό. Παίρνουν το μήνυμα πως δεν τα κατάφεραν επειδή προσπάθησαν, επειδή επέμειναν αλλά επειδή είναι έξυπνα. Όταν τα «έξυπνα» παιδιά δεν τα καταφέρνουν λένε: Μα πως είναι δυνατό να μην τα καταφέρνω; Συνήθως τα παρατάνε για κάτι πιο εύκολο, ήδη κατεκτημένο, γιατί δεν ξέρουν με ποιο άλλο τρόπο να το κάνουν. Αντίθετα τα παιδιά που επαινούνται για την προσπάθεια, συνεχίζουν, γιατί ξέρουν πως αν προσπαθήσουν λίγο ακόμα, αν κάνουν λίγη υπομονή ακόμα, είναι πολύ πιθανό να τα καταφέρουν.

Αλήθεια πώς οι ερευνητές κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα; Βιντεοσκόπησαν οικογένειες παιδιών ενός, δύο και τριών ετών σε καθημερινές τους δραστηριότητες με σκοπό να παρατηρήσουν και να καταγράψουν πότε και με ποιο τρόπο οι γονείς των παιδιών ή οι άνθρωποι που τους παρείχαν φροντίδα τα επαινούσαν. Παρατήρησαν λοιπόν ότι οι γονείς επαινούσαν τα παιδιά τους εστιάζοντας στη δραστηριότητα, εστιάζοντας σε χαρακτηριστικά του παιδιού και με άλλους τρόπους που δεν κατηγοριοποιήθηκαν.

Οι ερευνητές ήρθαν σε επαφή με τα ίδια παιδιά μετά από πέντε χρόνια, όταν ήταν 7- 8 ετών. Στη συνέχεια προσπάθησαν να αξιολογήσουν, αν προτιμούσαν εύκολες ή δύσκολες δραστηριότητες, αν μπορούσαν να παράγουν και να εφαρμόσουν στρατηγικές ώστε να υπερπηδήσουν τα εμπόδια ή μελλοντικά εμπόδια αλλά και αν πιστεύουν πως η εξυπνάδα και η προσωπικότητα βελτιώνονται ή εξελίσσονται με τον καιρό.

Τα αποτελέσματα έδειξαν, ότι τα παιδιά των οποίων οι γονείς επαινούσαν επικεντρωμένοι στην προσπάθεια, επέλεγαν τις πιο δύσκολες δραστηριότητες και πίστευαν πως μπορούν να εξελιχθούν. Επιπλέον φάνηκε ότι δεν έχει καμία σημασία πόσες φορές θα επαινέσεις το παιδί σου αλλά το πώς θα το κάνεις.

Οι γονείς αγοριών που τα επαινούσαν επικεντρωμένοι στην προσπάθεια, το έκαναν συχνότερα από τους γονείς κοριτσιών. Το αποτέλεσμα ήταν τα αγόρια να τείνουν να έχουν πιο θετική στάση σχετικά με μελλοντικές ακαδημαΪκές προκλήσεις από τα αντίστοιχα κορίτσια.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι αν βελτιώσουμε την ποιότητα του επαίνου προς τα παιδιά μας, αυτό μπορεί να τα βοηθήσει ότι η επιτυχία στο μέλλον, η επίτευξη των στόχων τους είναι στα δικά τους χέρια. Γι’ αυτό επαινέστε τα παιδιά σας επικεντρωμένοι σε αυτό που εκείνη την ώρα κάνουν, όχι μόνο όταν το καταφέρνουν. Επαινέστε περιγράφοντας αυτό που κάνουν, πόσο δύσκολο είναι, πόση ώρα τους έχει πάρει, πόση υπομονή και επιμονή χρειάζονται ή χρειάστηκαν και αυτά κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της προσπάθειας. Παρ’ όλα αυτά, μη φοβάστε να πείτε στα παιδιά σας ότι είναι έξυπνα, μην παραλείπεται όμως να τους πείτε πως τα διακρίνουν κι άλλα θετικά χαρακτηριστικά, τα οποία αν τα έχει κανείς, ξέρει πως να τα καταφέρει, όχι μόνο ότι θα τα καταφέρει (επιμονή, υπομονή, σκληρή δουλειά κ.α). 

Προσπαθώντας να οριοθετήσουμε τα παιδιά Μέρος 3ο

Επόμενος γονέας:

> Ο χαλαρός, ανεκτικός γονέας. Πρόκειται για έναν γονέα, που δεν δίνει καμία κατεύθυνση, καμία δομή στην οικογένεια. Έχει ελάχιστες απαιτήσεις. Δεν θέτει όρια γιατί πιστεύει, πως χρειάζονται. Δεν υπάρχει κανένα πρόγραμμα, γιατί δεν το έχει κανείς ανάγκη.  Αποφεύγει τις συγκρούσεις. Έχει πολύ μικρές προσδοκίες από τα παιδιά του για ωριμότητα και αυτοέλεγχο. Αποτέλεσμα: Αυτός ο γονέας μπορεί να μεγαλώσει παιδιά ανεύθυνα ή παιδιά που εφόσον δεν τους έχει δοθεί κανένας δρόμος, εκείνα επέλεξαν το δικό τους και έμαθαν να κάνουν τα πάντα με το δικό τους τρόπο σε σημείο τέτοιο, που να δυσφορούν έντονα, όταν συμβεί το αντίθετο ή απλά κάτι άλλο από αυτό που ξέρουν. Είναι δηλαδή παιδιά, που δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε άλλα περιβάλλοντα, τα βρίσκουν σκούρα εκτός σπιτιού ή επιβάλλονται έντονα και με επιθετικότητα. Τα παιδιά του χαλαρού γονέα είναι, πιθανά, παιδιά με χαμηλό αυτοέλεγχο (δυσκολεύονται να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους, όταν κάποιος επιτέλους τους το ζητήσει), ανώριμα σε επίπεδο σκέψης, απαιτητικά, με χαμηλές κοινωνικές δεξιότητες (πιθανή συνέπεια να έχουν προβλήματα στις σχέσεις τους με άλλα παιδιά) και επιθετικά.

> Ο αμελής, αδιάφορος γονέας. Είναι ο γονέας που δεν καλύπτει τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών του, δεν εμπλέκεται ή δεν θέλει να εμπλέκεται μαζί τους σχεδόν καθόλου συναισθηματικά. Τους παρέχει καταφύγιο και τροφή, αλλά όχι τη ζεστασιά που χρειάζονται τα παιδιά, άνευ όρων αγάπη, πλήρη αποδοχή, σεβασμό, φροντίδα, όρια βασισμένα στις ανάγκες τους. Τον ενδιαφέρουν περισσότερο «τα δικά του» (εργασία, φίλοι, κοινωνική ζωή, συναισθηματικά προβλήματα), παρά τα παιδιά του. Αντιδρούν με αδιαφορία όταν τα παιδιά ζητούν προσοχή, με οποιοδήποτε τρόπο (θετικό ή αρνητικό). Αδιαφορεί για τις πραγματικές τους ανάγκες. Αποτέλεσμα: Τα παιδιά αυτών των γονέων πρέπει να μάθουν να μεγαλώνουν μόνα τους. Φοβούνται να δημιουργήσουν σχέσεις (αυτό τους το έχουν μάθει πολύ καλά οι γονείς τους), θεωρούν ότι θα εξαρτηθούν, ότι θα εξαπατηθούν. Αντίθετα είναι πιο επιρρεπή στις κάθε είδους εξαρτήσεις (ναρκωτικά, αλκοόλ, διαδίκτυο, τζόγος), γιατί προσπαθούν απεγνωσμένα να καλύψουν με κάποιο τρόπο τις βασικές συναισθηματικές τους ανάγκες, προσπαθούν να ανακουφίσουν όποια δυσάρεστα συναισθήματα έχουν (φόβος, έντονο στρες, θλίψη), να γεμίσουν τα «κενά» τους. Άλλωστε οι εξαρτήσεις αυτό το σκοπό εξυπηρετούν, ανακουφίζουν, πρόσκαιρα όμως.

> Ο αυστηρός γονέας. Είναι εκείνος ο γονέας, που θέτει όρια, θέτει κανόνες. Τα παιδιά του γνωρίζουν ποιες είναι οι συνέπειες των πράξεων τους και επιλέγουν ελεύθερα γνωρίζοντας τι θα συμβεί (αν δεν ολοκληρώσω τα μαθήματά μου, δεν μπορώ να δω τηλεόραση, το μεσημέρι είναι μια ώρα κοινής ησυχίας, οι άνθρωποι ξεκουράζονται, μπορώ να το κάνω κι εγώ, αν όμως δεν θέλω μπορώ να παίξω ήσυχα στο δωμάτιό μου κ.α). Ο αυστηρός γονέας είναι δεκτικός, βάζει πρώτη την επικοινωνία, είναι δίκαιος αλλά και ευέλικτος. Έχει στόχο την αυτονομία, την ανεξαρτησία των παιδιών του και την αύξηση της αυτοεκτίμησής τους, γι’ αυτό τα αφήνει να επιλέξουν, να πάρουν πρωτοβουλίες ακόμα κι αν φαίνεται ότι κάτι θα πάει στραβά, τα αφήνει να υποστούν τις συνέπειες. Αυτό σημαίνει πως στο λάθος είναι υποστηρικτικός και ενθαρρυντικός, παρά επικριτικός και εκδικητικός. Τα υποστηρίζει και τα ενθαρρύνει γιατί πιστεύει στην αγάπη άνευ όρων, θα σε αγαπώ ότι κι αν γίνει, είτε επιλέξεις το ένα είτε το άλλο, στην πλήρη αποδοχή των παιδιών του, σε αποδέχομαι όπως ακριβώς είσαι, ακόμα κι αν η συμπεριφορά σου με εκνευρίζει πολλές φορές, στη φροντίδα, θα σε φροντίζω με τον τρόπο μου, όσο εσύ μεγαλώνεις, στον σεβασμό της επιλογής, μπορείς να κάνεις αυτό που θεωρείς σωστό, στα σταθερά και βασισμένα στις ανάγκες των παιδιών του όρια, θα σου δείχνω το σωστό ή θα σου λέω τη γνώμη μου περιμένοντας να πάρουμε μια κοινή απόφαση (μεγαλώνοντας).  Αποτέλεσμα: Τα παιδιά των αυστηρών γονέων είναι πιο χαρούμενα, πιο ισορροπημένα, γιατί οι γονείς τους έχουν καλύψει τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες τους (αγάπη, αποδοχή, σεβασμός, φροντίδα, όρια), σταθερά και με συνέπεια. Φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο αυτοέλεγχο (ελέγχω τη συμπεριφορά μου) και να πετυχαίνουν να αυτορρυθμίζονται (ρυθμίζω το συναίσθημα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά μου) πολύ πιο εύκολα και αποτελεσματικά από παιδιά τις ηλικίας τους. Έχουν καλές κοινωνικές δεξιότητες και αυτοπεποίθηση.

Όλα τα παιδιά έχουν ανάγκη γονείς δυνατούς, σταθερούς αλλά και ευέλικτους, δεκτικούς και δίκαιους. Πάνω απ’ όλα όμως χρειάζονται γονείς που να έχουν προτεραιότητα την αγάπη τους για αυτά. Τα όρια κάνουν κακό στα παιδιά αν δεν συνοδεύονται από την ανεμπόδιστη αγάπη, την πλήρη αποδοχή, τη φροντίδα και το σεβασμό σε αυτά καθημερινά και με κάθε ευκαιρία. 

Προσπαθώντας να οριοθετήσουμε τα παιδιά Μέρος 2ο

Όταν οι γονείς οριοθετούν χρειάζεται να είναι σταθεροί, δηλαδή να μην αθετούν τον κανόνα που οι ίδιοι έχουν βάλει, ο κανόνας αυτός να ισχύει πάντα και για όλους. Δεν υπάρχουν όμως πάντα σταθεροί κανόνες για όλες τις ηλικίες. Τα όρια τίθενται με βάση την ηλικία, την ωριμότητα του παιδιού (βιολογική. γνωστική, συναισθηματική), είναι δηλαδή βασισμένα στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού (βιολογικές, γνωστικές, συναισθηματικές) και όχι του γονέα. Δεν βάζουμε έναν κανόνα γιατί βολεύει εμάς πρόσκαιρα, αλλά επειδή το παιδί μας το έχει ανάγκη για να αναπτυχθεί ανεμπόδιστα αλλά και για να είναι με ασφαλές. Άρα δύο έννοιες, που μας οδηγούν, είναι η ασφάλεια του παιδιού μας και οι ιδιαίτερες ανάγκες κάθε αναπτυξιακής φάσης του παιδιού μας.

Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να ζητάμε από ένα μωρό 9 μηνών ή και παραπάνω να μην πετάει από το τραπέζι  τα παιχνίδια του ή άλλα ασφαλή αντικείμενα, που του έχουμε δώσει, με δύναμη κάτω, γιατί πολύ απλά αυτή η συμπεριφορά είναι κομμάτι του αναμενόμενου παιχνιδιού, γι’ αυτή την ηλικία. Αν δεν επιτρέψουμε στο παιδί μας να παίξει με αυτόν τον τρόπο, θα εμποδίσουμε την φυσιολογική του ανάπτυξη. Θα το οριοθετήσουμε όμως, αν τα αντικείμενα, που πετά, μπορούν να σπάσουν, να πεταχτούν και να το τραυματίσουν, ανταλλάσσοντας τα αντικείμενα αυτά με άλλα πιο ασφαλή. Από την άλλη θα οριοθετήσουμε ήπια ένα εξάχρονο, που παίζει πετώντας το τηλεκοντρόλ επαναλαμβανόμενα στο πάτωμα, λέγοντάς του, πως αυτό που κάνει δεν είναι παιχνίδι, το τηλεκοντρόλ μπορεί να σπάσει και ότι, αν έχει διάθεση για παιχνίδι μπορεί να το κάνει με τα παιχνίδια του.

Είναι ανάγκη λοιπόν να είμαστε σε επαφή με τις ανάγκες που έχει το παιδί μας σε κάθε ηλικία, γιατί κάποιες συμπεριφορές του παιδιού μας που εμείς τις βρίσκουμε ενοχλητικές ή προβληματικές μπορεί να είναι συμπεριφορές στα πλαίσια της φυσιολογικής ανάπτυξής του. Επιπλέον οι ανάγκες του παιδιού μας δεν εξαρτώνται μόνο από εσωτερικούς παράγοντες αλλά πολλές φορές και από εξωτερικούς, από εξωτερικά γεγονότα. Δεν θα αντιμετωπίσουμε με τον ίδιο τρόπο ένα οκτάχρονο παιδί, που ζητά να κοιμηθεί με τους γονείς του, γιατί πριν από λίγο έγινε ένας σεισμός και φοβήθηκε, με ένα άλλο παιδί της ίδιας ηλικίας, που συστηματικά κοιμάται με τους γονείς του το βράδυ.

Με ποιο τρόπο συνηθίζουν οι γονείς να θέτουν όρια; Ποιο το αποτέλεσμα της κάθε επιλογής τους;

Πρόκειται για τέσσερις «κατηγορίες γονέων», για τέσσερις κατηγορίες τρόπου οριοθέτησης, τρόπου που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Οι κατηγορίες φυσικά δεν είναι αναγκαία απόλυτες. Μπορεί κάποιος γονέας να έχει στοιχεία από δύο οι περισσότερες κατηγορίες ή μια κατηγορία να του «μοιάζει» περισσότερο από κάποια άλλη.:

> Ο αυταρχικός γονέας. Πρόκειται για έναν απαιτητικό και τιμωρητικό γονέα, που δεν αφήνει περιθώρια επιλογής στα παιδιά του. Ο γονέας αυτός δίνει αξία στην υπακοή, την τάξη, την παράδοση αποθαρρύνει την ανεξαρτησία και την ατομικότητα. Θέτει κανόνες χωρίς να τους συζητήσει. Δεν εξηγεί τη λογική που κρύβεται πίσω από αυτούς. Άλλωστε, η εξουσία του μέσα στο σπίτι είναι αδιαμφισβήτητη. Αποτέλεσμα: Ο αυταρχικός γονέας μπορεί να αγαπάει το παιδί του, δεν το αφήνει όμως να σκεφτεί για τον εαυτό του. Αντίθετα, σκέφτεται εκείνος για αυτό, γιατί εκείνος παίρνει πάντα τις αποφάσεις. Δεν μεγαλώνει το παιδί με σκοπό να ανεξαρτητοποιηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να σκέφτεται, να αποφασίζει και να πράττει αυτόνομα, δίχως το φόβο της άποψης του μπαμπά και της μαμάς. Αυτό το παιδί θα δυσκολευτεί πολύ να θέσει τα δικά του όρια, να ξεχωρίσει τον εαυτό του από τους άλλους, να διαχωρίσει τη δική του άποψη από εκείνη των άλλων. Είναι πολύ πιθανό και στην ενήλική του ζωή να αφήνει τους άλλους να αποφασίζουν γι’ αυτόν, γιατί θα φοβάται τη σύγκρουση με εκείνους (φίλοι, σύντροφος, εργοδότης κ.α), αν έχει διαφορετική άποψη, είναι πιθανό να μην έχει δική του άποψη, γιατί θα έχει μάθει πως δεν μπορεί να έχει ή πιο απλά δεν έχει εξασκηθεί στο να αποκτά δική του άποψη. Είναι επίσης πιθανό τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε τέτοιο περιβάλλον να γίνουν- από υγιή αντίδραση- περιφρονητικά και εριστικά όχι μόνο με τους γονείς αλλά και με όλους τους άλλους. Μην ξεχνάτε ότι η σχέση με τους γονείς μας αποτελεί για όλους μας πρότυπο σχέσης (θετικό ή και αρνητικό) και μας ακολουθεί μια ζωή, αν δεν μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε το κακό που μπορεί να μας κάνει, ώστε να αγωνιστούμε για πιο υγιείς σχέσεις. Μπορούν επίσης να γίνουν πολύ ντροπαλοί άνθρωποι, άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αποτέλεσμα της έλλειψης σεβασμού από τους γονείς τους σε αυτά. Αποφασίζω εγώ για εσένα γιατί εσύ δεν ξέρεις και δεν μπορείς να ξέρεις.

Συνεχίζεται Μέρος 3ο…

Προσπαθώντας να οριοθετήσουμε τα παιδιά Μέρος 1ο

Οριοθετώ σημαίνει καθορίζω μέχρι που μπορώ να πάω, ποια είναι η κόκκινη γραμμή που αν την φτάσω και δεν την ξεπεράσω, η συμπεριφορά μου είναι καλή, αποδεκτή, αν όμως την ξεπεράσω τότε αυτόματα η συμπεριφορά γίνεται μη αποδεκτή. Όλοι έχουμε ακούσει, πως τα παιδιά έχουν ανάγκη τα όρια. Πράγματι, η ύπαρξη και η σταθερή και συνεπής εφαρμογή τους για όσο τα παιδιά το έχουν ανάγκη, αποτελούν μια βασική συναισθηματική ανάγκη των παιδιών. Η συνέπεια και η σταθερότητα στα όρια, δηλαδή η ύπαρξη σταθερών κανόνων βασισμένων στις πραγματικές ανάγκες τους (λαμβάνουμε πάντα υπόψη την ωριμότητα και την ηλικία) και η συνεπής εφαρμογή τους σημαίνει για τα παιδιά κάτι πολύ μεγάλο, σημαίνει σταθερότητα. Αν τα παιδιά χρειάζονται ένα σταθερό περιβάλλον, η σταθερή οριοθέτηση αποτελεί ένα από τα πράγματα που οφείλουμε να κάνουμε για να τους το παρέχουμε.

Το σταθερό περιβάλλον είναι το περιβάλλον που παρέχει στα παιδιά την αίσθηση της ασφάλειας. Τα ασφαλή παιδιά είναι τα παιδιά που μεγαλώνουν και γίνονται συναισθηματικά ώριμοι άνθρωποι. Τα ασφαλή παιδιά είναι αυτά που αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους, έχουν αυτοπεποίθηση, πιστεύουν δηλαδή στον εαυτό τους αλλά και στους ανθρώπους, στον κόσμο, άρα είναι έτοιμα να βγουν εκεί έξω με αυτοπεποίθηση και να μάθουν τα πάντα γύρω τους. Νιώθω ασφαλής, άρα θέλω να παίξω, να τρέξω, να κάνω φίλους, να μάθω, να ζήσω.

Πολλές είναι οι φορές, που τα όρια τα καθορίζουν τα ίδια τα παιδιά. Όταν ρωτάμε τους γονείς ποιος είναι ο αρχηγός στο σπίτι, εκείνοι με καμάρι απαντούν, πως είναι ο μικρός τους γιος ή η μικρή τους κόρη. Το παιδί είναι αυτό που παίρνει τις αποφάσεις για εκείνο και για τους γονείς του, αποφάσεις που φυσικά δεν είναι αναμενόμενο να παίρνει στην ηλικία του. Όσο χαριτωμένο κι αν είναι, αρχικά, αυτό για τους γονείς, τόσο χειρότερο γίνεται στη συνέχεια. Το παιδί δυσφορεί, δυσανασχετεί και φοβάται για πράγματα που οι γονείς δεν θα ανέμεναν. Πως είναι δυνατόν να είναι αντάρτης στο σπίτι και έξω από αυτό να μην μπορεί να μιλήσει; Γιατί συμβαίνει αυτό;

Το παιδί αυτό δεν διαφέρει σε τίποτα από τα παιδιά της ηλικίας του, ώστε να μπορεί να παίρνει αποφάσεις για το ίδιο, αποφάσεις που θα έπρεπε να πάρουν οι γονείς του. Αποφασίζει τελικά γιατί του έχουμε δώσει εμείς το χώρο να το κάνει. Γιατί εμείς του έχουμε παραχωρήσει το ρόλο μας ως γονείς. Κάποιος πρέπει να είναι ο γονέας και είναι το παιδί γιατί εμείς το αφήσαμε. Μπορεί όμως το παιδί μας να σηκώσει τέτοιο βάρος; Τι μηνύματα άραγε του δίνουμε, όταν του παραχωρούμε το ρόλο μας, έτσι απλά;

Μπορεί να δείχνει έτοιμο να πάρει αποφάσεις που δεν είναι της ηλικίας του, αλλά δεν είναι, γιατί είναι απλά ένα παιδί. Μπορεί να δείχνει δυνατό αλλά δεν είναι, γιατί δεν μπορεί να είναι. Το αποτέλεσμα είναι το παιδί να συνειδητοποιεί ότι έχει δυο πολύ αδύναμους γονείς δίπλα του. Πως είναι δυνατό δυο αδύναμοι γονείς να μπορούν να μου δώσουν ασφάλεια; Το παιδί σας έχει απόλυτη ανάγκη να σας βλέπει σαν δυο υπερήρωες, που ξέρουν τα πάντα, που μπορούν τα πάντα, που νικούν κάθε κακό, όσο δυνατό κι αν είναι. Μόνο τότε αισθάνεται ασφάλεια.

Συνεχίζεται Μέρος 2ο…

Θα πάω παιδικό σταθμό! Οδηγίες για νέους γονεις

Ο παιδικός σταθμός ή το νηπιαγωγείο αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία για το παιδάκι σας να κάνει νέους φίλους, να κοινωνικοποιηθεί, να μάθει παίζοντας δομημένα, να μάθει από έναν ενήλικα. Όσο ενθουσιασμένοι είναι οι γονείς και το παιδί για το νέο ξεκίνημα, άλλο τόσο αγχωμένοι μπορεί να είναι. Τι μπορούν να κάνουν, για να μπει η χρονιά με το δεξί;

Πριν ξεκινήσουν τα μαθήματα ελάτε σε επαφή με τον/ την νηπιαγωγό του παιδιού σας. Ρωτήστε ότι έχετε ανάγκη να μάθετε για εκείνη. Μοιραστείτε μαζί της τις ανησυχίες σας, εάν έχετε. Με αυτό τον τρόπο, ουσιαστικά κάνετε μια πρώτη προσπάθεια να τη γνωρίσετε, άρα και να την εμπιστευτείτε. Αν την εμπιστευτείτε εσείς, είναι πιο πιθανό να μεταφέρετε μια όμορφη εικόνα για τη δασκάλα του γυρνώντας στο σπίτι. Παρατηρήστε το χώρο ή τους χώρους του σχολείο. Κρατήστε λεπτομέρειες που σας έκαναν θετική εντύπωση (όμορφα χρώματα στους τοίχους, περίτεχνες κατασκευές, πολλά είδη ζωγραφικής, καινούργια παιχνίδια, μεγάλος χώρος παιχνιδιού κ.α). Μοιραστείτε τις λεπτομέρειες με το παιδί σας αλλά και τα συναισθήματα που σας προκάλεσαν.

Εξηγήστε στο παιδί τι σημαίνει παιδικός σταθμός ή νηπιαγωγείο. Πείτε του τι θα κάνει εκεί, ποιο θα είναι το πρόγραμμά του. Ποιοι άλλοι θα είναι εκεί. Τι καινούργια κι ενδιαφέροντα πράγματα θα κάνουν. Πόσο χαρούμενα είναι τα παιδιά που πηγαίνουν παιδικό σταθμό και γιατί. Όλα αυτά μπορείτε με ένα τρόπο να του τα δείξετε, αν κάνετε μαζί μια βόλτα από το σχολείο του. Μπείτε στην τάξη του, δείτε μαζί όλους τους χώρους του σχολείου, τις τάξεις, τους κοινόχρηστους χώρους, το μπάνιο, την κουζίνα, την αυλή. Σε κάθε χώρο έχετε την ευκαιρία να του μιλήσετε για το τι θα κάνει, με ποιους θα είναι. Κάντε μια πρώτη γνωριμία με τη δασκάλα. Θα ήταν ευχάριστο να έχει μια επαφή το παιδί σας με αυτόν τον νέο άνθρωπο, που θα βλέπει καθημερινά τόσες ώρες.

Δείξτε τον ενθουσιασμό σας για την έννοια του σχολείου, αρκετά πριν ξεκινήσει το παιδί σας να πηγαίνει. Δείξτε τον ενθουσιασμό σας, όταν σε λίγο καιρό η ώρα αυτή φτάνει. Αν δεν είστε εσείς χαρούμενοι, είναι σχεδόν απίθανο να είναι εκείνο. Πηγαίνετε μαζί στην αγορά να πάρετε την πρώτη του σχολική τσάντα, ρούχα και παπούτσια που θα φοράει στον παιδικό σταθμό, το παγουράκι του ή το δοχείο που θα βάζει το κολατσιό του (εάν υπάρχει ανάγκη). Κάντε πανηγύρι για τις αγορές! Αποφασίστε μαζί ποιος είναι ο καταλληλότερος χώρος για να βάζει την καινούργια του τσάντα, όταν επιστρέφει στο σπίτι. Δώστε στο παιδάκι σας τις νέες του αρμοδιότητες. Είμαι αρκετά μεγάλος πια, για να είμαι υπεύθυνος για τη δική μου τσάντα! Καθάρισμα τσάντας, γέμισμα τσάντας. Το μεσημέρι επιστρέφοντας την καθαρίζω, το βράδυ τη γεμίζω.

Έχετε τα μάτια και τα αυτιά σας ανοιχτά για πιθανή έκφραση ανησυχίας από την πλευρά του παιδιού σας. Να είστε ανοιχτοί και σε καμία περίπτωση επικριτικοί, ώστε το παιδί να μπορεί να μοιραστεί αλλά και παρατηρητικοί για να καταλάβετε από συμπεριφορές ή από αυτά που δεν μπορεί να μοιραστεί το παιδί σας λεκτικά άλλα μη λεκτικά, αν υπάρχουν δυσάρεστα συναισθήματα για αυτή τη νέα αρχή. Αν δεν μπορεί να σας πει ότι ανησυχεί, ότι φοβάται, κάντε εσείς την αρχή. Προτείνετε κάποια συναισθήματα και αφήστε το να σας «γνέψει» καταφατικά. Διαβεβαιώστε το ότι όσα αισθάνεται, τα αισθάνονται κι άλλα παιδιά που πηγαίνουν για πρώτη φορά σε παιδικό σταθμό ή σε νέο σχολείο. Δεν πειράζει να αισθάνεσαι έτσι. Όταν πας για πρώτη φορά, θα δεις ότι θα αρχίσεις να αισθάνεσαι όμορφα. Όλοι μας έχουμε μια μικρή ανησυχία, όταν πρόκειται να κάνουμε κάτι για πρώτη φορά. Και η μαμά και ο μπαμπάς και ο αδελφός σου…Είμαι σίγουρη/ ος ότι όλα θα πάνε καλά!

Όταν ξεκινήσει το σχολείο, βρείτε μια ώρα της ημέρας που θα είστε κι εσείς και το παιδί ήρεμοι και χαλαροί και ρωτήστε το για την ημέρα του. Αν δεν σας πει πολλά ή δεν σας πει κάτι, μιλήστε  του για τη δική σας ημέρα. Με τον καιρό θα αρχίσει να μοιράζεται.

Θυμηθείτε! Παρατεταμένοι αποχαιρετισμοί στον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο δεν θα βοηθήσουν. Αποφασίστε συγκεκριμένη ρουτίνα αποχαιρετισμού και μείνετε σε αυτή. Ένα γλυκό φιλί, μια ζεστή καλά, να περάσεις καλά  με τεράστιο χαμόγελο στα χείλη είναι ότι το παιδί χρειάζεται την ώρα εκείνη. Την ίδια ρουτίνα μπορούν να έχουν και οι γονείς που περιμένουν το σχολικό λεωφορείο. Αν το παιδί σας κλάψει μην το φοβάστε! Θα του περάσετε το μήνυμα ότι έχει δίκιο να κλαίει. Αυτό που συμβαίνει φέρνει σε όλους κλάμα και στενοχώρια. Μείνετε ήρεμοι και χαμογελαστοί. Μόλις ξεκινήσουν τα παιχνίδια θα του περάσει…

Καλή σχολική χρονιά!

Το παιδί μου είναι έξυπνο αλλά δεν μαθαίνει

Η Δώρα είναι ένα έξυπνο παιδί. Δεν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας ή αναπηρία, είναι όμως συνεσταλμένη. Ακούω τη φωνή της από λίγο έως καθόλου κάθε μέρα. Έχει μείνει πίσω στην προετοιμασία για την Α’ τάξη (προανάγνωση, προγραφή, προμαθηματικά). Ενημέρωσα τους γονείς πως η Δώρα έχει Μαθησιακές Δυσκολίες. Γιατί όμως;

Τι συμβαίνει, όταν οι γονείς παίρνουν διαβεβαιώσεις από τους νηπιαγωγούς, ότι είναι υγιή και έξυπνα, ενώ εκείνα δεν μαθαίνουν και αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς;

Η Δώρα είχε κάποια καθυστέρηση στο λόγο, προφορικό και γραπτό, πολύ χαμηλό κίνητρο για οποιαδήποτε μορφή μάθησης, τα παράταγε εύκολα, αντιμετώπιζε οτιδήποτε καινούργιο είτε με άρνηση είτε με έντονο άγχος, λόγω της μεγάλης της πίστης ότι δεν θα τα καταφέρει. Ήταν ένα ντροπαλό παιδί που απόφευγε την επαφή με άλλους ανθρώπους, ιδιαίτερα αν δεν τους ήξερε καλά, κάτι που φυσικά δεν συνέβαινε στο σπίτι.

Η Δώρα ζούσε σε μια οικογένεια με ακόμα ένα παιδί και δυο γονείς αρκετά απαιτητικούς. Όταν εκείνη ήταν ακόμα μωρό, η μεγάλη της αδελφή αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας. Έζησε «ξεχασμένη» από τους γονείς για δύο σχεδόν χρόνια. Στα τρία της μιλούσε πολύ λίγο, δεν έπαιζε μόνη της και έκλαιγε πολύ συχνά για ασήμαντους λόγους.

Όταν το πρόβλημα υγείας της αδελφής της αντιμετωπίστηκε και υπήρχε πια χρόνος και χώρος για εκείνη, η Δώρα είχε μείνει ήδη πολύ «πίσω» γνωστικά και συναισθηματικά. Και ενώ θα μπορούσε μαζί με τους γονείς της να κερδίσουν το χαμένο χρόνο, αν ήταν υπομονετικοί και ενθαρρυντικοί, εκείνοι ήταν πολύ επικριτικοί μαζί της και τόνιζαν τα λάθη της. Έτσι η Δώρα επιβεβαίωσε την αρχική της πεποίθηση ότι δεν είναι αρκετά καλή γι’ αυτούς (την δόμησε όσο εκείνοι δεν ασχολούνταν μαζί της, δεν με φροντίζουν, άρα δεν το αξίζω, δεν με αγαπούν μιας και δεν με φροντίζουν), ότι δεν θα τα καταφέρει, αφού δεν είναι αρκετά καλή. Θλίψη και απόσυρση χαρακτήριζαν τη Δώρα, που σήμαινε πως δεν έπαιρνε πρωτοβουλία για παιχνίδι, δεν συμμετείχε στις δραστηριότητες του νηπιαγωγείου, άρα δεν μάθαινε. Δεν δημιουργούσε εύκολα σχέσεις με άλλα παιδιά, αφού κανείς δεν της «έμαθε» πώς είναι να έχεις ή με ποιο τρόπο θα την αποκτήσεις. Οι γονείς την πίεζαν κι εκείνη αντιδρούσε με κλάματα και έντονο άγχος.

Τα παιδιά μπορούν να μάθουν γιατί γεννιούνται με αυτή τη δυνατότητα. Θέλουν να μάθουν αυθόρμητα, φυσικά, γιατί γεννιούνται με αυτή την ενόρμηση. Θέλω να ζήσω, άρα θέλω να μάθω. Αυτός ο φυσικός αυθορμητισμός εξανεμίζεται, όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται καλά, όταν δεν αισθάνονται ασφαλή. Όταν δηλαδή δεν αγαπιούνται, δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους ακριβώς όπως είναι, όταν δεν τα φροντίζουν, όταν δεν τα οδηγούν οριοθετώντας τα. Δεν με αγαπούν, δεν με φροντίζουν, δεν με θέλουν όπως είμαι γιατί προφανώς δεν είμαι αρκετό, δεν είμαι καλό, δεν αξίζω. Τα παιδιά γεμίζουν με αρνητικά συναισθήματα, δυσφορούν και η πεποίθηση πως δεν είναι αρκετά καλά για να μπορούν να τα καταφέρουν, χαράσσεται βαθιά μέσα τους και τα εμποδίζει να θέλουν να παίξουν, δηλαδή να θέλουν να μάθουν. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες μαζί με όλες τις άλλες κάνουν την εμφάνισή τους από το νηπιαγωγείο και συνεχίζουν να υπάρχουν και να ενδυναμώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολείου, αν δεν αλλάξει κάτι στον τρόπο που μεγαλώνουν το παιδί οι γονείς του.

Αγαπήστε τα παιδιά σας, καλύψτε τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες τους κι εκείνα θα θέλουν να μάθουν, γιατί θα θέλουν να ζήσουν.

Όταν η επιθετική συμπεριφορά συνοδεύεται από Μαθησιακές Δυσκολίες

Ο γιος μου είναι απρόσεκτος και επιθετικός. Μου το είπε και η δασκάλα. Μας έχει κάνει ρεζίλι και στο σχολείο τώρα! Πάντα είχα το νου μου σ’ αυτό το παιδί… Συνέχεια δυσκολίες μας φέρνει, ενώ η αδελφή του άλλο παιδί. Ήσυχο, δεν μας έβαλε ποτέ σε μπελάδες. Μας είπαν πως έχει μαθησιακές δυσκολίες και πως η δασκάλα του δεν τα βγάζει πέρα μαζί του.

Ο Παναγιώτης είναι πράγματι απρόσεκτος. Η διάσπαση της προσοχής σε συνδυασμό με την επιθετικότητα προκαλεί πολλαπλά προβλήματα τόσο στον Παναγιώτη, όσο και στην οικογένειά του. Δύο ερωτήματα βασανίζουν τους γονείς: Γιατί είναι έτσι τα πράγματα, τι έφταιξε; Τι μπορούμε να κάνουμε;

Αν το γιατί φτάσαμε ως εδώ ήταν ένα παζλ, αυτές θα ήταν μερικές από τις ερωτήσεις, οι απαντήσεις των οποίων θα το συμπλήρωναν. Η απροσεξία του Παναγιώτη είναι εγγενής ή επίκτητη; Γεννήθηκε με αυτή ή μήπως κάποιος περιβαλλοντικός παράγοντας την προκαλεί; Πότε ξεκίνησε η επιθετικότητα και πως συνήθως την αντιμετωπίζουν οι γονείς;

Ο Παναγιώτης είναι 7 ετών και φοιτά στην Β’ τάξη. Μέχρι τα 4 του χρόνια η σωματική, γνωστική και συναισθηματική του ανάπτυξη ήταν φυσιολογική. Οι γονείς του τον χαρακτήριζαν έξυπνο, χαρούμενο και ενεργητικό. Ξαφνικά ο Παναγιώτης εμφάνισε μια συναισθηματική αστάθεια. Γκρίνιαζε και φώναζε, δεν έπαιζε πια μόνος του και δεν είχε την ίδια διάθεση για παιχνίδι, ενώ είχε και προβλήματα στον ύπνο. Είχε εφιάλτες και σχεδόν κάθε βράδυ σηκωνόταν από το κρεβάτι του και πήγαινε σε αυτό των γονιών του, όπου και κοιμόταν. Γρήγορα εμφανίστηκαν προβλήματα και στον παιδικό σταθμό. Δεν ήταν συνεργάσιμος στην τάξη και προτιμούσε πια να λύνει τις διαφορές του με τα άλλα παιδιά με τρόπο επιθετικό. Την ίδια εποχή η επιθετικότητα έκανε την εμφάνισή της και στο σπίτι. Σπρωξίματα, κλωτσιές και ξυλιές είχαν αναστατώσει όλη την οικογένεια. Τα πράγματα δεν άλλαζαν με τον καιρό, μάλλον χειροτέρευαν.

Όταν ο Παναγιώτης πήγε σχολείο έγινε πια ολοφάνερη η διαφορά από τους συμμαθητές του και σε μαθησιακό επίπεδο. Δεν μπορούσε να ακολουθήσει το ρυθμό του τμήματός του. Ήταν απρόσεκτος και σχεδόν ποτέ καλά διαβασμένος. Όλα αυτά μέχρι σήμερα που η δασκάλα του ενημέρωσε τους γονείς του για τη συμπεριφορά του και για τις δυσκολίες του στη μάθηση.

Πώς είναι δυνατό να αλλάζει έτσι ξαφνικά η διάθεση ενός παιδιού, η συμπεριφορά του αλλά και η ικανότητά του να μαθαίνει; Τα πράγματα είναι απλά, όχι όμως και για τον Παναγιώτη, όπως αποδείχθηκε. Στα τέσσερά του χρόνια ο Παναγιώτης βίωσε μια απότομη αλλαγή στο οικογενειακό του περιβάλλον. Η επιχείρηση του πατέρα έκλεισε και τα χρήματα από τη δουλειά της μητέρας του δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των αναγκών τους. Οι τσακωμοί των γονιών ήταν καθημερινοί μέσα στο σπίτι. Η μητέρα βρήκε δεύτερη δουλειά και ο πατέρας αναγκάστηκε να δεχθεί μια δουλειά εκτός πόλης κι έτσι αποχωριζόταν την οικογένειά του κάθε Κυριακή και την ξανάβλεπε το επόμενο Σάββατο. Η διάθεση των γονιών καθώς και ο χρόνος που αφιέρωναν στα παιδιά τους άλλαξε δραματικά. Η μικρή αδελφή του Παναγιώτη έμενε πια με τη γιαγιά της σε ένα συναισθηματικά ασφαλές περιβάλλον (σταθερό). Κάτι που έλειπε από τον Παναγιώτη, ο οποίος έμενε με μια ταλαιπωρημένη και όχι διαθέσιμη μαμά.

Τα παιδιά για να μεγαλώσουν έχουν απόλυτη ανάγκη τη σταθερότητα. Αυτή είναι που τροφοδοτεί την αίσθηση ασφάλειας που χρειάζονται. Έχουν ανάγκη να μεγαλώνουν με γονείς σταθερούς και συνεπείς. Χρειάζονται ανεμπόδιστη αγάπη, αγάπη άνευ όρων, πλήρη αποδοχή, φροντίδα, σεβασμό, ξεκάθαρα όρια βασισμένα στις ανάγκες τους που συνεχώς αλλάζουν κι όλα αυτά με σταθερότητα και συνέπεια. Για να νιώσουν ασφάλεια δηλαδή, έχουν ανάγκη οι γονείς τους να καλύπτουν τις βασικές συναισθηματικές τους ανάγκες (αγάπη, αποδοχή, φροντίδα, σεβασμός, όρια) σταθερά και με συνέπεια. Έχουν ανάγκη να γνωρίζουν ότι θα τα αγαπούν ότι κι αν γίνει, ότι τα αποδέχονται πλήρως, ότι πάντα θα τα φροντίζουν, ότι πάντα θα τους δείχνουν το δρόμο οριοθετώντας τα.

Αυτό δεν σημαίνει, πως τα παιδιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις αλλαγές στο περιβάλλον τους. Όσο μεγαλώνουν η ικανότητά τους να προσαρμόζονται συνεχώς αυξάνεται. Τι συμβαίνει όμως,, όταν δεν μπορούν να προσαρμοστούν οι γονείς; Δεν μπορούν και τα παιδιά τους. Στην περίπτωση του Παναγιώτη, οι γονείς με το να βρουν νέα εργασία, κάλυψαν μόνο ένα κομμάτι αυτού που λέμε προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Το υπόλοιπο, το να προσαρμοστούν και συναισθηματικά στη νέα κατάσταση, δεν το κατάφεραν. Δεν ήταν πια χαρούμενοι, ήταν θλιμμένοι και θυμωμένοι που η ζωή τους άλλαξε. Δεν μίλησαν ποτέ στα παιδιά τους για το τι συνέβη και πώς θα το αντιμετωπίσουμε. Τα παιδιά καταλαβαίνουν πάντα τις αλλαγές στην οικογένεια, όσο μικρά κι αν είναι. Αν δεν τους εξηγήσει κανείς τι έχει συμβεί και τι θα συμβεί, χρησιμοποιούν την ανώριμη ακόμα σκέψη τους για να κατανοήσουν τη νέα κατάσταση. Τα συμπεράσματα που βγάζουν είναι συνήθως ανακριβή και λόγω του εγωκεντρισμού τους (όλα γυρίζουν γύρω από εμένα), ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες, θεωρούν πως για ότι κακό έχει έρθει, ευθύνονται τα ίδια. Οι γονείς του Παναγιώτη, λόγω της κακής συναισθηματικής τους κατάστασης αμέλησαν να ασχολούνται με τα παιδιά τους, να μιλούν με τα παιδιά τους, να παίζουν μαζί τους, να τα φροντίζουν αντί απλά να τους δίνουν το φαγητό και τα ρούχα τους. Αμέλησαν δηλαδή να καλύψουν τις βασικές συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους. Ο Παναγιώτης είχε ανάγκη από ένα σταθερό περιβάλλον και μόνο αυτό δεν είχε. Είχε ανάγκη να τον αγαπούν και να τον προσέχουν σταθερά και δεν το είχε.

Το αποτέλεσμα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι τα παιδιά να «μιλούν» στους γονείς τους με «σημάδια». Κακή διάθεση, επιθετικότητα, εφιάλτες, μείωση ενασχόλησης με αγαπημένες δραστηριότητες, μαθησιακές δυσκολίες, διάσπαση προσοχής, βρέξιμο του κρεβατιού κ.α. Κοιτάξτε με έχω αλλάξει. Είναι το καμπανάκι στους γονείς για να τα προσέξουν. Στην περίπτωση του Παναγιώτη οι Μαθησιακές Δυσκολίες, που εμφάνισε, ήταν δυσκολίες επίκτητες, αποτέλεσμα της κακής του διάθεσης και της διάσπασης προσοχής. Η απροσεξία του ήταν μόνο ένα κομμάτι της κακής συναισθηματικής του εικόνας. Ενώ η επιθετικότητα, η έκφραση της μεγάλης του αγωνίας να τον προσέξουν οι γονείς του. Δεν είμαι καλά! Βοήθεια!

Έχει μείνει πίσω. Μήπως έχει Δυσλεξία;

Ανησυχώ πολύ. Έχω ένα γιο σχεδόν 6 ετών. Δεν ξέρω, αν θα τα πάει καλά του χρόνου στην Α’ Δημοτικού. Η νηπιαγωγός μου λέει πως έχει μείνει πίσω σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του. Δεν έχει μάθει ακόμα τα γράμματα και δεν συνεργάζεται εύκολα. Ακριβώς γι’αυτό το λόγο φοβάμαι πολύ τη Δυσλεξία. Έχω δίκιο να ανησυχώ;

Η Δυσλεξία είναι μια εγγενής Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία στην ανάγνωση και τη γραφή. Για να εκφραστεί σε όλο της το εύρος πρέπει ένα παιδί να έχει φοιτήσει τουλάχιστον στην Α’ Δημοτικού, άρα να έχει διδαχθεί την ύλη της, η οποία είναι πολύ διαφορετική από την ύλη του νηπιαγωγείου. Τι σημαίνει όμως αυτό; Αυτό σημαίνει ότι τα «σημάδια» της Δυσλεξίας δεν μπορούν να φανούν πριν το παιδί διδαχθεί ανάγνωση και γραφή. κάτι που συμβαίνει μόνο στην Α’ τάξη και όχι στο νηπιαγωγείο. Τα παιδιά μας κατά τη φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο διδάσκονται προανάγνωση και προγραφή, κατά τις οποίες κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι «βλέπει» Δυσλεξία. Η μόνη δυσκολία που μπορεί να έχει το παιδί και αποτελεί ένα «καμπανάκι» για Δυσλεξία, είναι η αδυναμία του παιδιού να συμμετέχει στα λεγόμενα φωνολογικά παιχνίδια (η αδυναμία συμμετοχής δεν σημαίνει απαραίτητα Δυσλεξία). Τα παιχνίδια αυτά παίζονται ή θα έπρεπε να παίζονται στα νηπιαγωγεία και στόχο έχουν την ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης των παιδιών, δηλαδή την κατανόηση από μέρους τους ότι η πρόταση, η λέξη και η συλλαβή έχουν φωνολογική δομή. Οι προτάσεις αποτελούνται από μεγάλες φωνές που λέγονται λέξεις, οι λέξεις αποτελούνται από μικρότερες φωνές που λέγονται συλλαβές και οι συλλαβές από ακόμα μικρότερες φωνούλες που λέγονται φθόγγοι. Έχει αποδειχθεί πως η εξάσκηση των παιδιών σε αυτά τα παιχνίδια τα εισάγει ομαλότερα στη διδασκαλία της ανάγνωσης και της γραφής. Έχει παρατηρηθεί επίσης πως τα παιδιά με Δυσλεξία δεν έχουν καλή φωνολογική επίγνωση, δηλαδή δεν τα πηγαίνουν καλά σε αυτά τα παιχνίδια, η οποία είναι προαπαιτούμενο της ανάγνωσης και της γραφής στη γλώσσα μας. Γι’αυτό το λόγο, όταν παρατηρούμε έντονη και επίμονη δυσκολία ενός παιδιού στα φωνολογικά παιχνίδια, ανησυχούμε για Δυσλεξία.

Αν υπάρχει μια τέτοια δυσκολία σε ένα παιδί νηπιαγωγείου, δεν υπάρχει λόγος να μπούμε στη διαδικασία αναζήτησης βοήθειας, εκτός και αν η δασκάλα του παιδιού έχει παρατηρήσει κι άλλες δυσκολίες του παιδιού. Σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσε να αξιολογηθεί το παιδί από έναν ψυχολόγο, γνωστικά και συναισθηματικά και αν υπάρχει ανάγκη, η δημιουργία ενός προγράμματος αποκατάστασης βασισμένο στις ανάγκες του παιδιού, όπως αυτές προέκυψαν από την αξιολόγησή του, είναι το επόμενο βήμα.

Η μητέρα στην αρχή του άρθρου δεν έχει λόγο να ανησυχεί για Δυσλεξία στην παρούσα φάση. Αν όμως η ανησυχία της είναι έντονη και ενισχύεται από την ανησυχία της νηπιαγωγού του παιδιού, θα μπορούσε να αναζητήσει βοήθεια από έναν ψυχολόγο ειδικευμένο στις Μαθησιακές Δυσκολίες. Εκείνος θα έχει στόχο να διαπιστώσει τυχόν γνωστική ή συναισθηματική ανωριμότητα του παιδιού αλλά και παράγοντες εσωτερικούς ή εξωτερικούς, που οδήγησαν σε αυτή την ανωριμότητα, η οποία με τη σειρά της είναι πιθανό να οδηγήσει το παιδί σε μαθησιακή δυσκολία, δυσκολία δηλαδή να πετύχει τους μαθησιακούς στόχους της τάξης του σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του.

Κατανοώντας τη συμπεριφορά του παιδιού μου (0- 18 μηνών)

Έχω μια κόρη 5 μηνών. Δεν έχω κοιμηθεί ολόκληρο βράδυ εδώ και μήνες. Ξυπνάει κλαίγοντας καθ’όλη τη διάρκεια της νύχτας. Τι να κάνω;

Τα μωρά κλαίνε για να μας πουν ότι κάτι πάει στραβά, ότι κάτι τα ενοχλεί, ότι κάτι τους προκαλεί δυσφορία, ότι κάτι τους λείπει. Δεν κλαίνε σίγουρα για να μας ενοχλήσουν. Θα κλάψουν αν πεινάνε ή έχουν βραχεί, αν πονάνε ή έχουν πυρετό, αν είναι κουρασμένα ή βαριούνται, αν δεν μπορούν να ηρεμήσουν από μια μέρα με υπερένταση, αν τους λείπει η μαμά. Θα σταματήσουν να κλαίνε αν κάποιος καταφέρει να τους παρέχει την ανακούφιση που τόσο έχουν ανάγκη, εξαλείφοντας την αιτία της δυσφορίας ή αν εξαντληθούν. Υπάρχουν πολλά μωρά που κλαίνε λίγο και άλλα που κλαίνε πολύ και αυτό είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας με την οποία γεννιέται ένα παιδί.

Για να μπορέσουν οι γονείς ή εκείνος που έχει αναλάβει μέρος της φροντίδας του παιδιού να ανταποκριθούν στις ανάγκες του, χρειάζεται να γνωρίζουν,  τι μπορεί να κατανοήσει και τι μπορεί να καταφέρει ένα μωρό σε αυτή τη φάση. Είναι ανάγκη δηλαδή να μάθουν ποια είναι τα εφόδια τους παιδιού τους αυτή την περίοδο, σωματικά, γνωστικά, συναισθηματικά, κοινωνικά.

Κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών τα μωρά δεν μπορούν να ελέγξουν τις πράξεις τους, να κατανοήσουν τις αιτίες τους και τα αποτελέσματα αυτών.

> Ζουν στο εδώ και τώρα. Δεν μπορούν να θυμηθούν καλά γεγονότα που έγιναν στο παρελθόν, όμως μαθαίνουν γρήγορα τα πρόσωπα που τα τρέφουν, τα φροντίζουν, τους δίνουν την παρηγοριά που έχουν ανάγκη, τα πρόσωπα που καλύπτουν τις βασικές σωματικές και συναισθηματικές τους ανάγκες.

> Η μνήμη τους αναπτύσσεται γρήγορα. Έτσι στον 6ο με 8ο μήνα θυμούνται ανθρώπους και αντικείμενα που δεν είναι παρόντα.

> Αναπτύσσουν πολύ δυνατούς δεσμούς με τα πρόσωπα που τα φροντίζουν. Ιδιαίτερα ο δεσμός που αναπτύσσουν με τη μαμά, αν εκείνη είναι η κύρια πηγή φροντίδας, είναι τόσο ισχυρός που θεωρείται δεσμός ζωής αλλά και πρότυπο (το ίδιο ισχύει και όταν ο δεσμός με τη μαμά δεν αποδεικνύεται ισχυρός). Έτσι στον 6ο με 9ο μήνα όταν αυτά τα πρόσωπα ή το πρόσωπο είναι παρόντα και κοντά στο μωρό, ώστε να μπορεί να τα βλέπει, εκείνο αισθάνεται ασφαλές. Εκφράζει την ευχαρίστησή του όταν είναι κοντά του και τη δυσφορία του όταν αυτό το πρόσωπο λείπει ή αποχωρεί.

> Πολύ γρήγορα τα μωρά βάζουν στη ζωή τους τη μίμηση. Η μίμηση αποτελεί βασικό εργαλείο μάθησης για αυτά. Αλληλεπιδρώντας με τους άλλους κατά τη διάρκεια του φαγητού, του μπάνιου, της αλλαγής της πάνας, του παιχνιδιού, της βόλτας, της διαδικασίας του ύπνου μαθαίνουν να σκέφτονται, να μιλούν και να πράττουν.

> Μπορούν να αναγνωρίσουν το συναίσθημα αυτών που τα φροντίζουν αλλά και να αντιδράσουν σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι όταν εκείνοι είναι χαρούμενοι, τα μωρά είναι ήρεμα και χαλαρά, όταν όμως είναι εκνευρισμένοι ή αγχωμένοι τα μωρά είναι σε θέση να το αντιληφθούν και να αντιδράσουν σε αυτό ανάλογα.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς, όταν το μωρό τους κλαίει; Ο στόχος είναι να βρούμε θετικούς τρόπους να ανακουφίσουμε το μωρό μας:

> Ελέγχουμε τα προφανή. Φαγητό, νερό, πάνα, πονάκια, ζέστη, κρύο, πυρετός.

> Παρηγορήστε το στην αγκαλιά σας.  Μην φοβάστε ότι θα  το κακομάθετε! Δοκιμάστε να το κουνήσετε ελαφρά, να περπατήσετε μαζί του ακόμα και έξω από το σπίτι. Μια βόλτα στον καθαρό αέρα ηρεμεί τα μωρά. Δοκιμάστε να του τραγουδήσετε ή να του κάνετε μασάζ.

> Μην το τιμωρείτε φωνάζοντάς το. Το μόνο που θα καταφέρετε είναι να εντείνετε τη δυσφορία του και να γεμίσετε ενοχές για τις φωνές που μόλις βάλατε στο μωρό σας.

> Μην τραντάζετε το μωρό σας. Μπορεί να προκαλέσετε εγκεφαλική βλάβη, ακόμα και το θάνατό του.

> Δώστε προσοχή σε μοτίβα. Μερικά μωρά κλαίνε την ίδια ώρα περίπου κάθε μέρα, χωρίς προφανή λόγο. Παρατηρήστε τι συμβαίνει ή τι δεν συμβαίνει λίγο πριν την έναρξη του κλάματος και  θα μπορούσε να αποτελέσει την αιτία του. Κάντε ότι είναι δυνατό για να την αποφύγετε ή να την περιορίσετε. Κάντε αλλαγές στη ρουτίνα του μωρού ή κάντε μια βόλτα.

> Δώστε προσοχή στις ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού σας και σεβαστείτε τες. Κάποια μωρά έχουν ανάγκη να ηρεμήσουν και να κοιμηθούν σε σκοτεινά και ήσυχα μέρη, ενώ άλλα τα καταφέρνουν και μέσα στο πλήθος.

> Το στρες όλης της ημέρας «μαζεύεται» το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθούν, όπως και στους ενήλικες. Σκεφτείτε με ποιους τρόπους προσπαθείτε εσείς να χαλαρώσετε και εφαρμόστε τους και στο μωρό σας. Ένα ζεστό μπάνιο, ένα ελαφρύ δείπνο, λίγη χαλαρή μουσική, λίγη κουβεντούλα και μια αγκαλιά με το σύντροφό σας εύκολα μπορούν να προσαρμοστούν και στη ρουτίνα του μωρού σας.

> Σεβαστείτε τις ρουτίνες του μωρού σας ή δημιουργήστε ρουτίνες. Για να αναπτύσσονται σωστά τα μωρά μας έχουν ανάγκη ιδιαίτερα τους πρώτους μήνες τις ζωής τους τις ρουτίνες τους. Έχουν ανάγκη δηλαδή να ξέρουν τι θα ακολουθήσει, να ξέρουν το πρόγραμμα της ημέρας τους. Σεβαστείτε αυτή τους την ανάγκη και εκείνα θα είναι ήρεμα και χαλαρά.

Θυμηθείτε ότι το μωρό σας καταλαβαίνει τα συναισθήματά σας και αντιδρά σύμφωνα με αυτά. Ποια ήταν η τελευταία φορά που περιμένατε το μωρό σας να κλάψει και τελικά έκλαψε; Έχετε αναρωτηθεί πως θα αντιδρούσε το μωρό σας, αν ανταποκρινόσασταν στο κλάμα του με λιγότερο άγχος; Αν πιστεύετε πως δεν είστε αγχωμένοι, παρατηρήστε τον εαυτό σας την επόμενη φορά που το μωρό σας θα κλάψει. Παρατηρήστε στο σώμα σας. Έχετε ταχυπαλμία, εφίδρωση; Παρατηρήστε τη σκέψη σας. Πάλι δεν θα κοιμηθώ απόψε! Πως θα περάσει και αυτό το βράδυ! Πόσο θα κρατήσει αυτό ακόμα; Τέτοιες σκέψεις επηρεάζουν τις αποφάσεις σας, άρα και τον τρόπο που αντιδράτε, τροφοδοτούν τα συναισθήματά σας και ανατροφοδοτούνται από αυτά. Μην ξεχνάτε ότι το μωρό σας μαθαίνει από εσάς. Όταν το παρηγορείτε του μαθαίνετε πώς να το κάνει μόνο του στο μέλλον. Αν αγχώνεστε ουσιαστικά του λέτε να αντιδρά με περισσότερο κλάμα. Ενώ αν είστε ήρεμοι, του μαθαίνετε με ποιους τρόπου μπορεί και μόνο του μελλοντικά να αντιμετωπίζει τη δυσφορία του, να την εκφράζει, να αναζητά παρηγοριά σε ανθρώπους που αγαπά, να ακούει μουσική, να διαβάζει, να χαλαρώνει κάνοντας μπάνιο… Μην αφήνετε το μωρό σας να κλαίει μόνο του. Πάρτε το αγκαλιά και περπατήστε. Δεν πειράζει να κλαις. Εγώ θα είμαι εδώ, όσο χρειαστεί. Θα σε έχω αγκαλιά μέχρι να είσαι καλύτερα. Μπορείς να κλάψεις στην αγκαλιά μου, όσο το έχεις ανάγκη.

Σελίδα 1 από 212